Pińsk: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
TohaomgBot (dyskusja | edycje)
1445 edycji
m Replaced raster image with an image of format SVG.
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Historia: drobne merytoryczne
Linia 53: Linia 53:
* 1666 r. – fundacja klasztoru dominikanów
* 1666 r. – fundacja klasztoru dominikanów
* 1690 r. – założenie osady Karolin przez [[Jan Dolski|Jana Karola Dolskiego]]
* 1690 r. – założenie osady Karolin przez [[Jan Dolski|Jana Karola Dolskiego]]
* 1695 r. – budowa w Karolinie kościoła i zamku
* 1695 r. – budowa w Karolinie kościoła i zamku przez [[Michał Serwacy Wiśniowiecki|Michała Serwacego Wiśniowieckiego]]
* 1706 r. – od 5 maja do 3 czerwca. Zajęcie Pińska przez króla Szwecji Karola XII. Wysadzenie zamku ks. Wiśniowieckich, spalenie Karolina
* 1706 r. – od 5 maja do 3 czerwca. Zajęcie Pińska przez króla Szwecji Karola XII. Wysadzenie zamku Michała Serwacego Wiśniowieckiego i spalenie Karolina
* 1707 r.- zajęcie Pińska przez wojska gen. Halasta i gen Hołowina, którzy na prośbę jezuitów odstąpili od rabunków.
* 1707 r.- zajęcie Pińska przez wojska gen. Halasta i gen Hołowina, którzy na prośbę jezuitów odstąpili od rabunków.
* 1709-1710 i w 1716 – wielka epidemia pochłaniająca tysiące ofiar.
* 1709-1710 i w 1716 – wielka epidemia pochłaniająca tysiące ofiar.

Wersja z 13:49, 5 wrz 2017

Pińsk
ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Białoruś

Obwód

brzeski

Rejon

piński

Zarządzający ?↗
Powierzchnia

50,48 km²

Populacja (2010)
• liczba ludności


130 600[1]

Nr kierunkowy

(+375) 0165

Kod pocztowy

225700

Tablice rejestracyjne

1

Położenie na mapie obwodu brzeskiego
Mapa konturowa obwodu brzeskiego
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie Białorusi
Mapa konturowa Białorusi
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:city}
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
Przedwojenny herb
Pińsk, Tygodnik Ilustrowany, 4 lipca 1863

Pińsk (biał. Пінск, Pinsk, ros. Пинск, Pinsk) – miasto i port na Białorusi, na Polesiu, nad rzeką Piną, u jej ujścia do Prypeci, w odległości 29 km od kanału Dniepr-Bug. Miasto położone jest administracyjnie w obwodzie brzeskim, do 1939 w województwie poleskim (1921 stolica), węzeł drogowy; stolica diecezji pińskiej (1925), seminarium duchowne (1925, 2001); 130 600 mieszkańców (2010).

Miasto królewskie położone było w końcu XVIII wieku w powiecie pińskim województwa brzeskolitewskiego[2]. Do września 1939 miasto należało do Polski, w tym roku zostało zaanektowane przez Związek Radziecki. Od 4 lipca 1941 do 14 lipca 1944 Pińsk był kontrolowany przez Niemców. Większość pińskich Żydów została zamordowana pod koniec października 1942, niedługo po ich deportacji z miejskiego getta[3]. Po upadku Związku Radzieckiego w 1991 Pińsk znalazł się w granicach Białorusi.

Do 1939 Pińsk był miejscem stacjonowania Flotylli Rzecznej Marynarki Wojennej i 84 Pułku Piechoty Strzelców Poleskich.

Geografia

Pińsk w swoich granicach administracyjnych ma powierzchnię 50,48 km², w tym 1,05 km² stanowią lasy, 12,56 km² – bagna, a 1,03 km² – obiekty wodne[4].

Historia

  • 1097 r. – pierwsza wzmianka o Pińsku
  • 1241 r. – przeniesienie z Turowa diecezji prawosławnej
  • 1316 r. – po tej dacie Pińsk włączono do Wlk. Ks. Litewskiego
  • 1396 t. – powstaje katolicki kościół i klasztor franciszkanów
  • 1523 r. – podarowanie Pińska królowej Bonie i początek rozkwitu miasta
  • 1569 r. – siedziba powiatu
  • 1581 r. – król Stefan Batory nadaje prawa miejskie
  • 1642-1646- św. Andrzej Bobola przebywał w klasztorze Jezuitów w Pińsku i okolicach prowadząc rozwiniętą działalność ewangelizacyjną
  • 1648 r. – bunt miasta i wpuszczenie sił kozackich pod wodzą pułkownika Maksyma Hładkiego. Rzeź mieszczan nie będących wyznania prawosławnego. Szturm miasta przez wojska Janusza Radziwiłła , pod dowództwem strażnika wielkiego litewskiego Hrehorego Mirskiego w liczbie ok. 1200 - 1300 ludzi , zakończony zdobyciem miasta. Miasto zostaje doszczętne spalone , a około 1/3 - 1/2 mieszkańców zabita(szacunki podają , że w przeddzień powstania Chmielnickiego Pińsk liczył ok. 10 tys. mieszkańców)[5].
  • 1655 r. – Rosjanie i Kozacy atakują miasto i mordują mieszkańców.
  • 1657 r. – w połowie maja kozacy Zdanowicza (w liczbie ok. 2 tys.) niszczą miasto i mordują rzymskich katolików, bezbronnych obrońców unii brzeskiej. Jezuici, m.in. ks. Szymon Maffon i św. Andrzej Bobola, opuścili Pińsk, lecz w drodze w okrutny sposób zostali zamordowani.
  • 20 czerwca 1657 szlachta pińska doprowadzona do ruiny[potrzebny przypis] wysłała do Bohdana Chmielnickiego delegatów; marszałka Łukasza Jelskiego i stolnika Adama Spytka Brzeskiego, którzy w imieniu powiatu poddali się całkowicie pod jego władzę[potrzebny przypis]
  • 1660 r. – napad kozaków na Pińsk, którzy zrabowali kolegium i kościół jezuicki oraz zamordowali m.in. ks. Eustachego Pilińskiego (pozostawionego na straży przez rektora Szymona Wdziekońskigo) i zrujnowanie miasta
  • 1662 r. – powrót jezuitów do Pińska i po roku pożar klasztoru
  • 1666 r. – fundacja klasztoru dominikanów
  • 1690 r. – założenie osady Karolin przez Jana Karola Dolskiego
  • 1695 r. – budowa w Karolinie kościoła i zamku przez Michała Serwacego Wiśniowieckiego
  • 1706 r. – od 5 maja do 3 czerwca. Zajęcie Pińska przez króla Szwecji Karola XII. Wysadzenie zamku Michała Serwacego Wiśniowieckiego i spalenie Karolina
  • 1707 r.- zajęcie Pińska przez wojska gen. Halasta i gen Hołowina, którzy na prośbę jezuitów odstąpili od rabunków.
  • 1709-1710 i w 1716 – wielka epidemia pochłaniająca tysiące ofiar.
  • 1717 r. – budowa klasztoru bernardynów
  • 1734 r. – budowa klasztoru karmelitów
  • 1756 r. – budowa klasztoru mariawitek
  • 1773 r. – kasata zakonu jezuitów
  • 1767 r. – budowa Kanału Ogińskiego
  • 1775 r. – budowa Kanału Królewskiego
  • 1793 r. – II rozbiór Polski. Pińsk od tej pory należy do Rosji.
  • 1795 r. – powstanie katolickiej diecezji pińskiej (poprzednio Pińsk był w diecezji łuckiej)
  • 1799 r. – włączenie Karolina do Pińska
  • 1796 r. – likwidacja unickiej diecezji pińskiej
  • 1799 r. – likwidacja katolickiej diecezji pińskiej (przeniesiono ją do Mińska)
  • 1812 r. – lipiec, Pińsk zajmuje armia Napoleona
  • 1850 r. – powstaje fabryka świec i mydła
  • 1882 r. – doprowadzono linię kolejową z Żabinki i otworzono fabrykę zapałek
  • 1885 r. – budowa stoczni rzecznej w Leszczach
  • 1907-1909 – w mieście działało koło prowincjonalne Polskiego Towarzystwa „Oświata” w Mińsku, które zajmowało się organizacją odczytów o literaturze i słownictwie polskim, co według raportu rosyjskiej policji powodowało wzrost polskiej świadomości narodowej[6]. W 1908 roku koło wystąpiło poprosiło o zgodę na otwarcie polskiej biblioteki, jednak władze rosyjskie odmówiły[7].
  • 1909 r. – w czasie wyborów samorządowych do rady miejskiej zostało wybranych 22 Rosjan, 7 Polaków, 2 Żydów i 1 przedstawiciel innych narodowości[8].
  • 1915 r. – ucieczka Rosjan przed Niemcami
  • styczeń 1919 r. – Armia Czerwona zajęła Pińsk
  • 5 marca 1919 r. – bitwa o Pińsk między Grupą Podlaską Wojska Polskiego pod dowództwem gen. Antoniego Listowskiego a bolszewikami. Sowieci, próbujący utrzymać kontrolę nad miastem, byli dobrze przygotowani do obrony i dysponowali zarówno piechotą, jak i artylerią. W natarciu po stronie polskiej brały udział: 1. batalion pułku bialskiego, 2. i 4. bataliony 4. pułku piechoty, rosyjska drużyna oficerska, trzy szwadrony wileńskiego pułku ułanów, 4. szwadron 2. pułku ułanów rtm. Żelisławskiego i 1. szwadron 5. pułku ułanów por. Sokołowskiego. Główna kolumna Polaków nacierała od północy, mniej liczna od zachodu, natomiast jazda dokonała wypadu w wyniku którego zniszczono tory na linii kolejowej prowadzącej ze wschodu do Pińska. Walki o miasto trwały od godziny 11. do 16. i zakończyły się zwycięstwem wojsk polskich. Zdobyto tabor kolejowy, magazyny wojskowe, kolumnę pontonową oraz wzięto kilkudziesięciu bolszewickich jeńców. W bitwie szczególnie odznaczyły się po polskiej stronie: bataliony pułku bialskiego, rosyjska drużyna oficerska i oddział partyzantów por. Zameczka[9].
  • 5 kwietnia 1919 r. – masakra 35 Żydów
  • 7 czerwca 1919 r. – miasto wchodzi w skład powiatu pińskiego okręgu brzeskiego Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich – tymczasowej polskiej struktury administracyjnej[10].
  • 3 lipca 1919 r. – potyczka pod Horodyszczem
  • listopad 1919 r. – w wyniku działań wojennych Pińsk był zrujnowany i znajdował się w złej sytuacji gospodarczej. Z 20 pińskich fabryk działała jedna, nie działały tartaki, brakowało koni i opału; mieszkańcy masowo emigrowali[11].
  • 1920 r. – VII, Armia Czerwona ponownie zajmuje Pińsk
  • 1920 r. – 26 IX, wojska polskie odbijają miasto
  • 1921 r. – Pińsk stolicą województwa poleskiego. Pożar miasta. Przeniesienie stolicy do Brześcia nad Bugiem
  • 1925 r. – stolica diecezji katolickiej
  • 1929 r. – rozszerzenie granic miasta[12].
  • 1939 r. – rozszerzenie granic miasta[13].
  • 1939 r. – 9 IX, nalot lotnictwa niemieckiego. – 18 IX, zatopienie Flotylli Pińskiej. – 20 IX, Armia Czerwona zajmuje Pińsk
  • 1940 r. – (luty) pierwsza deportacja na Syberię ludności (w większości Polaków). Druga – do Kazachstanu
  • 1941 r. – kwiecień, trzecia deportacja do Kazachstanu
  • 1941 r. – 22 VI, początek wojny niemiecko-sowieckiej. Przed ewakuacją z miasta NKWD morduje w miejscowym więzieniu od kilkudziesięciu do kilkuset więźniów.
  • 1941 r. – 4 VII, wkroczenie Niemców
  • 1942 r. – IV, utworzenie getta dla Żydów; X-XI, mordy na 30-45 tys. Żydów
  • 1943 r. – 18 I, atak porucznika Jana Piwnika „Ponurego” na więzienie Gestapo w Pińsku i odbicie więźniów. O godz. 17. Grupa bojowa Armii Krajowej dowodzona przez „Ponurego”, wdarła się samochodem osobowym na dziedziniec więzienia, druga grupa pod dowództwem „Czarki” wdarła się do więzienia przez płot na tyłach domu mieszkalnego, a trzecia grupa „Kawy” sforsowała ogrodzenie, opanowała administrację i zabiła komendanta więzienia. Inni partyzanci AK przecięli druty telefoniczne zrywając kontakt z Pińska. W wyniku akcji uwolniono kpt. Alfreda Paczkowskiego ps. „Wania”, Mieczysława Eckhardta ps. „Bocian” i Piotra Downara ps. „Azor” i odwieziono do Warszawy.
  • 1944 r. – 14 lipca zajęcie miasta przez Armię Czerwoną, włączenie do ZSRR; wg danych NKWD Białoruskiej SRR w wyniku działań wojennych miasto zostało zburzone w 35-40%; zniszczeniu uległy m.in. miejska stocznia, fabryka zapałek i 5 tartaków[14];
  • 1945 r. – 3 stycznia – pierwszy transport wysiedleńczy ludności polskiej z Łucka i okolic.

Ludność

rok ludność
XVI w. 5,0 tys.
1825 4,2 tys.
1841 6,8 tys.
1861 11,3 tys.
1900 29,5 tys.
1910 36,4 tys.
1921 23 497
1931 33,5 tys.
1939 35,9 tys.
1959 41,5 tys.
1986 112,6 tys.
2000 132,6 tys.

Zabytki

Kolegium Jezuitów w Pińsku
Katedra w Pińsku (dawny kościół franciszkanów)
Pałac Butrymowiczów
  • Kolegium i kościół jezuitów z 1651 roku (kościół, posiadający dwuwieżową fasadę o gęstym rytmie kolumn i pilastrów oraz wielką kopułę nad skrzyżowaniem naw, władza radziecka wysadziła w roku 1954). Obecnie w kolegium jest galeria obrazów i szkoła.
  • Kościół i klasztor franciszkanów z 1712 roku. Kościół pw. Wniebowzięcia NMP z fasadą z 1766 roku. W latach 1920-1940 i od 1992 jest to katedra katolicka. Dzwonnica z 1817 roku z 4 kondygnacją z XX wieku. Mur z XVIII wieku.
  • Kościół bernardynów z roku 1786 na przedmieściu Karolin - obecnie cerkiew św. Barbary. Obok klasztor z XIX wieku i dzwonnica.
  • Kościół pw. Karola Boromeusza z 1770 roku na przedmieściu Karolin – dawniej parafialny. Obecnie sala koncertowa.
  • Monaster św. Barbary w Pińsku - prawosławny klasztor żeński założony przed 1521 r.
  • Pałac Butrymowiczów z lat 1784-1790. Siedziba Butrymowiczów, Skirmunttów, a od 1930 roku katolickich biskupów pińskich.
  • Kapliczka z XVII w. przy ul. Brzeskiej i Pieńkawa
  • Cmentarz katolicki i prawosławny na ul. Hajdajenki, na północ od linii kolejowej
  • Cmentarz żydowski w Karolinie
  • Dwór Platerów w Zapolu
  • Pomnik budowniczych drogi bitej z 1938 roku (polski napis zniszczono i umieszczono rosyjski)
  • Synagoga z 1900 r.
  • Domy Kolonii urzędniczej z około 1925 roku, proj. arch. Teodor Bursze

niezachowane:

Ludzie związani z Pińskiem

 Zobacz też kategorie: Ludzie związani z Pińskiem, Ludzie urodzeni w Pińsku.

Religia

W XVI w. Pińsk stał się stolicą prawosławnej eparchii turowsko-pińskiej i jej najważniejszym ośrodkiem kultowym[15]. Obecnie (2013) Pińsk jest siedzibą eparchii pińskiej i łuninieckiej Egzarchatu Białoruskiego Patriarchatu Moskiewskiego[16]. W mieście przed 1521 działał żeński prawosławny monaster św. Barbary, po 1596 przekazany mniszkom unickim[17]. Klasztor ten został ponownie przejęty przez Kościół prawosławny po likwidacji unii na ziemiach zabranych w 1839 (synod w Połocku). W 1874 zamknięty z powodu niewielkiej liczby powołań[18], w 1993 został otwarty ponownie[17]. Oprócz monasteru św. Barbary w Pińsku w przeszłości czynne były jeszcze dwie inne prawosławne wspólnoty mnisze[17], w tym męski Monaster Leszczyński[19].

Pińsk jest stolicą rzymskokatolickiej diecezji pińskiej, która powstała w 1925. W swej historii diecezja posiadała 3 biskupów.

Sport

Przed wojną w mieście działało kilka polskich klubów piłkarskich, m.in. Kotwica Pińsk (2 tytuły mistrza Polesia) i Ognisko Pińsk (1 tytuł mistrza Polesia).

Miasta partnerskie

  1. ↑ Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года (ros.).
  2. ↑ Вялiкi гicтарычны атлас Беларусi Т.2, Mińsk 2013, s. 109.
  3. ↑ Best of the memory books, Marcin Wodzinski, Haaretz, Books, luty 2009, 28-30.
  4. ↑ Gosudarstwiennyj ziemielnyj kadastr po sostojaniju na 1 janwaria 2011 g.. Państwowy Komitet ds. Nieruchomości Republiki Białorusi. [dostęp 2011-05-19]. (ros.).
  5. ↑ Majewski Andrzej, Zdobycie Pińska przez wojsko litewskie w listopadzie 1648 roku [w:] Studia z dziejów wojskowości, t. II, Białystok 2013, s. 32-39.
  6. ↑ Życie społeczno-kulturalne. Oświata. W: Między nadzieją... s. 34–37.
  7. ↑ Życie społeczno-kulturalne. Biblioteki. W: Między nadzieją... s. 34–48.
  8. ↑ W walce o prymat w kraju. Samorząd lokalny. W: Między nadzieją... s. 168–169.
  9. ↑ Lech Wyszczelski: Wstępna faza walk. W: Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. Wyd. 1. Warszawa: Bellona, 2010, s. 65. ISBN 978-83-11-11934-5.
  10. ↑ Dz. Urz. ZCZW z 1919 r. Nr 5, poz. 41.
  11. ↑ Joanna Gierowska-Kałłaur: Aneks. Praktyka dnia codziennego w okręgach wileńskim, brzeskim i mińskim w świetle meldunków agentów Inspektoratu Werbunkowo-Zaciągowego ZCZW. W: Joanna Gierowska-Kałłaur: Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (19 lutego 1919 – 9 września 1920). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, 2003, s. 396. ISBN 83-88973-60-6. (pol.).
  12. ↑ Dz.U. z 1929 r. nr 35, poz. 319.
  13. ↑ Dz.U. z 1939 r. nr 23, poz. 149.
  14. ↑ RGASPI, f. 17, op. 122, d. 70, k. 87. Sprawozdanie nr 829/5 NKWD BSRR, ESRR, ŁSRR, LSRR i obwodu kalininskiego do KC WKP(b) z dnia 17 sierpnia 1944 roku, podpisał komisarz ludowy NKWD Beria.
  15. ↑ Mironowicz A.: Biskupstwo turowsko-pińskie w XI-XVI wieku. Trans Humana, 2011, s. 186-187. ISBN 978-83-61209-55-3.
  16. ↑ Общая информация: Пинская епархия.
  17. ↑ a b c Пинский Свято-Варваринский женский монастырь.
  18. ↑ Pawluczuk U. A.: Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2007, s. 30. ISBN 978-83-7431-127-4.
  19. ↑ Mironowicz A.: Biskupstwo turowsko-pińskie w XI-XVI wieku. Trans Humana, 2011, s. 261. ISBN 978-83-61209-55-3.

Bibliografia

  • Dariusz Tarasiuk: Między nadzieją a niepokojem. Działalność społeczno-kulturalna i polityczna Polaków na wschodniej Białorusi w latach 1905–1918. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 211. ISBN 978-83-227-2629-7.

Linki zewnętrzne

Stolice rejonów obwodu brzeskiego

Herb obwodu brzeskiego

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pińsk&oldid=50287908”