Szalona Dziura
49°14′17″N 20°13′31″E/49,238042 20,225278 Otwór Szalonej Dziury | |
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie | |
| Długość |
26 m |
| Głębokość |
15 m |
| Wysokość otworów |
1989 m n.p.m. |
| Ekspozycja otworów |
ku górze |
Położenie na mapie Tatr  | |
Położenie na mapie Karpat  | |
| 49°14′17″N 20°13′31″E/49,238042 20,225278
| |
Szalona Dziura (słow. Priepasť na Hlúpom[1][2], cz. Propástka na Hlúpém vrchu, Propast na Hlúpém[3], węg. Bolond-szakadék, niem. Törichter Schlucht[4]) – niewielka jaskinia w Tatrach Bielskich, w ich głównej grani pomiędzy Szalonym Wierchem a Szaloną Przełęczą. Jej otwór usytuowany jest na wysokości 1989 m n.p.m.[5] (według starszego pomiaru 1996 m[1][3]).
Jaskinia ma długość około 26 metrów i głębokość około 15 metrów[6]. Ma charakter studni[2]. Eksponowany ku górze otwór Szalonej Dziury ma długość 8 metrów i szerokość 2 metrów. Mniej więcej w 1/3 jego długości znajduje się most skalny, dzielący go na dwie części. Prowadząca od otworu w dół studnia ma głębokość 13 metrów, licząc od górnej krawędzi, a na jej dnie zalega nawet w lecie śnieg[3].
Jaskinia powstała prawdopodobnie w szczelinie tektonicznej, która została poszerzona przez procesy wietrzenia mrozowego. Utworzyła się w wapieniach murańskich, których warstwa ma tu miąższość około 13–14 metrów. Wapienie te leżą na niekrasowiejących marglach neokomskich i tworzą w grani Szalonego Wierchu pas niewielkich skałek wyróżniających się jasną barwą. Otwór jaskini zlokalizowany jest pod wysuniętą najdalej na północny wschód turniczką[3].
Szalona Dziura została pomierzona i opisana po raz pierwszy szczegółowo przez czeskiego geologa Josefa Sekyrę, który odwiedził ją 23 sierpnia 1950 roku. Sekyra określił głębokość jaskini na 13 metrów, sporządził też jej plan[3]. W trakcie badań jaskini przeprowadzonych w 2018 roku przez członków klubu jaskiniowego z Białej Spiskiej zmierzono całkowitą długość korytarzy (26 metrów) i osiągnięto głębokość 15 metrów[6].
W przewodnikach taternickich Witolda Henryka Paryskiego oraz Władysława Cywińskiego jako Szalona Dziura opisany jest błędnie inny obiekt jaskiniowy, usytuowany około 50 metrów od Szalonej Przełęczy[7][8], przy czym Władysław Cywiński wzmiankuje dziurę również w lokalizacji tożsamej z jaskinią opisaną przez Josefa Sekyrę[7]. Jaskinia w pobliżu Szalonej Przełęczy ma dwa otwory położone po przeciwnych stronach grani (stanowi tunel), przy czym otwór północny położony jest niżej (1940 m) niż południowy (1943 m)[5]. Została ona pod koniec II wojny światowej sztucznie powiększona przez niemiecki oddział wojskowy i przekształcona w rodzaj bunkra. Łączność zapewniała linia telefoniczna doprowadzona na słupach z Jaworzyny Tatrzańskiej przez Dolinę Zadnich Koperszadów i Przełęcz pod Kopą. Stanowiska systemu obrony zostały opuszczone bez walki przed nadejściem wojsk radzieckich[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Zoznam jaskýň [online], Slovenské múzeum ochrany prírody a jaskyniarstva [dostęp 2024-02-11].
- ↑ a b Zdenko Hochmuth. Krasové územia a jaskyne Slovenska. „Geographia Cassoviensis”. Ročník II., 2 / 2008, s. 60, 2008. ISSN 1337-6748.
- ↑ a b c d e Josef Sekyra: Velehorský kras Bělských Tater. Praha: Nakladatelství Československé Akademie Věd, 1954, s. 64.
- ↑ Dr Futó Endre, Tatry Bielskie. Czterojęzyczny słownik nazw geograficznych [online] [dostęp 2024-02-11].
- ↑ a b Úrad geodézie, kartografie a katastra Slovenskej republiky, Produkty leteckého laserového skenovania [online].
- ↑ a b Vladimír Fudaly, Jaskyniarska skupina Spišská Belá, „Spravodaj SSS”, ročník L, 1/2019, Slovenská speleologická spoločnosť, 2019, s. 77–79, ISSN 1335-5023.
- ↑ a b Władysław Cywiński: Tatry. Przewodnik szczegółowy. Tom 5. Tatry Bielskie, część wschodnia.. Poronin: Wydawnictwo Górskie, 1997, s. 70. ISBN 83-7104-018-0.
- ↑ a b Witold Henryk Paryski: Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki. Część XXIV. Czerwona Turnia – Przełęcz pod Kopą. Warszawa: Sport i Turystyka, 1984, s. 247. ISBN 83-217-2472-8.