Tabliczka z Chamalières

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Tabliczka z Chamalières – tabliczka złorzecząca (defixio) odnaleziona w 1971 na stanowisku archeologicznym „Source des Roches” w Chamalières we Francji. Jest datowana na rok 25 n.e.[1] Zawiera jeden z najdłuższych odkrytych dotąd tekstów w języku galijskim[2]. Tabliczka obecnie znajduje się w Musée Bargoin w Clermont-Ferrand[3]. Autor klątwy prosi o wstawiennictwo Maponosa, celtyckiego boga młodości, jednak treść jego prośby nie została jak dotąd jednoznacznie zinterpretowana. Najpełniejszą analizę przedstawił w 1994 Pierre-Yves Lambert[4]. Tabliczka została skatalogowana w Recueil des inscriptions gauloises, zbiorze tekstów galijskich, pod numerem L-100[5].

Właściwości[edytuj | edytuj kod]

Tabliczka jest wykonana z ołowiu i ma kształt prostokąta o wymiarach 6 cm x 4 cm[6]. Ma tylko około 1 mm szerokości[7]. Z lewej strony znajduje się uchwyt o kształcie ogona jaskółki[6]. Treść klątwy jest zapisana rzymską kursywą[8] w dwunastu wierszach, z czego dwa pierwsze są zapisane nieco większymi literami i wyglądają na odizolowane od reszty tekstu[9]. Litery są niewielkie, co ma związek z magiczną naturą tekstu[10].

Klątwa[edytuj | edytuj kod]

Tekst[edytuj | edytuj kod]

Tekst oryginalny[a] Edycja Pierre'a-Yves'a Lamberta[a]

andedion uediIumi diIiuion risun
artiu mapon arueriIatin
lopites snIeδδic sos brixtIa anderon
clucionfloronnigrinon adgarionaemilI
on paterin claudIon legitumon caelion
pelign claudIo pelign marcion uictorin asiatI
con aδδedillI etic secoui toncnaman
toncsiIontIo meIon toncsesit bue
tid ollon reguccambion exops
pissIiumItsoccantI rissuis onson
bissIet luge dessummiIis luge
dessumIis luge dessumIIs luxe

andedíon uediíumí diíiuion ri[s] sun-
artiu mapon[on] arueriíatin
lopites sníeθθic sos brixtia anderon
C[aion] Lucion Floron Nigrinon adgarion Aemilí-
on Paterin[on] Claudíon Legitumon Caelion
Pelign[on] Claudío[n] Pelign[on] Marcion Uictorin[on] Asiatí-
con Aθθedillí etic se-coui toncnaman
toncsiíont-ío meíon toncsesit bue-
tid ollon regu-c cambion exops
pissíiumí-t soc canti ris-suis onson
bissíet luge dessummiíis luge
dessumíis luge dessumíís luxe

Treść i język[edytuj | edytuj kod]

Analiza treści sprawia trudności z wielu powodów, związanych zarówno z cechami tabliczki z Chamalières (niewielkie litery, niekonsekwentna ortografia, w oryginale dosyć arbitrarny podział zdania na wyrazy[11]), jak i z samym jej charakterem: nie jest znany ani autor tekstu, ani wina siedmiu wymienionych osób, które najprawdopodobniej miały być celem klątwy, niedokładnie także odcyfrowane jest, czego autor winowajcom życzy[7]. Wyróżnione zostały trzy główne elementy konstrukcyjne tekstu: prośba o wstawiennictwo skierowana do Maponosa (wersy 1-2), prośby (wersy 3-11) i fraza zamykająca (wersy 11-12)[11]. Panuje konsens co do tego, że wymienionym siedmiu mężczyznom ma stać się krzywda fizyczna[12][13][14]. Powodem rzucenia klątwy jest według Lamberta[15] i Fleuriota[16] zatarg polityczny, związany z powstaniem w Galii w 21 roku, na co wskazywać mają rzymskie imiona osób, które miało dosięgnąć przekleństwo. Lejeune[14] sugeruje jednak, że może chodzić o sprawy osobiste, wyrównywanie rachunków, podobnie jak w przypadku innych tabliczek złorzeczących odnajdowanych w Galii[17].

Tabliczka złorzecząca z Chamalières dostarczyła wielu istotnych informacji na temat języka galijskiego. Z punktu widzenia systemu morfologicznego i fonetycznego, potwierdziła przejście wygłosowego /m/ w /n/ w formach biernikowych i postępującą apokopę końcowych sylab wyrazów[18]. Poszerzyła także wiedzę na temat składni, w tym na temat tego, że ograniczenie Vendryesa (konieczność postpozycji klityk wobec czasownika lub ich powiązanie z pustą semantycznie partykułą), znane z wyspiarskich języków celtyckich, funkcjonowało także w dialektach galijskich, a także na temat budowy grupy czasownikowej[19][20].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Litera I w tekście oryginalnym oraz í w edycji Lamberta reprezentują łacińskie i longa. Litera δ w tekście oryginalnym oraz θ w edycji Lamberta reprezentują tau gallicum.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Lejeune 1994 ↓, s. 704.
  2. ↑ Lambert 1997 ↓, s. 1997.
  3. ↑ Musée Bargoin : Les collections du département archéologie. [dostęp 2015-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-09)]. (fr.).
  4. ↑ Lambert 1997 ↓, s. 150-159.
  5. ↑ Lambert 2003 ↓, s. 269.
  6. ↑ a b Lambert 1997 ↓, s. 150.
  7. ↑ a b Lejeune 1994 ↓, s. 706.
  8. ↑ Stifter 2008 ↓, s. 113.
  9. ↑ Lambert 1997 ↓, s. 151.
  10. ↑ Lejeune 1994 ↓, s. 705-707.
  11. ↑ a b Lambert 1997 ↓, s. 152.
  12. ↑ Lambert 1997 ↓, s. 153.
  13. ↑ Fleuriot 1977 ↓, s. 184.
  14. ↑ a b Lejeune 1994 ↓, s. 707.
  15. ↑ Lambert 1997 ↓, s. 155-156.
  16. ↑ Fleuriot 1977 ↓, s. 179-181.
  17. ↑ Michaël Martin: Magie et magiciens dans le monde gréco-romain. Paris: Errance, 2005. ISBN 978-2877723091. (fr.).
  18. ↑ Lambert 1997 ↓, s. 154-156, 159.
  19. ↑ Koch 1985 ↓.
  20. ↑ Lambert 1997 ↓, s. 158-159.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Léon Fleuriot. Le vocabulaire de l'inscription gauloise de Chamalières. „Études celtiqus”. XV (1), s. 173-190, 1977. (fr.). 
  • John T. Koch. Movement and emphasis in the Gaulish sentence. „The Bulletin of the Board of Celtic Studies”. XXXII, s. 1-37, 1985. (ang.). 
  • Pierre-Yves Lambert: La langue gauloise. Paris: Errance, 1997, s. 150-159. ISBN 2-87772-089-6. (fr.).
  • Pierre-Yves Lambert: Recueil des inscriptions gauloises, vol. 2/2: Textes gallo-latins sur instrumentum. 2003. ISBN 978-2-271-05844-7. (fr.).
  • Michel Lejeune. Deux inscriptions magiques gauloises : plomb de Chamalières; plomb du Larzac. „Comptes rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres”. 128 (4), s. 703-713, 1994. (fr.). 
  • Karl-Horst Schmidt. The Gaulish inscription of Chamalières. „The Bulletin of the Board of Celtic Studies”. XXIX, s. 256-268, 1981. (ang.). 
  • David Stifter: Old Celtic Languages: Gaulish. Wien: Universität Wien, 2008, s. 105-129. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tabliczka_z_Chamalières&oldid=73557338”