Słowo o Stalinie
Słowo o Stalinie – panegiryczny poemat autorstwa Władysława Broniewskiego z 1949 roku, który ukazał się pierwotnie w antologii Strofy o Stalinie. Wiersze poetów polskich wydanej z okazji 70. rocznicy urodzin przywódcy ZSRR. Słowo o Stalinie powstało w trakcie jednego, trwającego trzy dni, rauszu alkoholowego w dniach 10–12 grudnia 1949 roku[1].
Był to pierwszy utwór Broniewskiego poświęcony żyjącemu przywódcy politycznemu[1].
Budowa i zawartość utworu[edytuj | edytuj kod]
Poemat podzielony jest na 9 części. Część I poświęcona jest w całości XIX wiekowi, w którym swój początek miała myśl marksistowska. Część tę cechuje nieuporządkowanie formalne, które może być zinterpretowane jako odzwierciedlenie panującego w tym okresie chaosu[2].
Część II przywołuje rewolucję 1905 roku oraz rewolucję październikową, których sprawczość przypisywana jest Stalinowi.
W części III, traktującej o obronie Carycyna w okresie rewolucji (wojny domowej) i późniejszej obronie Staliningradu podczas II wojny światowej, wprowadzony zostaje popularny dla nurtu socrealizmu motyw rewolucji jako parowozu dziejów, który w poemacie powtarza się następnie kilkakrotnie.
Część IV opisuje rozwój technologiczny ZSRR za rządów Józefa Stalina oraz przywołuje groźbę wojny nuklearnej ze strony państw Zachodu.
W części V Stalin zostaje nazwany maszynistą rewolucji, natomiast już w części VI następuje jego pełne utożsamienie z rewolucją, która ostatecznie wygrywa – nastaje kres starego świata. Część VI jest jednocześnie zakończeniem głównego korpusu utworu[3]. Następuje w niej największe nagromadzenie elementów pochwalnych.
Następne trzy części traktować można jako aneks do poematu. Część VII – poświęcona przyjaźni polsko-radzieckiej – jest jedyną, w której podmiot liryczny wypowiada się w pierwszej osobie.
Część VIII zasadniczo wyróżnia się na tle pozostałych, gdyż tworzy ją dziewięć zdań sformułowanych w sposób przypominający prasowe informacje bądź hasła wiecowe, które mają za zadanie uwydatnić znaczenie Stalina dla klasy robotniczej na całym świecie[4]. Imię Stalina w tej strofie zostało każdorazowo napisane wersalikami.
Wieńcząca utwór część IX stanowi pochwałę postępu oraz Stalina, będąc jednocześnie wyrazem nadziei nastania trwałego pokoju.
Odbiór[edytuj | edytuj kod]
Poemat uważany jest za jedno z najważniejszych i najlepszych dzieł polskiego socrealizmu[5]. Zajął pierwsze miejsce w zamkniętym konkursie literackim ogłoszonym przez władze polskie z okazji urodzin Stalina, wygrywając m.in. z utworami Juliana Tuwima, Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Zofii Nałkowskiej czy Jarosława Iwaszkiewicza[6]. Do słów utworu Alfred Gradstein stworzył kantatę na chór męski[7].
Choć pierwotnie poemat został pozytywnie przyjęty przez ówczesną krytykę, to na przestrzeni lat za sprawą zmiany realiów jego odbiór drastycznie się zmienił – Słowo o Stalinie stało się utworem kompromitującym autora[8]. Dla samego Broniewskiego początkowo był to utwór niezwykle ważny, jednak z czasem zaczął wstydzić się jego powstania[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Broniewski Władysław, Poezje zebrane. Wydanie krytyczne, oprac. Feliksa Lichodziejewska, t. 3, Płock 1997, s. 372.
- ↑ Roman Bobryk, Słowo o „Słowie o Stalinie” Władysława Broniewskiego, „Зборник Матице српске за славистику” 2020, s. 160.
- ↑ Roman Bobryk, Słowo..., s. 163.
- ↑ Roman Bobryk, Słowo..., s. 163–164.
- ↑ Roman Bobryk, Słowo..., s. 155.
- ↑ Eliza Czapska, Rozmowa Władysława Broniewskiego z historią. Mity i role artysty w symbolicznym imaginarium Polski, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica” 2018 nr 66, s. 123.
- ↑ Dziennik Polski, rok VIII, nr 176, (2639), s. 2.
- ↑ Mariusz Urbanek, Broniewski: miłość, wódka, polityka, Warszawa 2011, s. 276.
- ↑ Maciej Tramer, Brudnopis in blanco. Rzecz o poezji Władysława Broniewskiego, Katowice 2010, s. 57, 64.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Pełny tekst poematu. [dostęp 2021-09-21].