Polacy w Niemczech

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Polska diaspora w Niemczech
Ilustracja
Muzeum Kraszewskiego w Dreźnie w dawnym domu pisarza
Populacja

ok. 1,5–2 mln

Miejsce zamieszkania

Niemcy

Język

polski, niemiecki

Religia

katolicyzm

Grupa

Polacy

Mapa grupy etnicznej

     Powiaty, w których Polacy stanowią najliczniejszą grupę obcokrajowców, stan z 16 marca 2015 roku

Multimedia w Wikimedia Commons

Polska diaspora w Niemczech – zbiorowość Polaków, osób polskiego pochodzenia lub wywodzących swoje korzenie z Polski, obejmująca m.in. potomków członków przedwojennej mniejszości polskiej, uchodźców politycznych lub emigrantów ekonomicznych, obywateli polskich o statusie cudzoziemców w Niemczech, jak również osoby, które opuściły Polskę deklarując niemieckie pochodzenie, a odwołujące się również do swojej polskiej tożsamości[1].

Według danych GUS Niemcy są drugim (za Wielką Brytanią) krajem o największej liczbie długookresowych migrantów z Polski[2]. Wcześniejsze dane GUS, biorące pod uwagę także migracje na krótszy okres, wskazywały, że Niemcy są najpopularniejszym krajem polskiej migracji[3].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Zbiorowość migrantów z Polski jest silnie zróżnicowana pod względem poczucia tożsamości etniczno-kulturowej, co wynika z falowości migracji z Polski do Niemiec[4].

W ciągu ostatnich dwustu lat do Niemiec przemieściło się z terytoriów Polski ponad 8 mln osób[5].

Można tu rozróżniać m.in. Polaków, którzy znaleźli się w obrębie Związku Niemieckiego na skutek przesunięcia granic, oraz Polaków, którzy przybyli do Niemiec po zrywach narodowych lub w celach zarobkowych (np. w okresie stanu wojennego lub po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej).

Granice etniczne między Polakami i Niemcami, jak też innymi grupami autochtonicznymi, takimi jak Ślązacy, Mazurzy, czy Kaszubi, stały się w wyniku wielokrotnych zmian granic (np. w wyniku rozbiorów, po I i II wojnie światowej) w wielu przypadkach mało wyraźne[6].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Nowoczesna historia polskiej zbiorowości w Niemczech sięga XIX wieku.

Okres zaborów[edytuj | edytuj kod]

Polskojęzyczni w Prusach według spisu z 1905 i 1910 roku
Polskojęzyczny szyld dawnego Banku Robotników w Bochum

Masowy napływ imigrantów z terenów polskich, rozpoczął się w drugiej połowie XIX w. W latach 1870–1914 do Niemiec wyemigrowało ok. 3,5 miliona Polaków. W tym ok. 1,2 miliona Polaków przemieściło się z terenów ówczesnego zaboru pruskiego w głąb Cesarstwa Niemieckiego, 1,2 miliona polskich imigrantów pochodziło z terenów zaboru rosyjskiego, a ok. 1,1 miliona osób pochodziło z terenów zaboru austriackiego[7].

 Zobacz też: Ruhrpolen.

Okres międzywojenny[edytuj | edytuj kod]

Rodło – symbol używany przez Związek Polaków w Niemczech od 1933 r.

W okresie międzywojennym oceniano, że na Śląsku mieszkało ok. 0,5 mln Polaków, a w Prusach Wschodnich ok. 100 tys. (Mazurzy). Ogólną liczbę autochtonów polskich w Niemczech szacowano na ok. 1 mln osób. Emigracja zarobkowa doprowadziła do powstania znacznych skupisk robotników polskich w Nadrenii (250 tys.). Robotnicy rolni (ok. 115 tys.) w 3/5 stale zamieszkiwali w obrębie Rzeszy, a pozostali (ok. 45 tys.) napływali do Niemiec w marcu i pozostawali tam do grudnia. Sezonowych robotników rolnych werbowała Niemiecka Centrala Robotnicza. Byli oni w stanie zaoszczędzić ok. 100 marek, ale warunki ich bytowania pozostawały bardzo ciężkie.

Centralną organizację polskiej mniejszości stanowił Związek Polaków w Niemczech, powstały w 1923 roku w Berlinie. Podzielony na pięć dzielnic terytorialnych liczył ok. 100 tys. członków. Organizacje zawodowe reprezentowało Zjednoczenie Zawodowe Polskie z centralą w Bochum, założone w 1902 roku. Posiadało ono ok. 13 tys. członków, głównie w Westfalii. Działały również stowarzyszenia kościelne, towarzyskie i gimnastyczne (Sokół). Poważne zasługi dla środowiska polskiego miało Towarzystwo Polskich Przemysłowców w Berlinie, założone w 1867 roku. Skupiało ono ok. 200 członków, przeważnie rzemieślników. Gospodarczy rozwój Polaków w Niemczech wspierały m.in. Bank Słowiański i Związek Spółdzielni Polskich. Prasę polską reprezentowało kilkanaście czasopism. Najpoważniejszym pismem był wychodzący w Bytomiu „Katolik”. Istniały także kluby sportowe, jak np. PKS Berlin.

Polskie szkolnictwo borykało się z dużymi trudnościami. Istniały 32 publiczne szkoły polskie (stan z kwietnia 1929 r.) – wyłącznie w rejencji opolskiej, gdzie uczęszczało do nich 646 dzieci. Nauka języka polskiego odbywała się także w 31 szkołach niemieckich, zlokalizowanych głównie na Warmii i terenach pogranicznych. Lekcje odbywały się w wymiarze dwóch do czterech godzin tygodniowo, a uczęszczało na nie 1400 dzieci. W Westfalii i Prusach Wschodnich szkolnictwo polskie było wyłącznie prywatne i słabo rozwinięte. W całych Niemczech naukę języka polskiego pobierało 4 tys. dzieci[8].

 Zobacz też: I Kongres Polaków w Niemczech i Memoriał ludności polskiej w Rzeszy niemieckiej.

II wojna światowa[edytuj | edytuj kod]

Polska Kwatera Wojenna na cmentarzu Ohlsdorf w Hamburgu

Od dnia wejścia w życie dekretów wydanych w III Rzeszy 7 września 1939 (po agresji Niemiec na Polskę) Polacy mieszkający w Niemczech nie posiadają statusu mniejszości narodowej. W lutym 1940 organizacje Polaków w Niemczech zostały rozwiązane, ich majątek skonfiskowany, a działalność zakazana na mocy rozporządzenia Rady Ministrów Obrony Rzeszy, sygnowanego przez Hermanna Göringa.

Okres powojenny[edytuj | edytuj kod]

Wskutek zmian granicznych po II wojnie światowej, autochtoniczna ludność polska nie zamieszkiwała terytorium Niemiec, ponieważ tereny zamieszkane przez nią przed wojną stały się częścią państwa polskiego. W północno-zachodnich Niemczech do 1948 r. istniała polska strefa okupacyjna Niemiec. Polacy licznie zamieszkiwali ówczesną stolicę strefy – Maczków.

Lata 80. XX w.[edytuj | edytuj kod]

Liczebność imigracji „solidarnościowej” w Niemczech szacowana jest na od 100[9] do 850 tys. osób[10].

Tzw. emigracja solidarnościowa, wraz z późnymi przesiedleńcami z lat 80., stanowi kulturowy i społeczny trzon polskiej zbiorowości w Niemczech[11].

 Zobacz też: Solidarność Wolnych Polaków w Bawarii i Arbeitsgruppe „Solidarność” Eschweiler-Aachen.

Współczesność[edytuj | edytuj kod]

Polacy w Niemczech
Liczebność ok. 1,5–2 mln
Organizacja Stała Konferencja Organizacji Dachowych Polonii
i Polaków w Niemczech,
Konwent Organizacji Polskich w Niemczech,
Związek Polaków w Niemczech,
Kongres Polonii Niemieckiej
Największe skupiska Zagłębie Ruhry, Hamburg, Berlin
Udział obywateli Polski w populacji Niemiec w 2021 według powiatów

Liczebność[edytuj | edytuj kod]

Obecnie[kiedy?] w Niemczech mieszka według różnych danych ok. 1,5[12]–2 mln[13][14][15][16] Polaków, osób polskiego pochodzenia lub wywodzących się z Polski. Według Ministerstwa Spraw Zagranicznych należy jednak zakładać, że duża część z nich, zwłaszcza przesiedleńców, nie identyfikuje się z polskością[14].

Według danych niemieckiego urzędu statystycznego z 2017 w Niemczech zameldowanych było 783 000 osób legitymujących się wyłącznie obywatelstwem polskim[17] oraz 690 000 osób posiadających zarówno niemieckie, jak i polskie obywatelstwo[18].

Rozmieszczenie[edytuj | edytuj kod]

Kraj związkowy Osoby z polskim tłem migracyjnym[19]
Nadrenia Północna-Westfalia 786 480
Bawaria 202 220
Badenia-Wirtembergia 202 210
Dolna Saksonia 201 620
Hesja 163 200
Berlin 101 080
Nadrenia-Palatynat 88 860
Hamburg 71 260
Szlezwik-Holsztyn 55 510
Brandenburgia 27 940
Brema 26 270
Saksonia 25 700
Saara 19 870
Meklemburgia-Pomorze Przednie 13 250
Saksonia-Anhalt 10 790
Turyngia 10 140
Razem 2 006 410

Status prawny[edytuj | edytuj kod]

Pod względem statusu prawnego można rozróżniać osoby posiadające wyłącznie obywatelstwo niemieckie, osoby posiadające wyłącznie polskie obywatelstwo oraz osoby z podwójnym obywatelstwem.

Polacy w Niemczech nie mają obecnie statusu mniejszości narodowej, który to został im odebrany przez władze III Rzeszy[20].

W listopadzie 2014 niemieckie ministerstwo spraw wewnętrznych odrzuciło wniosek Związku Polaków w Niemczech o nadanie Polakom statusu mniejszości[21].

Organizacje[edytuj | edytuj kod]

20 sierpnia 2010 utworzono Stałą Konferencję Organizacji Dachowych Polonii i Polaków w Niemczech, złożoną z przedstawicieli Konwentu Organizacji Polskich w Niemczech (Chrześcijańskiego Centrum Krzewienia Kultury Tradycji i Języka Polskiego w Niemczech, Kongresu Polonii Niemieckiej, Polskiej Rady w Niemczech – Zrzeszenie Federalne i Związku Polaków „Zgoda” w RFN) oraz Związku Polaków w Niemczech, której celem jest wypracowywanie wspólnego stanowiska Polonii Niemieckiej i Polaków w Niemczech oraz reprezentowania ich wobec władz niemieckich, polskich i Unii Europejskiej[22][23].

 Zobacz też: Polska Misja Katolicka w Niemczech i Związek Harcerstwa Polskiego w Niemczech.

Religia[edytuj | edytuj kod]

 Zobacz więcej w artykule Świadkowie Jehowy w Niemczech, w sekcji Zbory polskojęzyczne w Niemczech.

Dla Polonii, wiernych kościoła rzymskokatolickiego odbywają się w kościołach kilkudziesięciu miast mszę w języku polskim[24]. W języku polskim odbywają się również spotkania religijne innych wyznań, m.in. Świadków Jehowy[25], Zielonoświątkowców[26] i Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego[27].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Definicje, pojęcia dotyczące spraw polonijnych. Ministerstwo Spraw Zagranicznych. [dostęp 2016-12-11].
  2. ↑ GUS, Informacja o rozmiarach i kierunkach emigracji długookresowych w latach 2017-2022 [online], stat.gov.pl [dostęp 2024-02-21] (pol.).
  3. ↑ GUS, Informacja o rozmiarach i kierunkach czasowej emigracji z Polski w latach 2004-2020 [online], stat.gov.pl [dostęp 2024-02-21] (pol.).
  4. ↑ Michał Nowosielski: Polacy w Niemczech. Stan i perspektywy badań. Przegląd Zachodni 2012, nr 3, s. 4.
  5. ↑ Michał Nowosielski: Polacy w Niemczech. Stan i perspektywy badań. Przegląd Zachodni 2012, nr 3, s. 3.
  6. ↑ Michał Nowosielski: Polacy w Niemczech. Stan i perspektywy badań. Przegląd Zachodni 2012, nr 3, s. 5.
  7. ↑ Michał Nowosielski: Profil działalności polskich organizacji w Niemczech. Instytut Zachodni, Poznań, s. 29.
  8. ↑ Marek Żukow-Karczewski, Polonia zagraniczna w czasach II Rzeczypospolitej, „Życie Literackie”, 20 VIII 1989 r., nr 33 (1952), s. 10.
  9. ↑ Ch. Pallaske: Die Migrationaus Polen in die Bundesrepublik Deutschland in den 1980er und 1990er Jahren, w: Die Migration von Polen nach Deutschland. Zu Geschichte und Gegenwart eines europäischen Migrationssystems. Baden-Baden 2001, s. 124.
  10. ↑ S. Liman: Polacy w Niemczech po II wojnie światowej, w: Polonia w Europie, red. B. Szydłowska-Ceglowa, Poznań 1992, s. 251.
  11. ↑ Michał Nowosielski: Polacy w Niemczech. Stan i perspektywy badań. Przegląd Zachodni 2012, nr 3, s. 10.
  12. ↑ Rządowy program współpracy z Polonią i Polakami za granicą w latach 2015–2020. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2015. s. 4. [dostęp 2016-12-13].
  13. ↑ Statistisches Bundesamt: Personen nach Migrationshintergrund (ausgew. Länder) für Deutschland, Schleswig-Holstein (Bundesland) und weitere Orte. 2011-05-09. [dostęp 2014-11-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-25)]. (niem.).
  14. ↑ a b Raport Ambasady RP w Berlinie. W: Raport o sytuacji Polonii i Polaków za granicą 2012. Zespół pracowników Departamentu Współpracy z Polonią i Polakami za Granicą MSZ. Warszawa: Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2013, s. 177. ISBN 978-83-63743-17-8. [dostęp 2013-11-27]. (pol.).
  15. ↑ Polonia w liczbach. Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”. [dostęp 2011-02-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-26)]. (pol.).
  16. ↑ Czy w Niemczech jest polska mniejszość narodowa?. Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”. [dostęp 2010-09-27].
  17. ↑ Dane wg Federalnego Urzędu Statystycznego DESTATIS 2017 r.
  18. ↑ Vier Millionen Deutsche besitzen zwei Pässe. zeit.de. [dostęp 2014-04-10]. (niem.).
  19. ↑ Zensusdatenbank – Ergebnisse des Zensus 2011. [dostęp 2015-05-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-25)]. (niem.).
  20. ↑ Jarosław Kałucki, „Europoparcie dla Polaków z Niemiec”, Rzeczpospolita, 28-02-2011. rp.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-26)]..
  21. ↑ Niemcy odrzucają wniosek. Polacy nie staną się mniejszością narodową. Polskie Radio, 2014-11-08. [dostęp 2014-11-08].
  22. ↑ Spotkanie Konwent – Związek Polaków w Niemczech: Powołanie Stałej Konferencji Dachowych Organizacji Polonii i Polaków w Niemczech. Ambasada RP w Berlinie. [dostęp 2011-02-06]. (pol.).
  23. ↑ Polacy w Niemczech mówią jednym głosem. Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”. [dostęp 2011-02-06]. (pol.).
  24. ↑ Instytut Duszpasterstwa Emigracyjnego: Msze po polsku, Niemcy. [dostęp 2017-06-04].
  25. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2020-02-08].
  26. ↑ NABOŻEŃSTWA I SPOTKANIA [online], Agape Hamburg [dostęp 2019-09-28].
  27. ↑ Gdzie jestesmy i kiedy – Nadzieja [online] [dostęp 2019-09-28].

Opracowania[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Polacy na świecie
Autochtoniczni Polacy poza RP
Polonia w Europie
Polonia poza Europą

Polska

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Polacy_w_Niemczech&oldid=73193811”