Pomnik Józefa Piłsudskiego w Wawrze
 Pomnik w hołdzie Józefowi Piłsudskiemu i poległym w obronie ojczyzny w latach 1918-1920 przed budynkiem dawnej "Murowanki" w Wawrze. | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Miejsce |
ul. Płowiecka 77 |
| Data odsłonięcia |
listopad 1930, ponownie w 1991 |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°13′46,7650″N 21°08′17,1962″E/52,229657 21,138110
| |
Pomnik Józefa Piłsudskiego − monument znajdujący się przed budynkiem dawnej „Murowanki” w Warszawie w Wawrze. Jest poświęcony pamięci marszałka oraz poległych w obronie ojczyzny w latach 1918–1920, czyli podczas wojny polsko-bolszewickiej[1].
Opis pomnika[edytuj | edytuj kod]
Na szczycie cokołu jest umieszczona rzeźba orła, od frontu medalion z wizerunkiem Józefa Piłsudskiego [2][3][4] i jego nazwiskiem, pod nim trzy tablice [2][3][4].
Tablica górna:
ROK 1930
PIERWSZEMU MARSZAŁKOWI
JÓZEFOWI PIŁSUDSKIEMU
BUDOWNICZEMU POLSKI ODRODZONEJ
W DZIESIĄTĄ ROCZNICĘ
WYZWOLENIA OJCZYZNY OD NAJAZDU BOLSZEWICKIEGO
Tablica środkowa:
OBYWATELE WAWRA I GMINY WAWER
PADLI NA POLU CHWAŁY ODPIERAJĄC
OD GRANIC PAŃSTWA POLSKIEGO
POD WODZĄ JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO
NAWAŁĘ NAJEŹDŹCÓW W LATACH
1918-1920
Tablica dolna:
OSMELIŃSKI JÓZEF
UCZEŃ
PEŁKA MICHAŁ
ROBOTNIK
WÓJTOWICZ JÓZEF
ROBOTNIK
1 LISTOPADA 1930
(są to nazwiska trzech mieszkańców Wawra, którzy polegli w walce z wojskami bolszewickimi[1][4][3])
Otoczenie pomnika[edytuj | edytuj kod]
Pomnik stoi przed wybudowanym w 1903 roku zabytkowym ceglanym budynkiem „Murowanki” (ul. Płowiecka 77), czyli najstarszej w obecnych granicach Wawra szkoły (nie licząc szkółki parafialnej w Zerzniu[5]).[6]
Tuż obok znajdują się dawna karczma (austeria) wawerska (obecnie Zajazd Napoleoński) oraz krzyż powstańczy poświęcony żołnierzom poległym w pierwszej oraz drugiej bitwie pod Wawrem powstania listopadowego.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pomnik został odsłonięty w 1930 roku [1][3], w 10 rocznicę „Cudu nad Wisłą”[4][2][7].
Podczas odsłonięcia w listopadzie 1930 roku na cokole nie było jeszcze orła oraz środkowej i dolnej tablicy, tzn. była tylko tablica poświęcona Piłsudskiemu i medalion. W trakcie uroczystości pod pomnikiem marszałka przemawiał pisarz Wacław Sieroszewski, był obecny sam Józef Piłsudski oraz jego druga żona Aleksandra Piłsudska. Miało wtedy miejsce wpisywanie się do księgi pamiątkowej, mała obywatelka Wawra wraz mamą wręczyła kwiaty Aleksandrze Piłsudskiej. [8]
Pomnik przetrwał całą okupację niemiecką, został jednak zdewastowany w okresie PRL-u. W 1948 r. członkowie Polskiej Partii Robotniczej i funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa zniszczyli orła, medalion, tablice, a cały cokół obalili i przysypali ziemią.[1]
Elementy metalowe uratował jeden mieszkaniec Wawra zakopując je w swoim ogródku [4].
Dopiero w przeddzień rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości w listopadzie 1981 roku grupa członków Niezależnego Zrzeszenia Studentów odsłoniła z ziemi pomnik i złożyła wiązankę kwiatów. W 1989 roku został powołany Społeczny Komitet Odbudowy Pomnika Marszałka Józefa Piłsudskiego w Wawrze.[1] 16 listopada 1991 roku odbyło się ponowne odsłonięcie pomnika w obecności m.in. wnuka Józefa Piłsudskiego - Krzysztofa Jaraczewskiego.[1]
Przy pomniku odbywają się czasem uroczystości patriotyczne[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g Orest Pęgierski: Pamięć o wydarzeniach i ludziach. W: Czerniawski Jan (red.), Skoczeń Mirosława (red.): Wawer i jego osiedla. Wyd. 1. Warszawa: Wydział Kultury dla Dzielnicy Wawer m.st. Warszawy, 2007, s. 295-312 (307, 309-311). ISBN 978-83-921690-3-1.
- ↑ a b c Pomnik w hołdzie Józefowi Piłsudskiemu. portal Twoja Praga. [dostęp 2013-11-08].
- ↑ a b c d Pomnik Józefa Piłsudskiego. Fundacja Ad Hoc we wsp. m.in. ze Stowarzyszeniem Przewodników Turystycznych 'Złota Kaczka'. [dostęp 2013-11-08].
- ↑ a b c d e Warszawa - Pomnik w hołdzie Józefowi Piłsudskiemu. portal PolskaNiezwykla.pl. [dostęp 2013-11-08].
- ↑ Andrzej Umgelter. Dwie szkoły wawerskie. „Stolica. Informator Kulturalny Stolicy (IKS)”. 42, s. 4-5, 1985-10-20. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Prasowe RSW "Prasa-Książka-Ruch". ISSN 0039-1689.
- ↑ Jan Berger: Dawny Wawer (1866-1951). Rys historyczno-statystyczny. W: Czerniawski Jan (red.), Skoczeń Mirosława (red.): Wawer i jego osiedla. Wyd. 1. Warszawa: Wydział Kultury dla Dzielnicy Wawer m.st. Warszawy, 2007, s. 45-78 (55). ISBN 978-83-921690-3-1.
- ↑ [http://web.archive.org/web/20131109024812/http://www.architektura.um.warszawa.pl/sites/default/files/files/Zakole_Wawerskie_2.8-2.11_uzytk_przyroda_dziedz_krajobr.pdf 2.10. Charakterystyka środowiska przyrodniczego i obecnego zagospodarowania - podrozdział Dziedzictwo kulturowe]. W: Barbara Szulczewska, Michał Fic i in.: Studium ekofizjograficzne dla obszaru położonego w rejonie Zakola Wawerskiego wraz z układem hydrograficznym rowu i kanału Zerzeńskiego w celu ustalenia predyspozycji terenów do pełnienia różnych funkcji i sposobów zagospodarowania. T. I. Warszawa: U. m.st. Warszawy, SGGW, AQUAGEO, 2008, s. 84-89. [dostęp 2013-11-08].
- ↑ Zbiory NAC on-line - prototyp.. Narodowe Archiwum Cyfrowe. [dostęp 2013-11-08]. Cytat: Zespół: Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji; Sygnatury: 1-U-7440-1, 1-U-7440-2, 1-U-7440-3, 1-U-7440-4