Piwo jopejskie
Piwo jopejskie (Jopenbier) (45-55 °Blg lub według innych źródeł 19 °Blg[potrzebny przypis]) – gdański specjał produkowany przynajmniej od 1449, de facto był to pożywny gęsty syrop piwny, który ówcześnie ceniony był za swoje właściwości lecznicze[potrzebny przypis]. Wyróżniało się wśród piw jęczmiennych i czerwonych.
Nazwa piwa wywodzi się od drewnianego czerpaka jopy (niem. Schöpfkelle), używanego w procesie warzenia piwa do zalewania słodu gorącą wodą. We wczesnym średniowieczu na Pomorzu nazwa ta służyła też jako określenie ciepłego okrycia wierzchniego (por. kasz. jópa lub jópka).
Proces produkcji wg G.E. Habicha[edytuj | edytuj kod]
W swojej pracy pt. Schule der Bierbrauerei (szkoła browarnictwa)[1] Habich napisał:
Z 1000 kg słodu i 5 kg chmielu produkowane jest około 10,5 hl (1050 litrów) piwa.
Zacier powstaje metodą infuzji i brzeczka, która jest odprowadzana w celu uzyskania określonego stężenia, często gotowana jest ponad 20 godzin. Brzeczkę schładza się do 12,5 °C.
Powstaje w wyniku fermentacji spontanicznej. Fermentacja rozpoczyna się zwykle w lipcu – choć proces przebiega tak samo, gdy piwo jest warzone w styczniu lub kwietniu. Brzeczka jest najpierw pokrywana grubą biało-zieloną pleśnią. Gdy zarodniki pleśni są w wystarczającej ilości, przechodzą do brzeczki i przekształcają się w bardzo charakterystyczne drożdże, rozpoczynając fermentację, która ustępuje w końcu września, aż piwo staje się klarowne i może być odprowadzone. W tym okresie odfermentowanie wynosi około 19 °Blg.
Otrzymane piwo jest ciemnobrązowe, bardzo bogate i słodkie. Przyjemny jest zapach, co jest prawdopodobnie konsekwencją bardzo powolnej fermentacji. Nie można pić dużo piwa – jest zbyt nasycone i bogate w smaku, doskonale nadaje się do mieszania z innymi piwami, a także do tego celu jest eksportowane do Anglii.
Sklarowane piwo można pozostawić na rok w beczkach na osadzie drożdżowym, nie tracąc jego walorów. Oczywiście, wzrastał jego stopień odfermentowania”.
Producenci piwa w Gdańsku[edytuj | edytuj kod]
Piwo jopejskie produkowane było w wielu browarach gdańskich. Np. z najwyższej jakości słynęło piwo z browaru Jana Heweliusza, które leżakowano w piwnicy ratusza Starego Miasta. Tego rodzaju piwo produkowano też m.in. w:
- Alte Danziger Brauerei E. Rodenacker przy Hundegasse 11/12 (obecnie ul. Ogarna),
- Jopenbierbrauerei G.F.A.S.Steiff (Browar Piwa Jopejskiego) przy Halbengasse 2 (ul. Na Piaskach),
- Bierbrauerei Richard Fischer przy Weichselstraße 2 (ul. Starowiślna) w Nowym Porcie,
- Danziger Aktien-Bierbrauerei przy Labesweg 6-7 (ul. Lelewela) we Wrzeszczu.
Było drogie – w 1438 jeden łaszt (12 beczek) piwa kosztował 31½ grzywien, tj. około pięcio-, sześciokrotnie więcej od innych.
Od minimum 1449 była używana nazwa ulicy Jopengasse (uliczka Jopejska), obecnie Piwnej.
Wielokrotnie było oprotestowywane przez browarników z Pucka, którzy twierdzili że to oni byli jego autorami[2].
Współcześnie, na podstawie szczątkowych informacji dotyczących produkcji piwa jopejskiego, próbę jego odtworzenia podjął Arkadiusz Wenta z AleBrowaru[3][4].
Inną próbę odtworzenia piwa jopejskiego podjął Johannes Herberg z browaru PG4[5]. Według oficjalnych informacji ze strony browaru w poszukiwaniach receptury brał udział Jerzy Samp[6].
Producenci piwa poza Gdańskiem[edytuj | edytuj kod]
W Polsce, poza Gdańskiem, piwo jopejskie zostało uwarzone w toruńskim browarze Olimp według receptury Łukasza Szynkiewicza[7][8] oraz we wrocławskim Browarze Stu Mostów, w którym produkcję tego piwa rozpoczęto w 2020 roku, a do 2023 r. spokojnie leżakowało w dębowych beczkach, nabierając swojej niezwykłej charakterystyki[9].
Za granicą piwo jopejskie próbowano wskrzesić m.in. w browarach:
- belgijskich – w Melle (Brouwerij Huyghe), Lochristi (De Proefbrouwerij), Ertvelde (Van Steenberge) i Dentergem (Brouwerij Riva),
- holenderskich – w Hulst (Brouwerij De Halve Maan), Berkel-Enschot (Bierbrouwerij de Koningshoeven),
- niemieckich – w Monachium i Stralsundzie (Stralsunder Brauerei).
Od 1995 piwo jopejskie (Jopen Koyt) wyrabiane jest w browarze Jopen BV w Haarlemie w Holandii. Miejscowe źródła mówią, że nazwa Jopen odnosi się do 112-litrowych beczek piwa, które były używane w tej miejscowości w średniowieczu do transportu piwa.
Przez analogię warto odnotować produkcję w browarze Braunschweiger Mumme H. Nettelbeck KG w Brunszwiku, w Niemczech, równie interesującego i z podobnymi tradycjami (od 1492) piwa Segelschiff-Mumme.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ G.E. Habich, Schule der Bierbrauerei, Spamer, Lipsk 1865, s. 402-403.
- ↑ Gabriela Pewińska, Jak to z eintopfem było, [w:] „Dziennik Bałtycki” 13 maja 2011.
- ↑ Tomasz Kopyra: Piwo jopejskie - Jopenbier - Arkadiusz Wenta. youtube.com. [dostęp 2015-08-20]. (pol.).
- ↑ Arkadiusz Wenta. Warzyć jak Heweliusz. „Piwowar”. 2/2014 (15), s. 30. Polskie Stowarzyszenie Piwowarów Domowych. ISSN 2082-4874.
- ↑ Piwo jopejskie wróciło do Gdańska [online], trojmiasto.pl, 22 marca 2019 [dostęp 2020-04-16] (pol.).
- ↑ Gdański Specjał Powraca! [online], pg4.pl [dostęp 2020-04-23] (pol.).
- ↑ Uwarzono piwo jopejskie. W niedzielę premiera [online], trojmiasto.pl, 22 stycznia 2018 [dostęp 2020-04-16] (pol.).
- ↑ l, Jopejskie z Torunia już w Gdańsku. “To dobro narodowe” [online], Gdańsk - oficjalny portal miasta [dostęp 2020-04-16] (pol.).
- ↑ Jopejskie White Mulberry & Plums [online], Browar Stu Mostów [dostęp 2023-12-27] (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- G.E. Habich, Schule der Bierbrauerei (szkoła browarnictwa), Spamer, Lipsk 1863.