Słup dębnicki
 nr rej. Gminna Ewidencja Zabytków w Krakowie[1]
| |
 Kapliczka dębnicka | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Marii Konopnickiej |
| Ukończenie budowy |
przełom XVII/XVIII wiek |
Położenie na mapie Krakowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
 50°02′50,8744″N 19°55′58,9541″E/50,047465 19,933043
| |
Słup dębnicki[1] – kapliczka słupowa w stylu barokowym zlokalizowana w Krakowie na pograniczu dawnych osad Dębniki i Ludwinów[2]. Kapliczka została wzniesiona z cegły pochodzącej prawdopodobnie z przełomu XVII/XVIII wieku[1], choć niektóre źródła szacują datę jej budowy na XVI lub początki XVII wieku[3]. Pierwotnie pełniła funkcję latarni umarłych. Na noc zapalano latarnię wyciąganą na sznurze. We wnęce umieszczono później figurkę Chrystusa Frasobliwego.
Lokalizacja[edytuj | edytuj kod]
Kapliczkę zbudowano prawdopodobnie jako latarnię umarłych na cmentarzu cholerycznym leżącym przy trakcie wiodącym z Kazimierza do Tyńca, czyli w rejonie obecnego skrzyżowania ulic Twardowskiego i Bułhaka[4][a]. W 2008 roku kapliczka została przeniesiona w stronę ul. Marii Konopnickiej[5]. Przeprowadzane w 2008 i 2009 roku prace archeologiczne wykazały istnienie w tym miejscu w przeszłości cmentarza parafialnego ulokowanego wokół budowli sakralnej (prawdopodobnie dzwonnicy)[2][6]. Kapliczka ulokowana była w centralnej części fundamentów dzwonnicy po jej rozebraniu. Prawdopodobnie cmentarz powiązany był z parafią św. Michała Archanioła na Skałce.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Słup dębnicki powstał w XVI w. lub na początku XVII w. Według Władysława Łukasiewicza pierwotnie był on pierwszą w linii latarnią umarłych, które prowadziły do opactwa tynieckiego[3]. Pozostałości tej linii latarń dochowały się w postaci słupów w krakowskich Pychowicach, Kostrzu, Skotnikach i w samym Tyńcu.
Nie ma określonej dokładnie daty, kiedy do słupa wstawiono figurę Chrystusa i zmieniła się funkcja z latarni na kapliczkę. Pewne jest natomiast, że do 1904 wnęki słupa były ozdobione pochodzącymi prawdopodobnie z XVI wieku taflami majolikowymi przedstawiającymi scenę Męki Pańskiej. W roku tym zostały one usunięte w trakcie restauracji i wyrzucone. Uratował je hr. Edward Starzeński, który następnie przekazał je do Muzeum Narodowego w Krakowie[3]. Podobnymi majolikami zdobiony był również słup w Batowicach[3].
Ze słupem związana jest legenda, według której tu miał dokonać przeglądu wojsk król Sobieski. W innej wersji legendy mowa jest o usytuowaniu kapliczki na mogile poległych w jednej z walk o Kraków[3].
Kapliczka została gruntownie wyremontowana w 2009[7][b].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Karta obiektu zabytkowego, kapliczka z Ronda Grunwaldzkiego, oprac. Genowefa Zań-Grabek; Wydział Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Departament Ochrony Zabytków w Krakowie.
- ↑ a b Emil Zaitz, Michał Zaitz: Sprawozdanie z badań archeologicznych prowadzonych w 2008 roku na terenie planowanej budowy krakowskiego Centrum Kongresowego przy Rondzie Grunwaldzkim. wrzesień 2008. [dostęp 2011-01-14]. (pol.).
- ↑ a b c d e Jan Symior, W. Dziewoński, Paweł Czuj: Pamiątka Konsekracji Kościoła Parafii św. Stanisława Kostki Kraków-Dębniki. Kraków: Komitet Budowy Kościoła, 1938. [dostęp 2011-02-02].
- ↑ Mieczysław Fraś. Wczesnośredniowieczna osada w Krakowie na Dębnikach. „Sprawozdania z posiedzeń Komisji Naukowych Oddziału PAN w Krakowie”. 16, s. 1-3, 1973. PAN. (pol.).
- ↑ K. Gacek. Nowe miejsce kapliczki przy Rondzie Grunwaldzkim. „Kurier Podwawelski”. 168, s. 8, październik 2008. Biuro Rady Dzielnicy VIII miasta Krakowa. (pol.).
- ↑ Emil Zaitz, Michał Zaitz: Centrum kongresowe Kraków-Dębniki: Sprawozdanie z badań archeologicznych prowadzonych na terenie cmentarza w 2009 roku. wrzesień 2009. [dostęp 2011-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-03-15)]. (pol.).
- ↑ Art Forum. [dostęp 2011-01-13].