Tadeusz Orłowski (oficer)
pułkownik | |
Data i miejsce urodzenia |
22 kwietnia 1922 |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1944–1976 |
Siły zbrojne | |
Jednostki | |
Główne wojny i bitwy | |
Odznaczenia | |
|
Tadeusz Orłowski (ur. 22 kwietnia 1922 w Krasnem, zm. 30 stycznia 2016 w Sanoku) – pułkownik Wojska Polskiego.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się 22[1] kwietnia 1924 w Krasnem[2] na ziemi żytomierskiej[3] w Krasnem na Kresach Wschodnich w wielodzietnej rodzinie rolniczej. Był synem Piotra i Marii z dom Fidnych[2]. Przed 1939 zamieszkiwał w Kursku[4].
Po wybuchu II wojny światowej jesienią 1939 jego rodzice i rodzeństwo zostali zesłani na Sybir. Uczył się w szkole przy fabryce obuwia. Po ataku Niemiec na ZSRR z połowy 1941 ochotniczo wstąpił do oddziałów pospolitego ruszenia Armii Czerwonej[4]. W tych szeregach brał udział w obronie Kurska w składzie Dzerżyńskiego Batalionu[4]. Służył tam jako zwiadowca[4]. Działał w organizacji podziemnej informując o przemieszczaniu niemieckich jednostek, rozwieszając ulotki, przenosząc broń[3]. W związku z podejrzeniem współpracy z partyzantką radziecką w maju 1943 został aresztowany przez gestapo, po czym przez trzy tygodnie był więziony w Marchlewsku, potem przeniesiony do Nowogrodzie Wołyńskm[4][3]. Po przesłuchaniach był transportowany do obozu koncentracyjnego pociągiem, gdzie współorganizował ucieczkę, w wyniku czego zdołał zbiec wraz z 42 innymi więźniami[4][3]. Potem ponownie zatrzymany w łapance i raz jeszcze przygotował ucieczkę, wskutek której odzyskał wolność z 30 innymi osobami[4]. Tuż po tym został zatrzymany i rozpoznany jako znajomy współpracownik przez członków partyzanckiego oddziału Michaiła Iłłarionowicza Szukajewa, którzy wcześniej korzystali z przekazywanych przez niego informacji[3]. W 1943[4] został członkiem oddziału partyzanckiego szukajewowców w oddziale pod dowództwem Kudinowa[3]. Od maja do sierpnia 1943 w oddziale Gierasimowa współpracował z grupami dywersyjnymi w okolicach Marchliwsna w obwodzie żytomierskim[4]. W jej szeregach brał udział w bitwie na łuku kurskim latem 1943[5][6][7]. Od 1 września 1943 do 23 marca 1944 służył jako konny zwiadowca w 16 szwadronie zwiadu Zgrupowania im. Stalina w okolicach Korodnia[4]. Nosił pseudonim „Zerka”[4]. Od 27 marca do 15 maja 1944 był dowódcą drużyny fizylierów 93 pułku piechoty Armii Czerwonej[4]. Mimo sprzeciwu ze strony radzieckiego dowództwa, w maju 1944 zgłosił się do formowanych w Sumach oddziałów armii polskiej[4]. Od 16 maja 1944 do końca wojny służył w szeregach 10 pułku artylerii haubic w składzie 3 Brygady, a stanowisku dowódcy radiostacji[4], odbywając cały szlak 1 Armii Wojska Polskiego na froncie wschodnim. Po otrzymaniu ran od 27 października 1944 przez trzy tygodnie przebywał w szpitalu w Otwocku[4]. Brał udział w forsowanie Bugu, przez Chełm, Puławy, Warkę, Warszawę, na początku 1945 brał udział w walkach o przełamanie Wału Pomorskiego, w marcu 1945 uczestniczył w bitwie o Kołobrzeg, w kwietniu 1945 w forsowaniu Odry, aż do Berlina[potrzebny przypis].
Po zakończeniu działań wojennych powrócił z jednostką do Gniezna i pozostał żołnierzem zawodowym. W sierpniu 1945 został skierowany na kurs łączności w Sieradzu, po ukończeniu którego został mianowany podporucznikiem łączności. Ukończył naukę w Oficerskiej Szkole Łączności, uzyskując wykształcenie średnie[2]. Uczestniczył w walkach z tzw. „reakcyjnym podziemiem”, podczas których w styczniu 1946 odniósł ciężkie rany i przez dwa miesiące przebywał w szpitalu[8]. W maju 1946 został awansowany na podporucznika[4]. Pod koniec lat 60. był w stopniu majora[9]. Od 1962 do kwietnia 1969 pełnił funkcję szefa łączności 32 Pułku Czołgów Średnich w Sanoku (od 1967 przemianowany na 26 pułk czołgów średnich). Następnie podjął służbę w administracji wojskowej. Sprawował stanowisko zastępcy szefa Powiatowego Sztabu Wojskowego ds. uzupełnień i mobilizacyjnych w Ustrzykach Dolnych[10], Sanoku i Przemyślu. W stopniu podpułkownika od 6 stycznia 1972 był pełnomocnikiem ds. operacyjnych w Wojskowej Komendzie Uzupełnień w Sanoku na powiat ustrzycki[11]. Został przeniesiony w stan spoczynku 23 września 1976 w stopniu podpułkownika. W 1980 uczestniczył w uroczystościach wspomnieniowych, zorganizowanych w Nowogrodzie Wołyńskim przez radę weteranów Zgrupowania Oddziałów Partyzanckich M.I. Szukajewa[3].
Od 1969 należał do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację był członkiem zarządu koła miejskiego[12]. W 1977 otrzymał zaświadczenie kombatanta[12]. Przez okres pół roku był nauczycielem przedmiotu przysposobienie obronne w I Liceum Ogólnokształcącym im. Komisji Edukacji Narodowej w Sanoku. Ukończył kurs na przewodnika turystycznego po Bieszczadach i pracował w tym charakterze. Od 1977 do 1979 był komendantem Ochotniczego Hufca Pracy typu wojskowego w Lesku. Od początku lat 80. organizował ruch Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych Wojska Polskiego w województwie krośnieńskim, zostając prezesem założonego 20 marca 1981 Koła nr 4 ZBŻZ przy Wojskowej Komendzie Uzupełnień w Sanoku[13]. Zasiadał w zarządzie ZBŻ w Krośnie oraz prezesem Koła nr 4 ZBŻ przy Wojskowej Komendzie Uzupełnień w Sanoku. Był także organizatorem i został prezesem powstałej w 1982 organizacji kombatanckiej Środowisko Polaków–Byłych Żołnierzy Armii Radzieckiej na obszar województwa krośnieńskiego z siedzibą w Sanoku[14][15][16][17]. W tym samym roku był przewodniczącym Klubu Oficerów Zawodowych w Sanoku[18]. Później został członkiem sanockiego koła Związku Żołnierzy Wojska Polskiego im. 2 Pułku Strzelców Podhalańskich[19]. W 2001 otrzymał nominację na stopień pułkownika w stanie spoczynku[20].
Zmarł 30 stycznia 2016 w Sanoku. Został pochowany 3 lutego 2016 po ceremonii świeckiej na Cmentarzu Centralnym w Sanoku przy asyście i salwie honorowej żołnierzy Wojska Polskiego.
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Kawalerski Order Odrodzenia Polski (1976)[21]
- Złoty Krzyż Zasługi (1970)[21]
- Krzyż Walecznych (1946)[22][23]
- Krzyż Partyzancki (1958)[24]
- Brązowy Medal „Zasłużonym na Polu Chwały” (1945)[25][21]
- Medal za Warszawę 1939–1945 (1946)[21]
- Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk (1946)[21]
- Złoty Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” (1968)[21]
- Srebrny Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” (1955)[21]
- Brązowy Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” (1951)[21]
- Medal „Za udział w walkach o Berlin” (1968)[21]
- Złoty Medal Medal „Za zasługi dla obronności kraju”
- Odznaka Grunwaldzka (1946)[21]
- Odznaka Kościuszkowska (1957)[21]
- Srebrny Krzyż Związku Żołnierzy Wojska Polskiego
- Brązowy Krzyż Związku Żołnierzy Wojska Polskiego
- łącznie 11 medali pamiątkowych polskich i radzieckich[2]
- Wpis do Księgi Honorowej Zasłużonych dla Związku byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy
- Tytuł prezesa honorowego koła ZbŻZaiOR
- Medal „Za zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” – ZSRR (1946)[21]
- Medal „Za wyzwolenie Warszawy” – ZSRR (1946)[21]
- Medal jubileuszowy „30 lat Armii Radzieckiej i Floty” – ZSRR (1949)[21]
- Odznaka „25 lat zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” – ZSRR (1972)[21]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ W treści inskrypcji nagrobnej podano dzień 16 kwietnia 1922.
- ↑ a b c d Deklaracje ↓, s. 62, 64.
- ↑ a b c d e f g Tamara Bieregowienko. Spotkanie po latach. „Nowiny”, s. 5, Nr 176 (9847) z 15-17 sierpnia 1980.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Deklaracje ↓, s. 65.
- ↑ Izabela Wilk. Byli żołnierze Armii Radzieckiej na spotkaniu z aktywem KM PZPR. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 1-2, Nr 8 (335) z 10-20 marca 1985.
- ↑ Rocznicowa wieczornica. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 6, Nr 11 (410) z 10-20 kwietnia 1987.
- ↑ 40 rocznica powstania Armii Czerwonej. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 4, Nr 8 (443) z 10-20 marca 1988.
- ↑ Deklaracje ↓, s. 65, 70.
- ↑ Deklaracje ↓, s. 73.
- ↑ Deklaracje ↓, s. 64.
- ↑ Wojskowa Komenda Uzupełnień. sanok.wku.wp.mil.pl. [dostęp 2016-01-05].
- ↑ a b Deklaracje ↓, s. 62.
- ↑ Zbigniew Czernicki, R. Pawlak. Kalejdoskop. Sanok. „Głos Weterana i Rezerwisty”. Nr 11, s. 7, 2014.
- ↑ Wiesław Koszela. Spotkanie Polaków – byłych żołnierzy Armii Radzieckiej. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 1-2, Nr 8 (371) z 10-20 marca 1986.
- ↑ ZBoWiD 1986 ↓, s. 325-326.
- ↑ Józef Ząbkiewicz. Walczyli o wspólne zwycięstwo. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 3, Nr 11 (410) z 10-20 kwietnia 1987.
- ↑ Wiesław Koszela. Radzieckie ordery dla polskich kombatantów. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 1-2, Nr 26 (425) z 10-20 września 1987.
- ↑ ZBoWiD 1986 ↓, s. 319.
- ↑ Zbigniew Czernicki, R. Pawlak. Kalejdoskop. Sanok. „Głos Weterana i Rezerwisty”. 11, s. 7, 2014.
- ↑ Bartosz Błażewicz. Wojskowe honory. Awanse w stanie spoczynku. „Tygodnik Sanocki”. Nr 21 (498), s. 2, 25 maja 2001.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Deklaracje ↓, s. 68.
- ↑ Deklaracje ↓, s. 64, 68.
- ↑ Komitet Organizacyjny Fundacji Sztandaru. Związek Bojowników o Wolność i Demokrację. Zarząd Koła w Sanoku. 1986, s. 73.
- ↑ Deklaracje ↓, s. 62, 64, 68.
- ↑ Deklaracje ↓, s. 62, 68.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Arnold Andrunik: Rozwój i działalność Związku Bojowników o Wolność i Demokrację na Ziemi Sanockiej w latach 1949-1984. Sanok: 1986, s. 1-335.
- Związek Bojowników o Wolność i Demokrację. Oddział w Sanoku. Deklaracje i karty ewidencyjne członków zwyczajnych O Olechny-Ostrowski 1966-1986, AP Rzeszów – O/Sanok (zespół 659, sygn. 83). s. 1-167.
- Członkowie ZBoWiD
- Działacze środowisk kombatanckich
- Kombatanci mianowani oficerami III Rzeczypospolitej
- Nauczyciele związani z Sanokiem
- Odznaczeni Brązowym Medalem „Zasłużonym na Polu Chwały”
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa)
- Odznaczeni Krzyżem Partyzanckim
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych (Polska Ludowa)
- Odznaczeni Medalem za Odrę, Nysę, Bałtyk
- Odznaczeni Medalem „Za udział w walkach o Berlin”
- Odznaczeni Medalem za Warszawę 1939–1945
- Odznaczeni Odznaką Grunwaldzką
- Odznaczeni Odznaką Kościuszkowską
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (Polska Ludowa)
- Odznaczeni Złotym Medalem „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”
- Odznaczeni Złotym Medalem „Za zasługi dla obronności kraju”
- Oficerowie łączności ludowego Wojska Polskiego
- Pochowani na Cmentarzu Centralnym w Sanoku
- Podpułkownicy ludowego Wojska Polskiego
- Polacy i obywatele polscy wcieleni do Armii Czerwonej 1939–1945
- Polacy odznaczeni sowieckimi orderami i odznaczeniami
- Polscy nauczyciele przysposobienia obronnego
- Polscy żołnierze partyzantki radzieckiej
- Przewodnicy turystyczni
- Uczestnicy bitwy o Kołobrzeg (1945)
- Uczestnicy walk o przełamanie Wału Pomorskiego (1945)
- Wojskowi związani z Sanokiem
- Urodzeni w 1922
- Zmarli w 2016