Pomnik Bohaterom Września 1939

Pomnik Bohaterom Września 1939

Pomnik Bohaterom Września 1939
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Miejscowość	Suwałki
Miejsce	plac przy ulicy Wojska Polskiego
Typ obiektu	pomnik na cokole
Data odsłonięcia	10 czerwca 1989
Położenie na mapie Suwałk Pomnik Bohaterom Września 1939
Położenie na mapie Polski Pomnik Bohaterom Września 1939
Położenie na mapie województwa podlaskiego Pomnik Bohaterom Września 1939
54°05′10,921″N 22°55′52,374″E

Pomnik Bohaterom Września 1939 w Suwałkach – pomnik (obiekt pamięci narodowej), mieści się na niewielkim placu przy ulicy Wojska Polskiego. Na cokole przedwojennego pomnika artylerzysty umieszczono pamiątkowe tablice ku czci wszystkich żołnierzy wywodzących się z przedwojennego garnizonu suwalskiego, a poległych na frontach II wojny światowej.

Opis pomnika

Pomnik znajduje się na placu przy koszarach obecnego 14. Suwalskiego Pułku Artylerii Przeciwpancernej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, przy ulicy Wojska Polskiego. Ma kształt trzech prostopadłościanów osadzonych na podstawie – niskim cokole. W górnej, centralnej części monumentu znalazł się stylizowany orzeł w koronie, poniżej inskrypcja o treści: Bohaterom Września 1939.
Jeszcze niżej umieszczono tablicę wykonaną z brązu, z następującym tekstem:
Żołnierzom garnizonu suwalskiego: 1 Pułk Ułanów, 2 Pułk Ułanów, 3 Pułk Szwoleżerów, 41 Pułk Piechoty, 4 Dywizjon Artylerii Konnej, 1/29 Pułk Artylerii Lekkiej, 29 Baon KOP, którzy we wrześniu 1939 r. z najwyższym poświęceniem bronili Ziemi Ojczystej. W 50 rocznicę napaści hitlerowskiej na Polskę. Społeczeństwo Suwałk.
Uroczystości związane z odsłonięciem pamiątkowej tablicy odbyły się w dniach 10-11 czerwca 1989 roku. W cokół pomnika wmurowano łuskę artyleryjskiego pocisku z ziemią z pól bitewnych, na których walczyli suwalscy żołnierze. W uroczystościach brali udział m.in. gen. Roman Paszkowski (przewodniczący Rady Ochrony Pamięci, Walk i Męczeństwa), Czesław Anuszkiewicz (uczestnik kampanii wrześniowej 1939 r.), generał Rudolf Dzipanov.
Pięć lat później, we wrześniu 1994 roku, na lewym skrzydle pomnika, pojawiła się druga tablica, na której widnieje napis o treści: Żołnierzom Rezerwowej Brygady Kawalerii Wołkowysk i 24 Batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza w Sejnach, Junakom przysposobienia wojskowego suwalskich i augustowskich szkół średnich, Kompanii Leśnej PW, Ochotnikom ze Związku Strzeleckiego, którzy na Ziemi Suwalskiej złożyli Ojczyźnie najwyższą ofiarę we wrześniu 1939 r. w 55. rocznicę napaści hitlerowsko – sowieckiej na Polskę suwalczanie.
Latem 2003 roku przeprowadzono remont pomnika, podczas którego cokół został obłożony czarnym marmurem. Opiekę nad monumentem sprawuje Zarząd Dróg i Zieleni w Suwałkach. Obecnie pomnik i plac wokół niego to miejsce, gdzie odbywa się wiele uroczystości o charakterze patriotycznym. Sam monument określa się mianem Pomnika Bohaterów Września 1939 roku, pomnikiem Żołnierzy Garnizonu Suwalskiego lub krótko: Żołnierzy Września.

Współczesny widok pomnika Bohaterom Września 1939

• 
  Pomnik Bohaterom Września 1939 – widok od strony ulicy Wojska Polskiego (1)
• 
  Pomnik Bohaterom Września 1939 (Suwałki) – mosiężny orzeł w koronie i inskrypcja
• 
  Tablica pamiątkowa na pomniku Bohaterom Września 1939 (2)
• 
  Tablica pamiątkowa na pomniku Bohaterom Września 1939 (1)
• 
  Pomnik Bohaterom Września 1939 – widok od strony ulicy Wojska Polskiego (2)

Ciekawostka – o pomniku artylerzysty

O pomniku artylerzysty tak pisał Krzysztof Skłodowski: W maju 1932 r. na przyległym do ul. Augustowskiej placu należącym do 4 DAK poświęcono „fundament pod pomnik poległym żołnierzom” – nazywany później pomnikiem Artylerzysty, przedstawiał wspierającą się o pionową bryłę betonu postać żołnierza z pociskiem artyleryjskim w dłoniach. Natomiast w teście Grzegorza Płatonowa można przeczytać, iż pomnik [artylerzysty] został zbudowany w połowie lat dwudziestych, a jego fundatorem był oficerem artylerii, który postanowił w ten sposób złożyć hołd poległemu w obronie jego życia artylerzyście w czasie wojny polsko-bolszewickiej. Pomnik znajdował się na terenie, który zajmował 1. dywizjon 29. Pułku Artylerii Polowej (lekkiej) i był odgrodzony od strony ulicy Augustowskiej (dzisiaj Wojska Polskiego). Na cokole (zachowanym do dziś), oparty plecami o bryłę pionową, stał artylerzysta w mundurze, rogatywce, z pasem na szelkach, z ładownicami i w owijaczach na nogach. W rękach trzymał pocisk armatni. Wykonany był z piaskowca (betonu?) o wysokości ok. 2 metrów. Z drugiej strony pionowej części cokołu, pod krzyżem, znajdował się ołtarz polowy (...). Około 1938 w figurę artylerzysty uderzył piorun, rozbijając ją na kilka fragmentów. Po zdemontowaniu resztek figury na cokole niżej postawiono małą armatkę polową starego typu, która padła łupem Armii Czerwonej, krótko okupującej Suwałki w 1939 r.

Bibliografia

• (h),Pamięci bohaterów września 1939, „Gazeta Współczesna” 1989, nr 136.
• Karta obiektów pamięci w Suwałkach - część 4, https://um.suwalki.pl/mieszkaniec/pomniki,4141/karta-obiektow-pamieci-w-suwalkach-czesc-4,2574428 [dostęp: 2023.06.10].
• Łączyła ich wspólnota, red. Z. Fałtynowicz, Z. Filipowicz, Suwałki 2003.
• Matusiewicz A., Pomniki w Suwałkach, „Jaćwież” 2005, nr 31.
• Płatonow G., Pomnik artylerzysty, „Tygodnik Suwalski” 2003, nr 26.
• (s), Żołnierzom września, „Krajobrazy” 1989, nr 24, 26.
• Skłodowski K., Garnizon Suwałki w latach 1921-1939, Suwałki 2021.