Synagoga w Goniądzu
 Synagoga w Goniądzu - widok od południowego wschodu (przed 1920) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Budulec |
murowana |
| Data budowy |
koniec XVIII wieku |
| Data zburzenia |
lipiec 1941 |
| Tradycja |
ortodoksyjna |
Położenie na mapie Polski  | |
| 53°29′22,9200″N 22°44′08,5200″E/53,489700 22,735700 | |
Synagoga w Goniądzu – nieistniejąca synagoga znajdująca się Goniądzu na wzgórzu, w centrum dawnej dzielnicy żydowskiej.
Została zbudowana w drugiej połowie XVIII w. lub na początku XIX w. Podczas II wojny światowej, w lipcu 1941 została spalona przez hitlerowców. Po wojnie na miejscu synagogi wybudowano nowy budynek, w którym obecnie znajduje się Państwowy Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy (Pałac 11 listopada 37). Na wzgórzu, gdzie stała synagoga zachował się przebudowany budynek po jesziwie i hederze[1].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Murowany budynek synagogi wzniesiono na planie prostokąta. Budynek zawierający salę główną z poprzedzającą ją sienią, nad którą znajdował się babiniec tworzył wzdłużną bryłę przekrytą dachem dwuspadowym, łamanym, dwukondygnacyjnym. Ściany zewnętrzne były gładkie, bez przypór, lizen i pilastrów. Na ścianie wschodniej w osi ryzalit mieszczący aron ha-kodesz od strony sali głównej posadowionej na planie zbliżonym do kwadratu. Wewnątrz synagoga miała skromne wyposażenie. Ściany w sali głównej we wnętrzu także gładkie, bez artykulacji; okna umieszczone wysoko, prostokątne, wewnątrz przesklepione łukami odcinkowymi, rozmieszczone po cztery w każdej z trzech ścian zewnętrznych. Ściany górą, powyżej okien obiegała drewniana faseta, zapewne uformowana na ułożonych na ścianach wspornikach. Na niej i na wewnętrznych, drewnianych słupach, opierał się ruszt, którego odeskowanie od spodu tworzyło ośmioboczną, otoczoną balustradą galerię. Poprzez obrzeżony deskami wycinanymi w falbany otwór galerii ukazywała się drewniana, pozorna, ośmioboczna kopuła, w przęśle wschodnim przechodząca w półkolistą lunetę. Elementem sali głównej był bogato zdobiony drewniany, dwukondygnacyjny aron ha-kodesz, do którego wstępowało się po kilku stopniach obramowanych drewnianą balustradą z tralek. Kondygnacja dolna zawierała szafę do przechowywania rodału flankowaną parami uskakujących kolumienek o kanelowanych trzonach z korynckimi głowicami, niosącymi łamane belkowanie. W kondygnacji górnej między kolumienkami o trzonach oplecionych winoroślą wbudowano Tablice Przykazań; nad nimi dłonie w geście błogosławieństwa, zwieńczone koroną. Obie kondygnacje poszerzone „skrzydłami” z wici roślinnych[1][2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Synagoga (pl. 11 Listopada 37).. sztetl.org.pl. [dostęp 2022-11-22].
- ↑ Maria Piechotka i Kazimierz Piechotka: Bramy Nieba Bóżnice murowane na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej. Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata i Muzeum Historii Żydów Polskich POLINWarszawa, 2017, s. 528-530, język polski, ISBN 978-83-942344-2-3
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Synagoga w Goniądzu na portalu Wirtualny Sztetl