Scaphirhynchus

	Scaphirhynchus
	Heckel, 1836
	; Przedstawiciel rodzaju – S. suttkusi
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	promieniopłetwe
Podgromada	kostnochrzęstne
Rząd	jesiotrokształtne
Rodzina	jesiotrowate
Rodzaj	Scaphirhynchus
	Typ nomenklatoryczny
	Scaphirhynchus rafinesquii Heckel, 1836 (= Accipenser platorynchus Rafinesque, 1820)
Synonimy
	Scaphorhynchus — Agassiz, 1846; Scaphyrhynchops Gill, 1863; Scaphyrhinchus — Zograf, 1896; Parascaphirhynchus Forbes & Richardson, 1905;
	Scaphorhynchus — Agassiz, 1846; Scaphyrhynchops Gill, 1863; Scaphyrhinchus — Zograf, 1896; Parascaphirhynchus Forbes & Richardson, 1905;
Gatunki
	3 gatunki – zobacz opis w tekście
	3 gatunki – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Scaphirhynchus – rodzaj słodkowodnych ryb promieniopłetwych z rodziny jesiotrowatych (Acipenseridae), blisko spokrewniony z nibyłopatonosami.

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Do rodzaju należą gatunki występujące w wodach dorzecza Missisipi^[6]^[7].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała do 200 cm; masa ciała (największa opublikowana) 130 kg^[7]. Ryby zaliczane do tego rodzaju mają szerokie, spłaszczone pyski o łopatkowatym kształcie. Długi trzon ogonowy pokrywają kostne płytki.

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Pokarm ich stanowią denne bezkręgowce, głównie larwy owadów. Tarło odbywa się w potokach o kamienistym dnie od kwietnia do czerwca. Prowadzą nocny tryb życia.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj zdefiniował w 1836 roku austriacki zoolog Johann Jakob Heckel w artykule poświęconym nowemu rodzajowi ryb opublikowanym w czasopiśmie Annalen des Wiener Museums der Naturgeschichte^[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) łopatonos amerykański (S. platorynchus).

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Scaphirhynchus (Scaphorhynchus, Scaphyrhinchus): gr. σκαφις skaphis, σκαφιδος skaphidos ‘łódka’; ῥυγχος rhunkhos ‘pysk’^[8].
Scaphyrhynchops: rodzaj Scaphirhynchus Heckel, 1836; gr. ωψ ōps, ωπος ōpos ‘wygląd, oblicze’^[9].
Parascaphirhynchus: gr. παρα para ‘blisko, obok’^[10]; rodzaj Scaphirhynchus Heckel, 1836. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Parascaphirhynchus albus Forbes & Richardson, 1905.

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Do rodzaju należą następujące gatunki^[6]:

Scaphirhynchus albus (Forbes & Richardson, 1905) – łopatonos blady^[11]
Scaphirhynchus platorynchus (Rafinesque, 1820) – łopatonos amerykański^[12]
Scaphirhynchus suttkusi Williams & Clemmer, 1991

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Nieuzasadniona poprawka Scaphirhynchus Heckel, 1836.
↑ Najprawdopodobniej nowa nazwa dla Scaphirhynchus Heckel, 1836.
↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Scaphirhynchus Heckel, 1836.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b J.J. Heckel. Scaphirhynchus, eine neue Fischgattung aus der Ordnung der Chondropterygier mit freien Kiemen. „Annalen des Wiener Museums der Naturgeschichte”. 1, s. 71, 1836. (niem.).
↑ Index universalis. W: L. Agassiz: Nomenclator zoologicus, continens nomina systematica generum animalium tam viventium quam fossilium, secundum ordinem alphabeticum disposita, adjectis auctoribus, libris, in quibus reperiuntur, anno editionis, etymologia et familiis, ad quas pertinent, in singulis classibus. Soloduri: Jent et Gassmann, 1842–1846, s. 332. (łac.).
↑ T.N.T.N. Gill T.N.T.N., Chapter XVII. Reptiles, fishes, and recent shells, [w:] F.V.F.V. Hayden (red.), On the geology and natural history of the upper Missouri, „Transactions of the American Philosophical Society. New Series”, 12 (1), 1863, s. 178 (ang.).
↑ N. Zograf. Note sur l’odontographie des Ganoidei Chondrostei. „Annales des Sciences Naturelles, Zoologie”. Huitième série. 1, s. 199, 1896. (fr.).
↑ S.A. Forbes & R.E. Richardson. On a new shovelnose sturgeon from the Mississippi River. „Bulletin of the Illinois State Laboratory of Natural History”. 7 (4), s. 38, 1905. (ang.).
↑ ^a ^b RonR. Fricke RonR., William NeilW.N. Eschmeyer William NeilW.N., RichardR. Van der Laan RichardR. (red.), SEARCH, [w:] Eschmeyer's Catalog of Fishes, California Academy of Sciences, 2 kwietnia 2024 [dostęp 2024-04-25] (ang.).
↑ ^a ^b R. Froese & D. Pauly: Scaphirhynchus. FishBase (ver. (02/2024)). [dostęp 2024-04-25]. (ang.).
↑ Ch. Scharpf: Family Acipenseridae Garman 1901 Bonaparte 1831 (Sturgeons). The ETYFish Project. [dostęp 2024-04-25]. (ang.).
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 175.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 183.
↑ Aneks 2 rezolucji z konferencji CITES nr 12.7 (Rev. CoP13). Kody gatunków ryb jesiotrokształtnych. (pdf)
↑ Stanislav Frank: Wielki atlas ryb. Przekład: Henryk Szelęgiewicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1974.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Mały słownik zoologiczny: ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976.
Włodzimierz Załachowski: Ryby. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997. ISBN 83-01-12286-2.

[2] Nieuzasadniona poprawka Scaphirhynchus Heckel, 1836.

[4] Najprawdopodobniej nowa nazwa dla Scaphirhynchus Heckel, 1836.

[6] Niepoprawna późniejsza pisownia Scaphirhynchus Heckel, 1836.

[hec-1] J.J. Heckel. Scaphirhynchus, eine neue Fischgattung aus der Ordnung der Chondropterygier mit freien Kiemen. „Annalen des Wiener Museums der Naturgeschichte”. 1, s. 71, 1836. (niem.).

[aga-3] Index universalis. W: L. Agassiz: Nomenclator zoologicus, continens nomina systematica generum animalium tam viventium quam fossilium, secundum ordinem alphabeticum disposita, adjectis auctoribus, libris, in quibus reperiuntur, anno editionis, etymologia et familiis, ad quas pertinent, in singulis classibus. Soloduri: Jent et Gassmann, 1842–1846, s. 332. (łac.).

[gill-5] T.N.T.N. Gill T.N.T.N., Chapter XVII. Reptiles, fishes, and recent shells, [w:] F.V.F.V. Hayden (red.), On the geology and natural history of the upper Missouri, „Transactions of the American Philosophical Society. New Series”, 12 (1), 1863, s. 178 (ang.).

[zog-7] N. Zograf. Note sur l’odontographie des Ganoidei Chondrostei. „Annales des Sciences Naturelles, Zoologie”. Huitième série. 1, s. 199, 1896. (fr.).

[for&rich-8] S.A. Forbes & R.E. Richardson. On a new shovelnose sturgeon from the Mississippi River. „Bulletin of the Illinois State Laboratory of Natural History”. 7 (4), s. 38, 1905. (ang.).

[cof-9] RonR. Fricke RonR., William NeilW.N. Eschmeyer William NeilW.N., RichardR. Van der Laan RichardR. (red.), SEARCH, [w:] Eschmeyer's Catalog of Fishes, California Academy of Sciences, 2 kwietnia 2024 [dostęp 2024-04-25] (ang.).

[fro&pau-10] R. Froese & D. Pauly: Scaphirhynchus. FishBase (ver. (02/2024)). [dostęp 2024-04-25]. (ang.).

[ety-11] Ch. Scharpf: Family Acipenseridae Garman 1901 Bonaparte 1831 (Sturgeons). The ETYFish Project. [dostęp 2024-04-25]. (ang.).

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=215_175]-12] Jaeger 1959 ↓, s. 175.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=223_183]-13] Jaeger 1959 ↓, s. 183.

[aneks-14] Aneks 2 rezolucji z konferencji CITES nr 12.7 (Rev. CoP13). Kody gatunków ryb jesiotrokształtnych. (pdf)

[Frank-15] Stanislav Frank: Wielki atlas ryb. Przekład: Henryk Szelęgiewicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1974.

[1]

[a]

[2]

[b]

[3]

[c]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]