Słowik modry
| Larvivora cyane[1] | |||
| (Pallas, 1776) | |||
 Samiec | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
słowik modry | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Słowik modry[3] (Larvivora cyane) – gatunek małego ptaka z rodziny muchołówkowatych (Muscicapidae). Gniazduje głównie w Azji Wschodniej, zimuje w Azji Południowo-Wschodniej (zarówno w części kontynentalnej, jak i na wyspach). Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Po raz pierwszy gatunek opisał Peter Simon Pallas w 1776. Holotyp pochodził z Daurii. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Motacilla cyane[4].
Obecnie (2022) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza słowika modrego w rodzaju Larvivora. Wyróżnia 3 podgatunki[5], podobnie jak autorzy Howard and Moore Complete Checklist of the birds of the World (2014)[6] oraz listy ptaków świata opracowywanej we współpracy BirdLife International z autorami HBW (6. wersja online: grudzień 2021)[7]; na Clements Checklist of Birds of the World (2021) uwzględniono dwa[8].
- L. c. bochaiensis Shulpin, 1928[9]
- L. c. cyane (Pallas, 1776) – podgatunek nominatywny;
- L. c. nechaevi Redkin, 2006 – od przedstawicieli dwóch poprzednich podgatunków różnią się głównie rozmiarami ciała i formułą skrzydłową[10].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała wynosi około 13–14 cm, masa ciała – około 11–18 g[11] (według innego źródła 11,2–20,7 g; dotyczy osobników różnej płci i wieku)[12]. Wymiary szczegółowe podane w milimetrach przedstawiono w poniższej tabeli; pochodzą zarówno od żywych osobników, jak i okazów muzealnych.
| Płeć | n | Dł. skrzydła | Dł. ogona | Dł. górnej krawędzi dzioba |
Dł. skoku |
|---|---|---|---|---|---|
| samce | 40 | 70–77 | 47,0–51,2 | 12,5–14,4 | 23,4–26,2 |
| samice | 23 | 69–75 | 44,6–50,5 | 13,2–13,9 | 24,6–26,2 |
Występuje dymorfizm płciowy w upierzeniu. U samca wierzch ciała od ciemienia po ogon ma barwę łupkowoniebieską. Czerń z przodu głowy ciągnie się przez boki szyi po boki tułowia. Spód ciała biały, od brody po okolice kloaki i pokrywy podogonowe. Boki niższej części tułowia niebieskoszare. Dziób czarny, w szacie spoczynkowej z różowawą nasadą żuchwy; nogi różowawe[11]. Tęczówka ciemnobrązowa, niezależnie od płci[12].
Samice słowika modrego przypominają słowiki syberyjskie (L. sibilans). Cechuje je jednak bardziej szary wierzch ciała, niebieski nalot na brązowych skrzydłach, kuprze i ogonie, mniej wyraźny łuskowaty wzór o bardziej płowym odcieniu oraz jaśniejsze boki ciała. Osobniki młodociane są ciemnobrązowe z ochrowordzawymi paskami z wierzchu ciała, które kształtem przypominają kroplę. Ich ogon z wierzchu jest albo niebieskawy (samce), albo brązowawy (samice). Gardło, pierś i boki tułowia mają ochrowobrązowe ze słabo zaznaczonym łuskowatym wzorem. Spód ciała białawy[11].
Przedstawiciele podgatunku L. c. bochaiensis mają ciemniejszy wierzch ciała[11]. U L. c. nechaevi wszystkie ciemne partie upierzenia mają większy zasięg[10].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Słowiki modre w zależności od podgatunku zamieszkują:
- L. c. bochaiensis Shulpin, 1928 – wschodnia Syberia, północno-wschodnie Chiny, północna Korea i Japonia[11][8]; zimowiska znajdują się na Półwyspie Malajskim, Wielkich Wyspach Sundajskich[11], Sumatrze, Jawie i Borneo[8];
- L. c. cyane (Pallas, 1776) – gniazdują na obszarze południowo-środkowej Syberii i północnej Mongolii[11], prawdopodobnie również przyległej części północno-wschodniego Kazachstanu[8]; zimują w Azji Południowo-Wschodniej[11]: w południowych Chinach, na Półwyspie Indochińskim, Półwyspie Malajskim, Sumatrze, Jawie i Borneo; zimowiska przedstawicieli L. c. bochaiensis i L. c. cyane w większości się nakładają[8]; w Indiach słowiki modre pojawiają się sporadycznie, w maju 2000 miało miejsce 4. stwierdzenie w kraju[13];
- L. c. nechaevi Redkin, 2006 – Sachalin, południowe Wyspy Kurylskie, Japonia[10].
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Słowiki modre gniazdują w tajdze złożonej głównie ze świerków (Picea), jodeł (Abies), brzóz (Betula), sosen (Pinus) i topoli (Populus); prócz tego w gęstych zakrzewieniach wśród powalonych drzew i konarów, w lasach świerkowo-jodłowych okalających śródleśne łąki z wysoką roślinnością, w lasach odroślowych wzdłuż rzek, rosnących wzdłuż górskich dróg topoli i jodeł, a rzadko również w świetlistych lasach dębowych. W Japonii gniazdują zarówno w lasach liściastych, iglastych, jak i mieszanych z gęstym podszytem, szczególnie chętnie w pobliżu strumieni i dobrze osłoniętych dolin. Na Hokkaido spotykane są przeważnie na nizinach; na Honsiu – w górskich lasach na wysokości 1000–1600 m n.p.m., niżej niż zwykle występują słowiki rudzikowe (L. akahige). Słowiki modre zimują w podszycie w wilgotnych szerokolistnych lasach wiecznie zielonych (i pierwotnych, i wtórnych) lub w lasach mieszanych, również tych poddawanych wycince, w zaroślach, często skupiskach bambusów, na zapuszczonych plantacjach kauczukowców oraz wśród nadmorskiej roślinności. Podczas wędrówek przebywają również w namorzynach, parkach, ogrodach i trzcinowiskach[11] (Phragmites). Na Półwyspie Malajskim odnotowywane były w skupiskach ukęśli (Dillenia)[12]. Poza sezonem lęgowym zwykle występują poniżej 500 m n.p.m., choć odnotowano je na Borneo na 1680 m n.p.m. (podczas wędrówki)[11], a na Półwyspie Malajskim – do około 1500 m n.p.m.[12] W porównaniu do innych słowików Larvivora, modre preferują mniej gęsty podszyt[11].
Pożywieniem słowików modrych są głównie owady (w tym pluskwiaki, chrząszcze i mrówkowate); wśród tych gniazdujących w Chinach stwierdzono również jagody i nasiona traw. Badane w Japonii osobniki przynosiły pisklętom pokarm składający się (pod względem wagowym) w 36% z dorosłych owadów, w 28% z ich larw, w 18% z pajęczaków i w 18% z niezidentyfikowanej materii. Słowiki modre żerują na podłożu oraz nisko w podszycie; biegają lub skaczą podobnie do kureczek Porzana[11]. Badania aktywności w obrębie zimowisk wykazały, że występuje wyraźna struktura przestrzenna uczęszczanych i omijanych miejsc, która w dużej części utrzymywała się z roku na rok. Wskazuje to na ocenę jakości siedliska z dużą dokładnością[12]. Pieśń słowików modrych to donośne, gwałtowne trylowanie tri-tri-tri-tri, tjuree-tiu-tiu-tiu[11]. Wśród samców z Rosyjskiego Dalekiego Wschodu odnotowano od 7 do 14 rodzajów pieśni (średnio 10,9 na osobnika)[14].
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Okres lęgowy słowików modrych w Rosji trwa od czerwca do lipca, a w Chinach i Japonii – od maja do lipca. W Japonii przeciętna wielkość terytoriów to około 1 ha w lasach liściastych i 0,5 ha w lasach iglastych. Gniazdo ma formę czarki zbudowanej nieco niedbale z mchów i liści. Wyściółkę stanowi włosie. Gniazdo umieszczone jest na stromym podłożu lub na skarpie wśród korzeni drzew, opadłych gałęzi, paproci czy splątanych liści; zwykle osłania je krzew. W zniesieniu znajduje się 4–6 jaj; skorupa ma barwę od błękitnej po jasnoniebieską lub niebieskozieloną. Przynajmniej do 2005 roku nie było informacji o wysiadywaniu oraz opiece nad młodymi. Słowiki modre są jednymi z gospodarzy kukułek kreskowanych (Hierococcyx fugax)[11].
Status i zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje słowika modrego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2022). BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za spadkowy ze względu na niszczenie środowiska oraz fragmentację siedlisk tych ptaków[15].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Larvivora cyane, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Larvivora cyane, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Saxicolinae Vigors, 1825 - kląskawki (wersja: 2022-01-18). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-06-18].
- ↑ Peter Simon Pallas, Reise durch verschiedene Provinzen des rußischen Reichs, 1776, s. 697 (łac.).
- ↑ F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Chats, Old World flycatchers. IOC World Bird List (v12.1), 1 lutego 2022. [dostęp 2022-06-18].
- ↑ MUSCICAPIDAE - Chats and Flycatchers (57:303), [w:] Edward C. Dickinson & Les Christidis (red.), Howard and Moore Complete Checklist of the birds of the World, wyd. 4, t. 2, 2014 [dostęp 2022-05-14].
- ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 6 [online], grudzień 2021, s. 107 [dostęp 2022-06-15].
- ↑ a b c d e Clements i inni, The eBird/Clements Checklist of Birds of the World: v2021 [online], 2021 [dostęp 2022-05-14].
- ↑ L. Szulpin, Données nouvelles concernant la distribution géographique des oiseaux dans la région d'Oussouri du Sud et la description de quelques sous-espèces nouvelles, „Annuaire du Musée Zoologique de l'Académie des Sciences de l'Union des Républiques Soviétiques Socialistes (Ежегодник Зоологического Музея Академии Наук Союза Советских Социалистических Республик)”, 28 (3), Leningrad 1928, s. 404.
- ↑ a b c Y.A. Redkin, A new subspecies of the Siberian blue robin, Luscinia (Larvivora) Cyane nechaevi (Turdidae), „Зоологический журнал”, 85 (5), 2006.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n J. del Hoyo, A. Elliot & D.A. Christie, Handbook of the Birds of the World, t. 10. Cuckoo-shrikes to Thrushes, Barcelona: Lynx Edicions, 2005, s. 747, ISBN 84-87334-72-5.
- ↑ a b c d e David R. Wells, The Birds of the Thai-Malay Peninsula, t. 2, Bloomsbury Publishing, 2010, s. 501–504.
- ↑ Anwaruddin Choudhury, Birds of Eaglenest Wildlife Sanctuary and Sessa Orchid Sanctuary, Arunachal Pradesh, India, „Forktail”, 19, 2003, s. 4.
- ↑ Vladimir Ivanitskii i inni, The Song Structure of the Siberian Blue Robin Luscinia [ Larvivora ] cyane and a Comparison with Related Species, „Ornithological Science”, 16 (1), 2017, s. 71–77, DOI: 10.2326/osj.16.71, ISSN 1347-0558 (ang.).
- ↑ Siberian Blue Robin Larvivora cyane. BirdLife International. [dostęp 2022-06-18].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).