Pożar w szpitalu psychiatrycznym w Górnej Grupie

Pożar w szpitalu psychiatrycznym

Państwo	PRL
Miejsce	Górna Grupa
Rodzaj zdarzenia	pożar
Data	31 października 1980
Godzina	23:00
Ofiary śmiertelne	55 osób
Ranni	26 osób
Położenie na mapie Polski w latach 1975–1991 miejsce zdarzenia
53°29′02,65″N 18°40′17,11″E

Pożar w szpitalu psychiatrycznym – pożar, który miał miejsce w nocy z 31 października na 1 listopada 1980 roku w miejscowości Górna Grupa w ówczesnym województwie bydgoskim. W budynku przebywało od 300 do 400 pacjentów (oficjalnie 319). Bezpośrednią przyczyną powstania pożaru, który wybuchł tuż po godzinie 23:00, była nieszczelność przewodu kominowego. W wyniku rażących zaniedbań w zakresie ochrony przeciwpożarowej w pożarze zginęło 55 pacjentów szpitala psychiatrycznego, a 26 doznało ciężkich poparzeń.

Historia budynku przed pożarem

Pałac w Górnej Grupie początkowo należał do Malwiny von Bismarck – młodszej siostry Ottona von Bismarcka. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości budynek został przejęty przez ówczesny Urząd Ziemski w Grudziądzu, a pierwszym jego właścicielem w odrodzonej Rzeczypospolitej został gen. Kazimierz Sosnkowski. W 1923 roku majątek został nabyty przez werbistów, którzy rozbudowali pałac i założyli w nim dom misyjny, seminarium, gimnazjum oraz dom rekolekcyjny. W 1939 roku mieszkało w nim 60 braci zakonnych i 15 ojców, a w gimnazjum uczyło się 240 uczniów.

Po wybuchu II wojny światowej werbiści zostali internowani w pałacu. Poza nimi, do Górnej Grupy przewieziono księży z okolicznych parafii i diecezji. Część duchownych zwolniono do domów, innych rozstrzelano lub zesłano do obozów koncentracyjnych. Narodowi socjaliści przejęli pałac i urządzili w nim swój sztab, strzelnicę i więzienie.

W 1945 roku werbiści odzyskali majątek, gdzie rok później ponownie uruchomili szkołę. 3 lipca 1952 roku na mocy decyzji podjętej przez Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy zlikwidowano seminarium duchowne, a misjonarzy przesiedlono do jednej z części pałacu. Rozpoczęto prowizoryczną przebudowę wnętrza budynku, w ramach której m.in. podzielono sale za pomocą płyt pilśniowych oraz zamurowano część wyjść ewakuacyjnych, w tym przejście łączące część pałacu, do której przeniesiono werbistów, z jego resztą. Budynek został zaadaptowany jako oddział Szpitala dla nerwowo i psychicznie chorych w Świeciu.

Na zły stan zabezpieczeń przeciwpożarowych w budynku zwracano uwagę jeszcze przed wybuchem pożaru. W wyniku kontroli przeprowadzonej przez komendanta Państwowej Straży Pożarnej w Świeciu, jaka została przeprowadzona w szpitalu w 1979 roku, wykryto liczne uchybienia w zakresie ochrony przeciwpożarowej, które dotyczyły m.in. rozmieszczenia pacjentów w budynku oraz dróg ewakuacyjnych. Zarządzenie nakazujące usunięcie nieprawidłowości nigdy nie zostało wykonane.

Okoliczności pożaru

Pacjenci mieszkali na drugim i trzecim piętrze poklasztornego gmachu. Były to głównie osoby ciężko chore psychicznie, opuszczone przez rodziny i bliskich. Według relacji świadków akcja ratunkowa była prowadzona chaotycznie. Na miejsce pożaru przyjechali żołnierze z Chełmna, Świecia, Grudziądza i Bydgoszczy. Alarm ogłosiły Milicja Obywatelska i Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej. 1 listopada 1980 roku na miejsce tragedii przybyli wicepremier Henryk Kisiel oraz wiceminister zdrowia Tadeusz Szelachowski. W stan oskarżenia postawiono dyrekcję szpitala, jednak sprawa została umorzona na mocy amnestii z 1984 roku. Większość tragicznie zmarłych pacjentów (46 osób) pochowano w zbiorowej mogile na cmentarzu szpitalnym w Świeciu.

Szpital w Górnej Grupie był oddziałem szpitala psychiatrycznego w Świeciu. Po pożarze nie uruchomiono ponownie szpitala; po 1989 roku ruiny przejęło zgromadzenie werbistów.

Odniesienie w kulturze

Tragedia stała się tematem piosenki skomponowanej przez Przemysława Gintrowskiego do słów Jacka Kaczmarskiego pt. „A my nie chcemy uciekać stąd”, śpiewanej (tu: przez Jacka Wójcickiego) w filmie Ostatni dzwonek. Po katastrofie Krystian Przysiecki zrealizował reportaż pt. Znak zapytania zawierający wywiady z członkami personelu szpitala, przedstawicielami straży pożarnej i prokuratury oraz relację ze zbiorowego pogrzebu. Wątek pożaru szpitala w Górnej Grupie przewija się w filmie kryminalnym w reżyserii Michała Otłowskiego pt. Jeziorak z 2014 roku. Historia tej tragedii została również przedstawiona w odcinkach seriali dokumentalnych Nieznane katastrofy oraz Miejsca przeklęte.

Ofiary pożaru

Nazwiska ofiar pożaru, pochowanych w zbiorowej mogile, wymienione są na nagrobku, który postawiono w 2010 roku w miejsce starego.

1. Edwin Belt
2. Bogdan Berent
3. Adolf Błażejewski
4. Ireneusz Brzykcy
5. Roman Cieślicki
6. Władysław Gierszewski
7. Józef Gołębiewski
8. Ryszard Gołębiewski
9. Kazimierz Górajewski
10. Henryk Groblewski
11. Henryk Jabłoński
12. Andrzej Janowski
13. Grzegorz Jaskulski
14. Stanisław Jurkowski
15. Kazimierz Kałduński
16. Jan Kasprzykowski
17. Wiesław Kociuga
18. Zygmunt Kondracki
19. Stanisław Kotwicki
20. Bogdan Krzyżanowski
21. Jan Lemieszek
22. Kazimierz Lugiewicz
23. Stanisław Maciejewski
24. Władysław Małecki
25. Stanisław Marks
26. Edmund Marulewski
27. Andrzej Motyka
28. Kazimierz Olejniczak
29. Stefan Paczkowski
30. Jan Przeperski
31. Stanisław Romanowski
32. Wiesław Romanowski
33. Brunon Sawicki
34. Stanisław Siwiński
35. Jan Skrzeszewski
36. Jerzy Sobczyk
37. Zygmunt Styborski
38. Mieczysław Sztaf
39. Kazimierz Tomaszewski
40. Paweł Wielgorz
41. Jan Wiliczek
42. Szczepan Zakrzewski
43. Zygmunt Zakrzewski
44. Mieczysław Zaremba
45. Józef Żurawski
46. Adam Woźniak

47-55. Nie ujawniono nazwisk 9 ofiar

Zobacz też

• Pożar w szpitalu psychiatrycznym w Ramienjem