Park Oliwski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Park Oliwski im. Adama Mickiewicza
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 pomorskie

Miejscowość

Gdańsk

Dzielnica

Oliwa

Położenie na mapie Gdańska
Mapa konturowa Gdańska, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Park Oliwski im. Adama Mickiewicza”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Park Oliwski im. Adama Mickiewicza”
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Park Oliwski im. Adama Mickiewicza”
54°24′40″N 18°33′45″E/54,411111 18,562500
Multimedia w Wikimedia Commons

Park Oliwski im. Adama Mickiewicza – zabytkowy[1] park w gdańskiej dzielnicy Oliwa, nad Potokiem Oliwskim. Powierzchnia parku wynosi 11,3 ha[2].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Początkiem dzisiejszego parku był przyklasztorny ogród założony przez cystersów. Prawdopodobnie był położony po wschodniej stronie starej siedziby opatów z XV wieku, dalej do Zatoki Gdańskiej rozciągał się nadmorski las, który rozcinał Potok Oliwski. Po wzniesieniu przez opata Franciszka Zaleskiego pod koniec pierwszej połowy XVII wieku nowej siedziby opatów, ogród został poszerzony w kierunku południowo-zachodnim, stykając się ze starszym ogrodem klasztornym[3].

Plan parku z 1792

Nowego kształtu nabrał ogród z inicjatywy opata oliwskiego - Jacka Józefa Rybińskiego; jego wykonawcą został Kazimierz Dębiński z Kocka[4]. Projekt był dziełem ogrodnika Hentschla, czerpiącego inspiracje z założeń ogrodowych André Le Nôtre. Powstała wtedy barokowa część parku, dziś nazywana częścią francuską. Przed frontem rezydencji opackiej (obecnie Oddział Sztuki Współczesnej Muzeum Narodowego w Gdańsku) utworzono parter kwiatowo-trawnikowy otwierający się w stronę dużego prostokątnego stawu usytuowanego prostopadle, wzdłuż osi wschodnio-zachodniej[5]. Wzdłuż tej samej osi powstała Aleja Lipowa. Jej przedłużeniem na wschodnim końcu jest ujęty szpalerem drzew staw, który przez długie lata tworzył iluzję zwaną Drogą Do Wieczności, zaś w okresie pruskim Książęcym Widokiem na cześć opata Karola von Hohenzollern, który od 1795 r. był także księciem-biskupem warmińskim (optycznie staw łączył się z wodami odległej o kilka kilometrów Zatoki Gdańskiej. Obecnie morze zasłonięte jest przez drzewa)[6]. Powstały cieniste aleje zwane bindażami. Założenie przetrwało do dziś prawie w niezmienionym stanie[5].

Alejka nad stawem

Równolegle do stawu i Alei Lipowej powstał kolejny parter ogrodowy - Paradisium z pomnikiem Mickiewicza. Przy jednej z alejek tej części parku znalazły się Groty Szeptów[7].

W 1782, po śmierci opata Rybińskiego, król pruski zamianował opatem Karola Hohenzollern-Hechingen, który sprowadził do Oliwy Jana Jerzego Saltzmanna, syna nadwornego ogrodnika, twórcy królewskich ogrodów w Poczdamie[7]. Saltzmann zgodnie z ówczesną modą starał się imitować naturę w oparciu o popularne w tych czasach wyobrażenia o chińskich ogrodach. W północnej części parku, dziś zwanej chińsko-angielską (lub angielską), stworzone zostały kręte ścieżki i zbiorniki wodne naśladujące dziką przyrodę oraz urządzenia parkowe (altany, pawilony, "świątynie", znane z zachowanego planu parku z 1792). W pobliżu palmiarni powstał Park Tahitański (Ottaheijdsche Partie) inspirowany wydaną w 1771 r. relacją z podróży Louisa de Bougainville. W tej części zbudowano także pawilon wzorowany na opisie chaty wodza z Tahiti[8]. Z tym okresem funkcjonowania wiązany jest fragment muru ogrodzenia, odkryty w trakcie prowadzenia nadzoru archeologicznego w styczniu 2016[9]. Zachowały się dwa sztuczne pagórki po północnej stronie parku i kaskada na Potoku Oliwskim (najprawdopodobniej powstała w miejscu, istniejącego tutaj do XVI wieku, dawnego młyna)[10].

Na kształt oliwskiego parku mógł mieć pewien wpływ biskup Ignacy Krasicki, który był częstym gościem biskupa Hohenzollerna-Hechingena i opata Rybińskiego[11].

Po sekularyzacji klasztoru (1831) i śmierci ostatniego opata oliwskiego Józefa Hohenzollern-Hechingen (1836) park przeszedł na własność państwa pruskiego, a inspektorem parku (do 1881) został Gustaw Schöndorf. Pod jego zarządem park nabrał charakteru otwartego dla publiczności ogrodu dendrologiczno-krajobrazowego[12].

Groty Szeptów, ok. 1900

Kolejne zmiany w parku to dzieło inspektora Ericha Wocke, zarządzającego ogrodem w latach 1899-1929. W pobliżu starej oranżerii, w miejscu dawnego labiryntu, utworzył on około 1910 alpinarium i sprowadził do Oliwy szereg alpejskich roślin. Sama oranżeria została przebudowana w tym czasie w cieplarnię i niedużą palmiarnię, rozbudowywaną kilkukrotnie po II wojnie światowej[10].

Popularność oliwskiego parku wzrosła, gdy w 1925 Oliwa stała się siedzibą biskupa gdańskiego, a pocysterski kościół został podniesiony do rangi katedry oraz gdy w 1927 w Pałacu Opatów otworzono placówkę muzealną Staatliche Landesmuseum für Danziger Geschichte[13].

Oś widokowa Książęcy Widok

W 1945, pod koniec wojny park został w znacznym stopniu zdewastowany, ale został mu przywrócony niemal poprzedni stan. Został wpisany do rejestru ochrony zabytków przyrody województwa gdańskiego, a w 1971 do rejestru zabytków miasta Gdańska. 1 listopada 1946 powstała w parku Stacja Aklimatyzacji Roślin. W latach 1952-1956 założony został Ogród Botaniczny w Oliwie. Uchwałą Miejskiej Rady Narodowej z 16 listopada 1955 park w Oliwie otrzymał imię Adama Mickiewicza, a pomnik tego ostatniego miał w parku zostać ustawiony[14]. Wiosną 1976 otwarto w parku Galerię Współczesnej Rzeźby Gdańskiej[12]. Ekspozycja powstała z inicjatywy Muzeum Narodowego w Gdańsku i gdańskich rzeźbiarzy[11].

Najmłodszymi częściami parku są: położony na południowo-zachodnim krańcu fragment pomiędzy ul. Opata Jacka Rybińskiego a budynkiem Gdańskiego Seminarium Duchownego - dawny ogród użytkowy cysterskiego konwentu; oraz 2-hektarowy obszar dawnego folwarku Saltzmanna z XVIII-XIX wieku wokół dworu, przejętego w 2001 na biura przez firmę Doraco, obsadzony m.in. grabami pospolitymi i kasztanowcami czerwonymi Briotti, bukszpanem, lawendą wąskolistną i tawulcem pogiętym. Obszar ten udostępniono 22 maja 2015[15].

Na obszarze parku znajduje się również Spichlerz Opacki (Oddział Etnografii Muzeum Narodowego w Gdańsku)[16].

W maju 2016 rozpoczęła się przebudowa trzech kładek dla pieszych, która zakończyła się w lipcu tego samego roku[17][18].

We wrześniu 2017 rozpoczęła się budowa nowej rotundy Palmiarni[19][20].

W październiku 2021 poinformowano, że w listopadzie tegoż roku Palma znajdująca się w nowej rotundzie Palmiarni w Parku Oliwskim zostanie wycięta i zastąpiona innymi okazami roślin[21][22]. Również w październiku tegoż roku Zarząd Dzielnicy Oliwa złożył zawiadomienie do prokuratury w sprawie obumarcia 180–letniego daktylowca w Parku Oliwskim[23][24]; w listopadzie tegoż roku zawiadomienie w tej sprawie złożył również Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków Igor Strzok[25]. W grudniu 2021 daktylowca wycięto[26].

Podczas wichury w styczniu 2022 powalonych zostało w Parku kilkanaście drzew[27].

19 marca 2022 odbyło się uroczyste otwarcie Palmiarni. W wydarzeniu wzięli udział Prezydent Gdańska Aleksandra Dulkiewicz wraz z zastępcami Alanem Aleksandrowiczem i Piotrem Grzelakiem[28][29][30][31][32][33].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych. kobidz.pl.
  2. ↑ Park Oliwski. zdiz.gda.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-11)].
  3. ↑ Ważniejsze miejsca i obiekty zabytkowe w Oliwie. gdansk.pl.
  4. ↑ M.A. Szypowscy, ryc.204-205.
  5. ↑ a b F. Mamuszka, s.148.
  6. ↑ Tomasz Larczyński, Sztuczna inteligencja w parku Oliwskim. Cześć II [online], Trojmiasto.pl, 10 lutego 2024 [dostęp 2024-10-14].
  7. ↑ a b F. Mamuszka, s.149.
  8. ↑ Tomasz Larczyński, Tahiti w Oliwie. Spacer z AI po Parku Oliwskim. Część I [online], Trojmiasto.pl, 4 lutego 2024 [dostęp 2024-02-14].
  9. ↑ DETEKT - Nadzór archeologiczny w Gdańsku – Oliwie, Park Oliwski, woj. pomorskie [online], www.detekt.com.pl [dostęp 2017-11-09] (pol.).
  10. ↑ a b F. Mamuszka, s.150.
  11. ↑ a b Adam Kromer: Park Oliwski im. Adama Mickiewicza. Trojmiasto.pl. [dostęp 2023-06-21].
  12. ↑ a b Irena Wasilewska, Park Oliwski, „Wiadomości Konserwatorskie” (19), 1994, s. 22-25.
  13. ↑ F. Mamuszka, s.145.
  14. ↑ Uchwała Nr VII/27/55 Miejskiej Rady Narodowej w Gdańsku z dnia 16 listopada 1955 w sprawie nazwania Parku Oliwskiego imieniem Adama Mickiewicza i ustawienia w Parku Jego popiersia, „Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku” Nr 16, 1955, poz. 133; F. Mamuszka, s.147: nadanie nazwy datowane 1956.
  15. ↑ Piotr Celej, Park Oliwski powiększył się o dwa hektary, „Gazeta Wyborcza”, 23 maja 2015 [dostęp 2023-06-03].
  16. ↑ F. Mamuszka, s.162.
  17. ↑ Budują nowe mostki w Parku Oliwskim. staraoliwa.pl, 17 maja 2016. [dostęp 2016-07-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-26)].
  18. ↑ Nowe mostki w Parku Oliwskim. trojmiasto.pl, 22 maja 2016. [dostęp 2016-07-23].
  19. ↑ Nowy dom dla palmy z Parku Oliwskiego. gdansk.tvp.pl, 19 września 2017. [dostęp 2021-07-05].
  20. ↑ Jak zwodzono Radę Oliwy w sprawie palmy daktylowej z Parku Oliwskiego. oliwianie.pl, 05 lipca 2021. [dostęp 2021-07-05].
  21. ↑ Oliwska palma zostanie ścięta. staraoliwa.pl, 2021-10-22. [dostęp 2023-02-21]. (pol.).
  22. ↑ Nowy dyrektor DRMG przyznaje: daktylowca nie uda się uratować. pulsgdanska.pl, 2021-10-22. [dostęp 2021-10-23]. (pol.).
  23. ↑ Zarząd Dzielnicy Oliwa zawiadamia prokuraturę w sprawie obumarcia 180 – letniego daktylowca w Parku Oliwskim. oliwianie.pl, 2021-10-28. [dostęp 2021-10-28]. (pol.).
  24. ↑ Do prokuratury trafiło zawiadomienie o unicestwieniu 180 – letniej palmy z Parku Oliwskiego. staraoliwa.pl, 2021-10-28. [dostęp 2023-02-21]. (pol.).
  25. ↑ Konserwator zabytków zgłasza martwą palmę do prokuratury. Wycinka jeszcze w tym tygodniu?. trojmiasto.wyborcza.pl, 2021-11-02. [dostęp 2021-11-02]. (pol.).
  26. ↑ Ścięto uschniętego daktylowca z Palmiarni Parku Oliwskiego [VIDEO]. staraoliwa.pl, 2021-12-02. [dostęp 2023-02-21]. (pol.).
  27. ↑ Wichura powaliła kilkanaście drzew w Parku Oliwskim. trojmiasto.pl, 2022-01-30. [dostęp 2022-01-30]. (pol.).
  28. ↑ Palmiarnia otwarta!. staraoliwa.pl, 2022-03-21. [dostęp 2023-02-21]. (pol.).
  29. ↑ Rotunda i oranżeria w Parku Oliwskim otwarte dla zwiedzających. gzdiz.gda.pl, 2022-03-21. [dostęp 2022-03-21]. (pol.).
  30. ↑ Rotunda i oranżeria w Parku Oliwskim otwarte dla zwiedzających. gdansk.pl, 2022-03-19. [dostęp 2022-03-19]. (pol.).
  31. ↑ Otwarcie Palmiarni. trojmiasto.pl, 2022-03-19. [dostęp 2022-03-19]. (pol.).
  32. ↑ W sobotę, 19 marca, otwarcie nowej palmiarni w Oliwie. trojmiasto.pl, 2022-03-15. [dostęp 2022-03-16]. (pol.).
  33. ↑ Otwarcie nowej palmiarni w Parku Oliwskim. staraoliwa.pl, 2022-03-18. [dostęp 2023-02-21]. (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Parki i ogrody Gdańska

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Park_Oliwski&oldid=73734319”