Pijawczaki
| Branchiobdellida | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| (bez rangi) | pijawczaki |
Pijawczaki, pijawki racze – grupa około 150 gatunków komensalicznych lub pasożytniczych pierścienic o specyficznej budowie, holarktycznym zasięgu występowania i niejasnej pozycji taksonomicznej. Bez wątpienia są siodełkowcami, zostały wyraźnie zdefiniowane jako takson monofiletyczny, dyskusyjna jednak jest ich pozycja w filogenezie pierścienic oraz kategoria systematyczna.
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Występują w Azji, Europie i Ameryce Północnej. W Polsce występuje 5 gatunków[1]. Jednym z nich jest pijawczak (Branchiobdella parasita). Większość żyje na pancerzach skorupiaków, głównie z rodziny Astacidae, przy czym na jednym gatunku raka może żyć kilka gatunków pijawczaków. Gatunki pasożytnicze należą do mniejszości.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Poszczególne gatunki pijawczaków wykazują duże podobieństwa morfologiczne. Ich ciało składa się z 15 segmentów tworzących 3 odcinki: głowowy (4 segmenty zlane ze sobą), tułowiowy (10 segmentów) i dysk analny, na który składa się ostatni z segmentów. Na IX, X i XI segmencie położone jest klitellum i układ rozrodczy. Długość ciała pijawczaków mieści się w przedziale 1–12 mm. Na odcinku głowowym niektórych gatunków występują palczaste wyrostki[2]. Jama gębowa jest zaopatrzona w parę oskórkowych szczęk[1].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Pijawczaki są pasożytami żyjącymi w jamie skrzelowej słodkowodnych raków, na pancerzach dziesięcionogów albo na ciele innych zwierząt słodkowodnych, pozostając z nimi w relacjach komensalicznych[1]. Rozmnażają się wyłącznie na drodze płciowej. Rozwój jest prosty – z jaja złożonego w kokonie umieszczonym na ciele skorupiaka wylęga się w pełni ukształtowany osobnik[2].
Klasyfikacja[edytuj | edytuj kod]
Początkowo pijawczaki opisywane były w randze rodziny Branchiobdellidae, dla której typem nomenklatorycznym jest rodzaj Branchiobdella. W 1965 roku Holt podniósł ten takson do rangi rzędu Branchiobdellida, który później, w 1986, podzielił na pięć rodzin: Bdellodrilidae, Branchiobdellidae, Cambarincolidae, Caridinophilidae i Xironodrilidae.
Zasadniczy podział na pięć grup został powszechnie zaakceptowany. Poszczególni autorzy zmieniali jedynie rangi poszczególnych taksonów. Za kryterium podziału przyjmowano kilka cech morfologicznych[3]. Przeprowadzone w 2004 roku badania cech plemników wybranych gatunków nie potwierdziły podziału na wymienione rodziny[4].
W celu określenia relacji pokrewieństwa pijawczaków z pozostałymi siodełkowcami badano różne hipotezy. Umieszczano je wśród pijawek, wśród skąposzczetów oraz jako takson o tej samej, co pijawki i skąposzczety randze. Dotychczasowe badania morfologiczne i molekularne nie wyjaśniły jednoznacznie pozycji pijawczaków na drzewie filogenetycznym. Niektórzy badacze[5][6] uważają, że na podstawie wyników badań molekularnych należy je zaliczyć wraz z pijawkami do skąposzczetów.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Fauna Polski – charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. I. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2004. ISBN 83-88147-04-8.
- ↑ a b Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-16108-8.
- ↑ S. R. Gelder, M. E. Siddall. Phylogenetic assessment of the Branchiobdellidae (Annelida, Clitellata) using 18S rDNA, mitochondrial cytochrome c oxidase subunit I and morphological characters. „Zoologica Scripta”. 30, s. 215–222, 2001. (ang.).
- ↑ Andrea Cardini, Marco Ferraguti. he phylogeny of Branchiobdellida (Annelida, Clitellata) assessed by sperm characters. „Zoologischer Anzeiger – A Journal of Comparative Zoology”. 243 (1–2), s. 37–46, 2004. DOI: 10.1016/j.jcz.2004.06.001. (ang.).
- ↑ P. Martin. On the origin of the Hirudinea and the demise of the Oligochaeta. „Proceedings of the Royal Society, London (B)”. 268, s. 1089–1098, 2001. (ang.).
- ↑ Siddall et al. Validating Livanow: molecular data agree that leeches, branchiobdellidans and Acanthobdella peledina are a monophyletic group of oligochaetes. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 21, s. 346–351, 2001. (ang.).