Tadeusz Kochanowicz

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Tadeusz Kochanowicz (ur. 18 października 1910 w Ostrowcu Świętokrzyskim, zm. 14 sierpnia 1995 roku[1]) – polski prawnik, urzędnik i polityk, współpracownik Rządu RP na uchodźstwie, podsekretarz stanu w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, autor wspomnień.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Młodość i początki kariery politycznej w II Rzeczypospolitej[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w rodzinie Kwiryna Leona Wojciecha Kochanowicza (1872-1953) i Janiny Marii z Mateckich (1881-1959). Jego ojciec był inżynierem, pochodził z Włocławskiej rodziny mieszczańskiej. W 1923 roku został członkiem zarządu spółki Fabryka Lakierów i Farb, Towarzystwo „Nobiles” Kochanowicz i Sachnowski i Co. Spółka Akcyjna we Włocławku (obecnie Akzo Nobel Coatings Sp. z o.o.), której prezesem był jego brat Józef Kochanowicz. Stryjem Tadeusza był także aktor i reżyser teatralny oraz uczestnik Rewolucji 1905 roku Jan Kochanowicz. Tadeusz miał siostrę Annę Emilię Kochanowicz (1905-?)[2][3][4][5][6][7][8].

Ukończył studia prawnicze na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego[9]. Do 1934 roku był członkiem Legionu Młodych. Według własnych wspomnień, Kochanowicz miał współtworzyć tzw. lewe skrzydło Legionu, wspólnie z Kazimierzem Moczarskim i Zbigniewem Zapasiewiczem. Wykrystalizowało się ono pod wpływem kontaktów z francuską organizacją młodzieżową Jeunesse Laïque et Républicaine. Z Moczarskim połączyła go przyjaźń, którą wykorzystał później m.in. pracując dla Rządu RP na Uchodźstwie i w Radiostacji Świt. W 1932 roku Kochanowicz pomógł uzyskać Zapasiewiczowi stypendium Ministerstwa Spraw Zagranicznych przeznaczone na studia w Institut des Hautes Études Internationales[10][11].

W 1934 roku rozpoczął pracę jako referent w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej. Pełnił tę funkcję do wybuchu II wojny światowej. W latach 1936–1939 był członkiem Klubu Demokratycznego[2].

Więzień łagrów i działacz emigracyjny w czasie II wojny światowej[edytuj | edytuj kod]

Podczas wybuchu II wojny światowej znajdował się na Wołyniu. Został aresztowany we Lwowie przez władze radzieckie podczas próby ucieczki do Francji. Oskarżono go próbę nielegalnego przekroczenia granicy. W latach 1940–1942 był przetrzymywany w łagrach, m.in. w Republice Komi. Najpierw przetrzymywano go w areszcie w Skole, następnie w więzieniach w Stryju, Łubniach, Połtawie i Charkowie. W 1989 roku opublikował swoje wspomnienia z pobytu w sowieckim areszcie pt. W Komi i gdzie indziej. Wspomnienia z pobytu w ZSRR (1939-1942)[2][9][12][13].

Po wyjściu z więzienia, Kochanowicz powrócił do Warszawy. Następnie zdecydował się na wyjazd do Wielkiej Brytanii przez Węgry i Francję. Według niektórych źródeł miał także przebywać na Bliskim Wschodzie. W Anglii początkowo szkolił się na skoczka z zamiarem przedostania się do okupowanej Polski. W latach 1943–1944 był łącznikiem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Rządu RP na uchodźstwie. Poznał wówczas m.in. Jana Karskiego, o którym wypowie się później, że był dla niego bohaterem. Pracował także w radiostacji Świt, nadającej audycję dla odbiorców w kraju i za granicą. Kochanowicz wspominał, że Radiostacja Świt często polemizowała z Radiostacją im. T. Kościuszki, w której pracował m.in. Jerzy Putrament. Świt opierał się m.in. na kontaktach z Biurem Informacji i Propagandy Armii Krajowej. Ten okres także opisał w swoich wspomnieniach pt. Na wojennej emigracji. Wspomnienia z lat 1942–1944, wydanych w 1975 roku[2][10][11][12][14].

W 1945 roku pracował jako redaktor biuletynu w Radiu Belgijskim w Brukseli[2].

Urzędnik w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej[edytuj | edytuj kod]

W 1945 roku został wezwany do Polski przez Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej (wg innych źródeł sam zdecydował się wrócić do Polski)[13]. W listopadzie tego roku wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej, która w 1948 roku współtworzyła Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą. W latach 1945–1947 był naczelnikiem wydziału i dyrektorem departamentu w Centralnym Urzędzie Planowania w Warszawie[2][10]. Wykorzystując tę funkcję, w 1946 roku pomógł znaleźć pracę Zofii Moczarskiej, podczas gdy jej mąż Kazimierz przebywał w więzieniu[11].

Grób Tadeusza Kochanowicza na cmentarzu komunalnym Północnym w Warszawie

W lipcu 1947 roku został Podsekretarzem Stanu w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej. W 1949 roku wszczęto przeciw niemu śledztwo w sprawie o kontakt z ambasadą brytyjską w latach 1946–1948. W październiku 1949 roku utracił stanowisko Podsekretarza Stanu. Przez kolejne 5 lat był przetrzymywany w więzieniu na Mokotowie w Warszawie. Karę odbywał w jednej celi z Leonem Fersztem. W latach 1950–1954 był też przesłuchiwany przez funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w związku ze sprawą Mariana Spychalskiego. 18 listopada 1954 roku Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie skazał go na 8 lat więzienia[2][9][15][16][17].

W marcu 1957 roku ponownie objął funkcję Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej. Piastował ją do czerwca 1960 roku[2].

Po odejściu z Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej był Zastępcą Przewodniczącego w Komitecie Pracy i Płac w Warszawie. Pracował tu do kwietnia 1968 roku. Od kwietnia 1968 roku do września 1971 roku był Prezesem Komisji Organizacji Zarządzania w Warszawie[2].

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Jego żoną była Zofia z Ptaszyckich (1922-1997)[18], którą poznał podczas pobytu w Brukseli. Przebywała ona w Belgii jako wyzwoleniec z niemieckiego więzienia, do którego dostała się za udział w powstaniu warszawskim. Później pracowała jako redaktor techniczny w wydawnictwie. Ich synem był profesor Jacek Kochanowicz (1946-2014)[13]. Pochowany na warszawskim cmentarzu komunalnym Północnym (kwatera S-I-3/4-1-4)[19].

Rzekome pomówienie Cyrankiewicza[edytuj | edytuj kod]

W 1995 roku Gazeta Polska, a następnie Wprost, Nasza Polska i wSieci opublikowały rzekomą relację Tadeusza Kochanowicza na temat Józefa Cyrankiewicza. Według niej Cyrankiewicz jako więzień KL Auschwitz miał handlować walutą i kruszcem. Kochanowicz miał o tym powiedzieć Włodzimierzowi Lechowiczowi, aresztowanemu w 1948 roku przez Urząd Bezpieczeństwa. Ten miał o tym zeznać w trakcie przesłuchania. Relację ta uzupełnia historia Antoniego Gładysza, który miał podać, że Cyrankiewicz miał zwabiać księży, sędziów, posłów, ministrów i działaczy społecznych do komory gazowej, obiecując im ucieczkę. Tę także opublikowała Gazeta Polska. Pismo zasugerowało, że Cyrankiewicz mógł rozkazać aresztować i skazać Witolda Pileckiego, ponieważ ten wiedział o faktach z jego obozowej przeszłości. W rzeczywistości ani Kochanowicz, ani Gładysz nigdy nie byli więźniami KL Auschwitz. Kochanowicz w istocie mógł spotkać Lechowicza w więzieniu UB, jednak nie ma dowodów na to, by przekazał mu taką informację. Poza tym, Lechowicz zeznawał w obliczu stalinowskich tortur. Powyższe tezy nie znajdują też żadnego potwierdzenia w dowodach źródłowych[20].

Bibliografia podmiotowa[edytuj | edytuj kod]

  • Tadeusz Kochanowicz, Na wojennej emigracji : wspomnienia z lat 1942–1944, Książka i Wiedza, Warszawa 1975 (wg innych źródeł: 1973[9]).
  • Tadeusz Kochanowicz, W Komi i gdzie indziej. Wspomnienia z pobytu w ZSRR (1939-1942), Pelikan, Warszawa 1989[12].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Nekrologi Warszawskie. Baza Nekrologów. nekrologi-baza.pl. [dostęp 2019-08-21]. (pol.).
  2. ↑ a b c d e f g h i Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej. Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2019-08-21]. (pol.).
  3. ↑ Nekrolog. „Życie Warszawy”, s. 3, 1953-06-10. Warszawa. [dostęp 2019-08-20]. 
  4. ↑ Cmentarz Stare Powązki: STANISŁAW KOCHANOWICZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-08-20].
  5. ↑ Olga Nikonowicz: Józef Kochanowicz. W: Zasłużeni dla Włocławka. Włocławek: Włocławskie Towarzystwo Naukowe, 1991, s. 86–87.
  6. ↑ Księga Ludności Stałej miasta Włocławek, tom 3, numery domów 83-125, 1910. Polskie Towarzystwo Genealogiczne, 1910. s. 408–417. [dostęp 2019-08-21]. (ros.).
  7. ↑ Jan Kochanowicz, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2019-08-20].
  8. ↑ Jan Kochanowicz. Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi. [dostęp 2019-08-20]. (pol.).
  9. ↑ a b c d takisobiejac: Tadeusz Kochanowicz (39735). 2019 Lubimyczytać.pl Sp. z o.o. [dostęp 2019-08-21]. (pol.).
  10. ↑ a b c Jerzy Myśliński. Na wojennej emigracji: wspomnienia z lat 1942–1944, Tadeusz Kochanowicz. „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego”, s. 343–345, 1976. Pracownia Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego XIX i XX wieku Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. [dostęp 2019-08-21]. 
  11. ↑ a b c Anna Machcewicz: Kazimierz Moczarski. Biografia. Wyd. II. Kraków: Znak Horyzont, 2018. ISBN 978-83-240-4212-8.
  12. ↑ a b c Kochanowicz, Tadeusz (1910-). Narodowy Uniwersalny Katalog Centralny. [dostęp 2019-08-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-21)]. (pol.).
  13. ↑ a b c Piotr Koryś. Jacek Kochanowicz (15 IV 1946 – 2 X 2014). „Kwartalnik Historyczny”, s. 405–409, 2016. Warszawa: Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk. ISSN 0023-5903. [dostęp 2019-08-21]. 
  14. ↑ Stanisław Jankowski: Człowiek o wielu nazwiskach. Wyd. dr-a A. Abramskiego, 1993. ISBN 978-83-85634-65-2.
  15. ↑ Akta kontrolno - śledcze dot. Tadeusz Kochanowicz. Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej. [dostęp 2019-08-21]. (pol.).
  16. ↑ Protokoły przesłuchań: Tadeusz Kochanowicz. Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej. [dostęp 2019-08-21]. (pol.).
  17. ↑ Tadeusz Kochanowicz. Rozmowy z Leonem Fersztem. „Miesięcznik Literacki”, s. 87–93, 1983. Warszawa: Warszawskie Wyd. Prasowe RSW „Prasa”. 
  18. ↑ Tablice pamięci – Żołnierzy Batalionu „Zośka” zmarłych po wojnie. Społeczny Komitet Opieki nad Grobami Poległych Żołnierzy Batalionu „Zośka”. s. 10. [dostęp 2019-08-22]. (pol.).
  19. ↑ Wyszukiwarka cmentarna – warszawskie cmentarze
  20. ↑ Bohdan Piętka. W obronie obozowej przeszłości Józefa Cyrankiewicza (2). „Myśl Polska”, 2018. Warszawa: Wydawnictwo Myśl Polska sp. z o.o.. ISSN 1231-2258. [dostęp 2019-08-22]. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tadeusz_Kochanowicz&oldid=69403970”