Rozumowanie prawnicze

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Rozumowanie prawnicze (ang. legal reasoning) – typ rozumowań praktycznych stosowanych w praktyce prawniczej i naukach prawnych. Cechą charakterystyczną rozumowaniach prawniczych jest ich zorientowanie na normy prawne[1] oraz ich pragmatyczny charakter[2].

Rozumowania prawnicze stosowane są przy wykładni i sądowym i pozasądowym stosowaniu prawa (np. przy wydawaniu wyroku lub decyzji administracyjnej), udzieleniu porad prawnych i innych przypadkach przypisywania konkretnych skutków prawnych konkretnym stanom faktycznym. Obecne są one również przy dokonywaniu wykładni in abstracto, a więc bez związku ze stosowaniem prawa w konkretnych przypadkach.

Kwestią sporną jest na ile rozumowania prawnicze podlegają formalnym regułom, w szczególności logice formalnej (podejście formalistyczne), a na ile można je wiązać z tzw. logiką nieformalną (podejście antyformalistyczne)[3]. Poza schematami z zakresu logiki klasycznej lub do nich zbliżonymi w rozumowaniach prawniczych obecne są też argumenty i schematy wnioskowań znanych retoryce i teoriom argumentacyjnym. Przykładem sformalizowanego schematu rozumowania prawniczego jest sylogizm prawniczy, będący próbą implementacji w prawie rozumowania dedukcyjnego. Mniej sformalizowany charakter mają rozumowania z analogii i rozumowanie z zasad i ich ważenia (ang. balancing the countervailing principles).

Rozumowania prawnicze stanowią obecnie też przedmiot badań psychologii i neuronauk. Nauki te badają rozumowania prawnicze pod kątem tego, jak one przebiegają w rzeczywistość, m.in. na ile obecne w nich procesy mają charakter rozumowania racjonalnego, zwłaszcza pod względem przeprowadzania w prawie operacji na ogólnych regułach (dyrektywach wykładni pierwszego i drugiego stopnia, ogólnych zasadach i normach itp)[4], a na ile rozumowania intuicyjnego, zwłaszcza w zakresie podejmowania decyzji, którą z przeciwstawnych reguł (dyrektyw wykładni) należy się w danym przypadku posłużyć i oceniania materiału dowodowego[5][6],[7],. Rozumowanie prawnicze, wskutek przebywania prawników w szczególnym homogenicznym środowisku i specjalnej edukacji oraz biorącego się stąd specyficznego sprzężenia zwrotnego, jakie osadzone jest w ograniczonej pod względem możliwych instancji procedurze sądowej (ang. feedback), może prowadzić do odmiennych rezultatów niż odpowiadające mu rodzajowo rozumowanie u ludzi nie będących prawnikami[2][8],.

Rozumowanie prawnicze jest szczególne ze względu na środowisko, w jakim jest przeprowadzane, i ze względu na przymioty osób, które się nim posługują. Tak charakteryzuje je między innymi:

  • brak możliwości weryfikacji na gruncie logicznym lub empirycznym jego wyników (za pomocą eksperymentu lub obserwacji albo wnioskowań dedukcyjnych, jakie w sposób obiektywny wskazywałyby na prawidłowość lub nieprawidłowość tych wyników),
  • fakt, iż jest ono stosowane w praktyce przez osoby (sędziów, adwokatów, radców prawnych), które na ogół nie dysponują żadną szczególną wiedzą empiryczną i społeczną (nie są specjalistami z zakresu nauk technicznych, ekonomii, socjologii, politologii itp.) tudzież wiedzą na temat wyspecjalizowanych teorii, które by mówiły co jest dobre a co złe, lub co jest sprawiedliwe a co jest niesprawiedliwe,
  • uzależnienie wagi jego wyniku od autorytetu osoby, która się nim posługuje (od tego, w jakim sądzie orzeka czy jest profesorem prawa lub znanym prawnikiem praktykiem),
  • konieczność poprawiania przez nie (jego wyniki) niedostatków i niedoskonałości prawa - w tym w celu zapewnienia tego, żeby prawo było racjonalne, sensowne, pozbawione wewnętrznych sprzeczności i luk, spójne aksjologicznie, prowadziło do społecznie pożądanych rezultatów i nie nakładało na swoich adresatów obowiązków, które są fizycznie niewykonalne, lub jakie są moralnie nie do zaakceptowania[9].

Rozumowanie prawnicze różni się tym samym od rozumowania stosowanego w naukach empirycznych (przyrodniczych, aposteriorycznych), takich jak np. fizyka i biologia, oraz naukach formalnych (apriorycznych), takich jak logika formalna i matematyka, posiada też swoją specyfikę na tle rozumowań, do jakich na ogół sięga się w naukach społecznych i humanistycznych.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Warner 2005 ↓, s. 259.
  2. ↑ a b Maciej Koszowski, "Czy w prawie w ogóle myślimy?”, Edukacja Prawnicza nr 1/2017/2018, s. 5-6.
  3. ↑ Wróblewski 2015 ↓, s. 137.
  4. ↑ Maciej Koszowski, "Czy w prawie w ogóle myślimy?”, Edukacja Prawnicza nr 1/2017/2018, s. 7.
  5. ↑ Joseph C. Hutcheson, "Judgment Intuitive. The Function of the Hunch in Judicial Decision", Cornell Law Review nr 14, s. 274-288 (1929).
  6. ↑ Maciej Koszowski, "Czy w prawie w ogóle myślimy?”, Edukacja Prawnicza nr 1/2017/2018, s. 7-9.
  7. ↑ Pietrzykowski 2012 ↓.
  8. ↑ Pietrzykowski 2012 ↓, s. 201-202.
  9. ↑ Zob. Maciej Koszowski, "Why Does Legal Reasoning Have to Be Unique?", The Indonesian Journal of International & Comparative Law nr 3/2016, s. 555-575.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Hutcheson, J.C., "Judgment Intuitive. The Function of the Hunch in Judicial Decision", Cornell Law Review nr 14, s. 274-288 (1929).
  • Koszowski, M., "Czy w prawie w ogóle myślimy?”, Edukacja Prawnicza nr 1/2017/2018, s. 5-9.
  • Tomasz Pietrzykowski, Intuicja prawnicza, Warszawa: Difin, 2012.
  • Richard Warner, Adjudication and Legal Reasoning, [w:] Martin P. Golding, William A Edmundson (red.), The Blackwell Guide to the Philosophy of Law and Legal Theory, Malden - Oxford - Carlton: Blackwell Publishing, 2005, s. 259–270.
  • Jerzy Wróblewski, Rozumowania prawnicze w wykładni prawa, [w:] Marek Zirk-Sadowski (red.), Pisma wybrane, Warszawa: Wolters Kluwer, 2015, s. 137-158.
  • Koszowski M., "Why Does Legal Reasoning Have to Be Unique?", The Indonesian Journal of International & Comparative Law nr 3/2016, s. 555-575.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rozumowanie_prawnicze&oldid=64116099”