Porównanie buddyzmu Wielkiej i Diamentowej Drogi
Buddyzm od początku swojego istnienia był religią o bardzo luźnej strukturze, zarówno od strony organizacyjnej, jak i doktrynalnej. Zarówno sam Budda udzielał wielu różnych nauk, których odbiorcami byli różni słuchacze, jak i w trakcie rozwoju historycznego powstały liczne jego odmiany i szkoły, które zazwyczaj (choć nie zawsze) nawzajem się tolerowały, a nawet wspierały. Współcześnie buddyzm dzieli się na trzy wielkie tradycje: Theravāda (sanskr. Sthaviravāda), Mahāyāna (Wielka Droga), i Vajrayāna (Diamentowa Droga). Odpowiadają one tzw. Trzem Obrotom Kołem Dharmy, czyli trzem cyklom nauk, których Budda udzielił podczas swojego życia. Poniższe tabele zawierają podstawowe różnice i podobieństwa doktrynalne oraz kulturowe tradycji Wielkiej i Diamentowej Drogi.
Różnice[edytuj | edytuj kod]
Poniższa tabela porównuje dwie tradycje buddyjskie: mahāyānę i vajrayānę, jak są rozumiane w buddyzmie tybetańskim.
| Mahāyāna (Wielka Droga) | Vajrayāna (Diamentowa Droga) | |
|---|---|---|
| obrót Kołem Dharmy | drugi i trzeci | trzeci |
| miejsce, w którym Budda nauczał | Góra Sępów (skt. Grydhakuta) niedaleko Radżagryhy (dziś: Rajgir/Radźgir) | Góra Malaya niedaleko Vaiśali (sutry) Oddiyana/Uddiyana (tantry) |
| uczniowie Buddy | Avalokiteśvara, Manjuśri, Vajrapāni, Maitreya | Indrabodhi |
| nauki przekazane przez Buddę | pustość i współczucie | czysty pogląd, identyfikacja i transformacja |
| przekaz | sutra | sutra i tantra |
| pogląd | wszystko jest puste (rangtong) | wszystko jest puste, oprócz absolutnej natury, która jest przejrzystym światłem (szentong) |
| droga i oświecenie | stopniowa droga do oświecenia (Lamrim) | droga i oświecenie wydarzają się równocześnie (Lamdre) |
| natura buddy | wszyscy mogą stać się buddami | wszyscy są buddami i mogą się o tym dowiedzieć |
| natura rzeczywistości | świat jest iluzoryczną uwarunkowaną egzystencją (samsara) | wszystko jest doskonałe (nirwana) |
| praca z poglądem | studiowanie filozofii, debatowanie | utrzymywanie czystego poglądu |
| cechy niezbędne do pracy z poglądem | umiejętność wnioskowania, dowodzenia i wyjaśniania | zaufanie do własnej natury buddy |
| nauka | studiowanie tekstów | bezpośredni przekaz od nauczyciela do ucznia |
| najważniejszy obiekt Trzech Klejnotów | Dharma | Budda |
| główne praktyki | samatha i vipassana (uspokojenie i wgląd), tonglen (dawanie i branie) |
bezforemna praktyka Mahamudry (lub Dzogczen), medytacja na lamę, foremna praktyka tantr |
| praktykujący | głównie mnisi i ludzie świeccy | głównie jogini i ludzie świeccy |
| praca z przeszkadzającymi emocjami | unikanie lub dostrzeganie przemijalności | transformowanie w mądrość |
| podejście do seksu | asceza w sferze seksualności | używanie seksualności na ścieżce |
| mistrzowie w Indiach | Nāgārjuna, Aśvaghoşa | 84 Mahasiddhów (wielkich joginów tantrycznych) |
| prekursorzy w Tybecie | Atiśa (mnich) | Padmasambhava, Drokmi, Marpa (jogini i świeccy) |
| główne szkoły tybetańskie | kadam - kadampowie, gelug - gelugpowie (tzw. szkoły "żółtych czapek") | nyingma - nyingmapowie, sakya - sakyapowie, kagyu - kagyupowie, dzionang - dzionangpowie (tzw. szkoły "czerwonych czapek") |
| przekaz nauk z Indii do Tybetu | część nowego przekazu sarma | stary przekaz terma i nowy przekaz sarma |
| późniejsza migracja nauk | Szkoła gelugpa przejmuje niektóre praktyki tantr, jako szybszej metody prowadzącej do oświecenia w ramach nauk mahāyāny | Szkoły kagyupa i sakyapa przejmują stopniową ścieżkę mahāyāny, jako ewentualny etap przed wejściem na ścieżkę vajrayāna |
Pogląd w sutrach[edytuj | edytuj kod]
Poniższa tabela prezentuje zbieżność nauk zawartych w sutrach z poglądem Mahāyāna i Vajrayāna.
| Mahāyāna (Wielka Droga) | Vajrayāna (Diamentowa Droga) | |
|---|---|---|
| pogląd | wszystko jest puste (rangtong) | wszystko jest puste, oprócz absolutnej natury, która jest przejrzystym światłem (szentong) |
| doktryna sutr zbieżna z poglądem | Sunyata | Tathagatagarbha |
| sutry zbieżne z poglądem | Mahapradźniaparamita sutra | Mahayana Mahaparinirvana Sutra, Srimala Sutra |
| filozofia zbieżna z poglądem | Madhyamaka (mistrzowie: Nagarjuna, Asvaghosa) |
Yogacara-Madhyamaka (mistrzowie: Asanga, Vasubandhu, Maitreya) |
Podobieństwa[edytuj | edytuj kod]
Poniższa lista zawiera nauki Buddy, ważne dla obu tradycji, zarówno Mahāyāna jak i Vajrayāna:
- Schronienie w Trzech Klejnotach (Buddha, Dharma, Sangha). W Diamentowym schronienie przyjmuje się jeszcze w Lamie.
- Prawo przyczyny i skutku (Karma).
- Altruistyczna motywacja (Bodhicitta).
- Oświecenie - ostateczny rozwój umysłu.
