Supletywizm
Supletywizm (od łac. suppleō „napełniam, uzupełniam”) – w językoznawstwie i etymologii zjawisko polegające na tworzeniu form fleksyjnych danego wyrazu w oparciu o odmienne tematy fleksyjne. W odróżnieniu od alternacji, która zakłada pokrewieństwo obocznych tematów, supletywizm polega na uzupełnianiu danego paradygmatu formami pochodzącymi z paradygmatu niespokrewnionego[1]. Supletywizm jest zjawiskiem powszechnym i dotyczy najczęściej podstawowych elementów leksyki danego języka[2].
Przyczyny[edytuj | edytuj kod]
U podłoża wystąpienia zjawiska supletywizmu mogą leżeć różne przyczyny, związane ze zmianą językową: fonetyczne (regularna bądź nieregularna zmiana dźwiękowa), morfologiczne (wieloznaczność końcówek) lub leksykalne (bliskość znaczeniowa dwóch leksemów)[3]. Przyczyny natury fonetycznej są relatywnie najczęstsze[4] i odnoszą się przede wszystkim do paradygmatów czasownikowych[5], jak to ma miejsce w przypadku czasownika „iść” w wielu językach romańskich[4]. Wieloznaczność końcówek prowadzi do supletywizmu najczęściej wewnątrz paradygmatów grupy nominalnej[6], czego skrajnym przykładem jest przebudowa walijskiej odmiany przez liczby, gdzie etymologiczne formy liczby pojedynczej używane są w charakterze rzeczowników kolektywnych, od których na nowo utworzone zostały formy pojedyncze[7]. Bliskość znaczeniowa może wywoływać supletywizm w formach fleksyjnych wszystkich części mowy[8]. Przykłady na to zjawisko można znaleźć m.in. w języku polskim, w stopniowaniu przymiotników (dobry — lepszy, zły — gorszy), formach czasowników (idzie — szła) czy tworzeniu liczby mnogiej (człowiek — ludzie).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Lyons 1975 ↓, s. 344.
- ↑ Hippisley i in. 2004 ↓, s. 2.
- ↑ Meľčuk 1992 ↓, s. 98.
- ↑ a b Juge 2000 ↓, s. 183.
- ↑ Frantíková 2014 ↓, s. 59–60.
- ↑ Hippisley i in. 2004 ↓, s. 9.
- ↑ Douglas Bartlett Gregor: Celtic: A Comparative Study. Cambridge: Oleander Press, 1980.
- ↑ Meľčuk 1992 ↓, s. 99.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dita Frantíková. Dawn of verbal suppletion in Indo-European languages. „Linguistica Brunensia”. 62, s. 57–65, 2014.
- Andrew Hippisley, Marina Chumakina, Greville G. Corbett, Dunstan Brown: Suppletion: frequency, categories and distribution of stems. Surrey: University of Surrey, 2004.
- Matthew L. Juge. On the Rise of Suppletion in Verbal Paradigms. „Proceedings of the 25th Annual Meeting of the Berkeley Linguistics Society”, s. 183–194, 2000.
- John Lyons: Wstęp do językoznawstwa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975.
- Igor A. Meľčuk: Suppletion. W: William Bright (red.): International Encyclopedia of Linguistics. New York: Oxfor University Press, 1992, s. 97–99.