Piękniś pomidorowy
| Dyscophus antongilii[1] | |||
| Grandidier, 1877 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
piękniś pomidorowy | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
Piękniś pomidorowy[4], żaba pomidorowa[5][a] (Dyscophus antongilii) – gatunek płaza bezogonowego z rodziny wąskopyskowatych (Microhylidae), występujący na północno-wschodnich obszarach Madagaskaru. Gatunek ten zawdzięcza swoją nazwę jaskrawej skórze o kolorze zbliżonym do koloru pomidora. Zamieszkuje różne habitaty, a jego występowanie jest najlepiej udokumentowane w okolicach miasta Maroantsetra. Żywi się głównie stawonogami, na które poluje z ukrycia. Gatunek ten rozmnaża się przez cały rok. Dojrzałość płciową osiąga po 2–3 latach. Nie zagraża mu wyginięcie, ale liczebność niektórych jego populacji maleje.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Z wyglądu D. antongillii jest bardzo podobny do spokrewnionego gatunku D. guineti[6]. Nazwa pięknisia pomidorowego pochodzi od jego jasnej pomarańczowoczerwonej skóry[7] przypominającej kolorem pomidor. Jaskrawy kolor skóry ma funkcję ostrzegawczą i informuje potencjalnych drapieżników, że skóra płaza jest toksyczna[8] – może ona wydzielać niewielką ilość śluzu, która wywołuje podrażnienie na ludzkiej skórze[9]. Ponadto zostały również opisane przypadki alergii u osób, które spożyły osobnika tego gatunku[8]. Skóra na grzbiecie jest gładka i ma jednakowy kolor[10]. Może za to przybierać ciemniejsze barwy pod fałdami grzbietowo-bocznymi[10]. Ponadto obecny jest również czarny pasek biegnący od regionu za okiem pięknisia do tułowia[7]. Spodnia część ciała oraz gardło mają kolor biały, możliwe jest również występowanie pojedynczych czarnych kropek[7][10]. Kijanki oraz młode osobniki są czarnawe, a bardziej jaskrawe kolory przybierają kilka miesięcy po wykluciu[7].
U D. antongilii obecny jest dymorfizm płciowy. Samice są większe i osiągają długość 8,5–10,5 cm oraz masę 230 g, samce natomiast mierzą 6–6,5 cm, a ich masa dochodzi do 41 g[10][11]. Skóra samców jest mniej jaskrawa i przybiera barwę żółtawą, niekiedy nawet brązową[7][11]. Ponadto u samców dobrze widać nasieniowody na spodniej części ciała[11].
Zaobserwowano również regionalną zmienność w wyglądzie poszczególnych populacji – osobniki z regionu Maroantsetra były większe i cięższe od tych z Lapirano i Antary – prawdopodobnie w związku ze zwiększonym stężeniem składników odżywczych w wodzie[11].
Zasięg występowania i habitat[edytuj | edytuj kod]
Żaba pomidorowa zasiedla północno-wschodni Madagaskar[6]. Jej obecność została stwierdzona w Zatoce Antongila (od której pochodzi jej epitet gatunkowy[8]), Andivoranto, Maroantsetra (najlepiej opisany obszar występowania tego gatunku[11]), w rezerwacie Ambatovaky, Fizoana, Iaraka, Antaro, Lampirano[6][5][12], podano również inne potencjalne obszary występowania tego gatunku. Istnieje jednak podejrzenie, że opisane osobniki należały w rzeczywistości do gatunku D. guineti[6]. Piękniś pomidorowy jest często przedstawiany jako ikona Parku Narodowego Masoala. Nieznany jest jednak obszar jego występowania w tym parku[13].
Gatunek ten zwykle spotykany jest do wysokości 200 m n.p.m.[10] (maksymalnie do 600 m n.p.m.[2][3]). Płaz wykazuje duży potencjał do adaptacji[10]. Może występować w różnorakich siedliskach zapewniających mu schronienie, a także dostęp do wolno płynącej wody[6]. Pięknisia pomidorowego widywano w lasach deszczowych, jak i na obszarach miejskich[8]. Osobniki tego gatunku znajdowane są również często w stawach i rowach w pobliżu farm i miasteczek[8]. W Maroantsetrze gatunek ten widywany jest także w ogrodach, i często jest tam łapany przez tubylców i pokazywany jako atrakcja turystyczna[6].
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Poluje z zasadzki[8]. W naturze żywi się głównie stawonogami, a także małymi kręgowcami, w tym mniejszymi żabami pomidorowymi[8][10]. W niewoli karmiony jest głównie świerszczami i larwami mącznika młynarka[8].
Rozmnażanie i rozwój[edytuj | edytuj kod]
Tak jak większość płazów rozmnażają się poprzez poligynandrię[7]. Gatunek ten rozmnaża się przez cały rok[14]. Samice składają 1000–1500 jaj w zbiornikach wodnych[8]. Jaja składane są we wszystkich miesiącach (najwięcej w kwietniu i maju) poza listopadem[14]. Kijanki wylęgają się po około 36 godzinach[14] i żywią się cząstkami organicznymi odfiltrowanymi z wody[8]. W niewoli przeobrażają się one w młode żabki miesiąc po wykluciu[7]. Dojrzałość płciową osiągają po 2–3 latach[7]. W naturze samice żyją do 11 lat, samce do 7, a w niewoli płazy te mogą żyć nawet ponad 12 lat[7]. W niewoli rozmnażanie indukowane jest hormonalnie, a także poprzez symulację intensywnych opadów deszczu odpowiadających porze deszczowej[12].
Ochrona[edytuj | edytuj kod]
Pomimo że gatunek ten ma obecnie status najmniejszej troski (LC) w czerwonej księdze gatunków zagrożonych[3], zabroniony jest handel oraz eksport z jego naturalnych siedlisk[7]. Populacja pięknisia pomidorowego w okolicach Maroantsetry maleje[13]. Ponadto populacje D. antongilii charakteryzują się dużą homozygotycznością i niską różnorodnością genetyczną, co może utrudnić ewentualną ochronę tego gatunku w przyszłości. Mała różnorodność genetyczna spowodowana jest przez liczne zmiany wielkości populacji tego gatunku w holocenie, co spowodowało 50-krotne zmniejszenie efektywnej wielkości populacji D. antongilii w związku z efektem wąskiego gardła[15][16].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Nazwa „żaba pomidorowa” jest używana do wszystkich trzech gatunków z rodzaju Dyscophus.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dyscophus antongilii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Darrel R. Frost, Dyscophus antongilii Grandidier, 1877, [w:] Amphibian Species of the World: an Online Reference. Version 6.2 [online], American Museum of Natural History, New York, USA [dostęp 2024-06-11] (ang.).
- ↑ a b c IUCN SSC Amphibian Specialist Group, Dyscophus antongilii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017 [dostęp 2020-07-07] (ang.).
- ↑ Praca zbiorowa, Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 442, ISBN 83-01-14344-4.
- ↑ a b Dyscophus antongilii – żaba pomidorowa [online], terrarium.pl [dostęp 2020-07-04] (ang.).
- ↑ a b c d e f Dyscophus antongilii: Tomato Frog, [w:] AmphibiaWeb [online], University of California, Berkeley, CA, USA, 2018 [dostęp 2020-07-03].
- ↑ a b c d e f g h i j Aaron Rudolph, Dyscophus antongilii [online], Animal Diversity Web [dostęp 2020-07-03] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Animal Fact Sheets [online], web.archive.org, 23 marca 2009 [dostęp 2020-07-04] [zarchiwizowane z adresu 2009-03-23].
- ↑ F. & M. Vences Glaw, A Field Guide to the Amphibians and Reptiles of Madagascar. Third Edition, s. 116, ISBN 978-3-929449-03-7.
- ↑ a b c d e f g Madagascar Tomato frog (Dyscophus antongilii) Grandidier, 1872 [online] [dostęp 2020-07-03] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-08] (ang.).
- ↑ a b c d e View of Longevity and body size in three populations of Dyscophus antongilii (Microhylidae, Dyscophinae), the tomato frog from north-eastern Madagascar, „Acta Herpetologica”, 2 (2), 2007, s. 139–146.
- ↑ a b A. Wisnieski, V. Poole, E. Anderson, Tomato Frogs [online], www.umich.edu [dostęp 2020-07-04].
- ↑ a b Franco Andreone, Vincenzo Mercurio, Fabio Mattioli, Between environmental degradation and international pet trade: conservation strategies for the threatened amphibians of Madagascar, „Natura”, 95 (2), 2006, s. 81–96 (ang.).
- ↑ a b c View of Reproductive phenology of the tomato frog, Dyscophus antongili, in an urban pond of Madagascar’s east coast, „Acta Herpetologica”, 7 (2), 2012, s. 331–340.
- ↑ Ylenia Chiari i inni, Genetic identification of units for conservation in tomato frogs, genus Dyscophus, „Conservation Genetics”, 7 (4), 2006, s. 473–482, DOI: 10.1007/s10592-005-9057-x, ISSN 1572-9737 [dostęp 2020-07-07] (ang.).
- ↑ Pablo Orozco-Terwengel i inni, Mitochondrial introgressive hybridization following a demographic expansion in the tomato frogs of Madagascar, genus Dyscophus, „Molecular Ecology”, 22 (24), 2013, s. 6074–6090, DOI: 10.1111/mec.12558, ISSN 1365-294X, PMID: 24308649 [dostęp 2020-07-07].