Tadeusz Dzierżykray-Rogalski
| Data i miejsce urodzenia |
19 września 1918 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
21 stycznia 1998 |
| Profesor zwyczajny | |
| Alma Mater |
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej |
| Doktorat |
1949 |
| Habilitacja |
1951 |
| Pracownik naukowy | |
| Uczelnia |
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej |
| Uczelnia |
Akademia Medyczna w Białymstoku |
| Uczelnia |
Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie |
| Odznaczenia | |
     
| |
Tadeusz Dzierżykray-Rogalski [także Tadeusz Dzierżykraj-Rogalski, Tadeusz Dzier] (ur. 19 września 1918 w Warszawie[1], zm. 21 stycznia 1998 tamże[1]) – polski lekarz, paleopatolog, antropolog, profesor Akademii Medycznej w Białymstoku oraz warszawskiej Akademii Wychowania Fizycznego.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
II wojna światowa i pomoc Żydom[edytuj | edytuj kod]
W 1938 rozpoczął studia, po wybuchu wojny kontynuując je w formie tajnych kompletów[1]. Należał do Szarych Szeregów oraz ZWZ-AK[1].
Zaangażował się w pomoc ludności żydowskiej. Był sąsiadem Zofii Rosen, warszawskiej nauczycielki. O jej istnieniu wiedzieli jedynie woźny budynku, będący członkiem konspiracji, oraz Tadeusz Dzierżykray-Rogalski, który dbał o wszystkie jej potrzeby, nie oczekując niczego w zamian[2].
Kolejnym Żydem, który życie zawdzięczał Dzierżykrayowi-Rogalskiemu, był Daniel Hildebrandt. W 1944 roku, po zakończeniu Powstania Warszawskiego, Hildebrandt spotkał się z Dzierżykrayem-Rogalskim w Zalesiu niedaleko Warszawy. Kiedy Hildebrandt powiedział mu, że nie ma stałej kryjówki, Dzierżykray-Rogalski zaprosił go na noc. Hildebrandt zatrzymał się na kilka dni, po czym Tadeusz zabrał go do domu swojej matki w pobliskim Milanówku, gdzie pozostał do zajęcia tych terenów przez Armię Czerwoną[2].
14 grudnia 1994 r. Instytut Jad Waszem uhonorował Tadeusza Dzierżykraya-Rogalskiego medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”[2].
Czasy powojenne[edytuj | edytuj kod]
W 1946 uzyskał tytuł magistra na UMCS[1]. W 1948 uzyskał dyplom lekarza[1]. W 1949 doktoryzował się na UMCS[1]. W 1951 na Uniwersytecie Wrocławskim habilitował się z antropologii, po czym objął kierownictwo Katedry Antropologii UMCS[1]. Był zaangażowany w powstawanie Akademii Medycznej w Białymstoku, gdzie objął na pewien czas funkcję dziekana Wydziału Lekarskiego i szefa Katedry Anatomii[1].
Od lat 50. był blisko związany ze środowiskiem archeologów polskich[3]. W latach 1962-1982 był kierownikiem pracowni Ekologii Człowieka i Paleopatologii przy zakładzie Archeologii Śródziemnomorskiej PAN[3]. Zajmował się między innymi analizą szczątków kostnych odkrytych podczas wykopalisk w Deir el-Bahari, Faras, Aleksandrii, Dongoli, Kadero[3]. Zajmował się też badaniami mumii z Deir el-Bahari i z Muzeum Egipskiego w Kairze[3]. Wykonywał też ekspertyzy między innymi dla francuskich i włoskich misji archeologicznych[4].
Pod pseudonimem Tadeusz Dzier wydał dwie książki zawierające dzienniki prowadzone w okresie września 1939 i w czasie Powstania Warszawskiego[5][6][7].
Jest pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (Stare Powązki)ː kw. 27 wprost, rządː 5, miejsceː 1-2[8][9].
Wybrane publikacje[edytuj | edytuj kod]
- Polska antropologia w Afryce, Wrocław 1981[4]
- The bishops of Faras. An Anthropological-Medical Study, Warszawa 1985[4]
- Sudan. Kraj i ludzie, Warszawa 1991 (współaut.)[4]
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari[10]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski[10]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski[10]
- Krzyż Partyzancki[10]
- Warszawski Krzyż Powstańczy[10]
- Złota odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1972)[11]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i Drozdowski i Strzałko 1998 ↓, s. 121.
- ↑ a b c Tadeusz Dzierżykray-Rogalski, Instytut Yad Vashem
- ↑ a b c d Śliwa 2019 ↓, s. 67.
- ↑ a b c d Śliwa 2019 ↓, s. 67-68.
- ↑ Dzier 1979 ↓, s. 1-104.
- ↑ Dzier 1982 ↓, s. 1-94.
- ↑ Wyborcza 2004 ↓, s. 1.
- ↑ Powstańcze Biogramy - Tadeusz Dzierżykray-Rogalski [online], www.1944.pl [dostęp 2023-10-20] (pol.).
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: SOBOLEWSCY i DZIERŻYKRAY-ROGALSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2023-10-25].
- ↑ a b c d e Drozdowski i Strzałko 1998 ↓, s. 122.
- ↑ Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, nr 7, 30 kwietnia 1972, s. 3.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zbigniew Drozdowski, Jan Strzałko, Profesor Tadeusz Dzierżykray-Rogalski 1918-1998, „Anthropological Review” (61), 1998, s. 121-122, ISSN 0033-2003.
- Tadeusz Dzier, A mnie się zdaje, że to było wczoraj. Dziennik 15 sierpnia 1939 - 2 kwietnia 1940, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979, s. 1-104.
- Tadeusz Dzier, Myśmy tu zawsze byli. Dziennik z Powstania Warszawskiego 27 VII 1944 - 3 X 1944, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1982, s. 1-94.
- Joachim Śliwa, Starożytny Egipt oczami Polaków. Słownik biograficzny egiptologów, archeologów i badaczy pokrewnych dziedzin, podróżników i kolekcjonerów oraz literatów i malarzy zafascynowanych przeszłością i teraźniejszością Egiptu, Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 2019, s. 67-68, ISBN 978-83-7676-301-9.
- Wyborcza, Powstania dzień czwarty - Regulamin powstańczych opasek, „Gazeta Wyborcza”, wyborcza.pl, 4 sierpnia 2004, s. 1 [dostęp 2023-06-27].
- Urodzeni w 1918
- Zmarli w 1998
- Ludzie urodzeni w Warszawie
- Absolwenci Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
- Członkowie Szarych Szeregów
- Członkowie Związku Walki Zbrojnej
- Polscy lekarze
- Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski
- Odznaczeni Krzyżem Partyzanckim
- Odznaczeni odznaką honorową „Za Zasługi dla Warszawy”
- Odznaczeni Warszawskim Krzyżem Powstańczym
- Uczestnicy tajnego nauczania na ziemiach polskich 1939–1945
- Wykładowcy Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
- Polscy antropolodzy fizyczni
- Polscy Sprawiedliwi wśród Narodów Świata