Tadeusz Tempka

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tadeusz Tempka
Państwo działania

 Polska

Data i miejsce urodzenia

15 października 1885
Kraków

Data i miejsce śmierci

14 marca 1974
Kraków

Profesor nauk medycznych
Specjalność: hematolog
Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Habilitacja

1923

Profesura

1928

1910–1968
Uczelnia

Uniwersytet Jagielloński

Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Medal 10-lecia Polski Ludowej

Tadeusz Tempka (ur. 15 października 1885 w Krakowie, zm. 14 marca 1974 tamże) – polski lekarz internista i hematolog.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Tadeusz Józef Michał Tempka urodził się w rodzinie Błażeja (1845–1896), urzędnika, i Heleny z Nowakowskich (1855–1936)[1], nauczycielki. Miał trzech braci i dwie siostry, które zmarły w dzieciństwie[2]. Dwóch spośród braci to: Zygmunt – aktor, reżyser i publicysta oraz Władysław – prawnik, polityk, poseł na Sejm RP. Uczęszczał do Gimnazjum św. Anny w Krakowie, gdzie w 1904 zdał maturę. Następnie studiował medycynę na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego. W lutym 1910 uzyskał absolutorium. Studia ukończył cum eximia laude, otrzymując dyplom doktora wszech nauk lekarskich. Od marca do października 1910 pracował jako lekarz uzdrowiskowy w Bad Kissingen[3], następnie do 1914 jako lekarz Szpitala Św. Łazarza w Krakowie. W czasie I wojny światowej był lekarzem amii austriackiej na froncie włoskim i bałkańskim.

W 1918 powrócił do pracy w szpitalu św. Łazarza, ponadto od 1919 był asystentem w Klinice Lekarskiej UJ. W tym czasie kontynuował pracę naukową i w 1923 habilitował się obejmując następnie stanowisko docenta w II Klinice Chorób Wewnętrznych. W 1928 uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego i został kierownikiem I Kliniki Chorób Wewnętrznych Wydziału Lekarskiego UJ. W roku akademickim 1937–1938 pełnił funkcję dziekana Wydziału Lekarskiego UJ. W 1939 Rada Wydziału Lekarskiego zgłosiła kandydaturę Tadeusza Tempki na profesora zwyczajnego[3].

6 listopada 1939 został aresztowany w ramach Sonderaktion Krakau i trafił do obozu Sachsenhausen. Zwolniony 8 lutego 1940, następnego dnia wrócił do Krakowa. W czasie okupacji pracował jako lekarz m.in. w getcie krakowskim, brał udział w tajnym nauczaniu oraz kontynuował pracę naukową opracowując podręcznik hematologii wydany w 1950 Choroby układu krwionośnego.

W 1947 otrzymał tytuł profesora zwyczajnego, został kierownikiem II Kliniki Chorób Wewnętrznych UJ, a od 1950 Akademii Medycznej. W 1963 przeszedł na emeryturę[4].

Od 1946 był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, a od 1952 Polskiej Akademii Nauk. W 1949 założył Polskie Towarzystwo Hematologiczne. W latach 1962–1968 pracował jako przewodniczący Rady Naukowej Instytutu Hematologii w Warszawie[5].

Był twórcą polskiej szkoły hematologicznej i profesorem chorób wewnętrznych na Uniwersytecie Jagiellońskim i Akademii Medycznej w Krakowie. Był pionierem w badaniu cytologicznego szpiku kostnego przy pomocy nakłucia mostka i biopsji śledziony. Zajmował się również niedokrwistością złośliwą. Opisał komórki białaczkowe, określane niekiedy jako komórki Tempki-Browna. Był autorem ok. 70 prac z zakresu balneologii klinicznej. Prowadził badania kliniczne wody Zuber. W latach międzywojennych przewodniczył Polskiemu Towarzystwu Balneologicznemu i redagował pismo „Acta Balneologica Polonica”. Po wojnie przejął obowiązki konsultanta i opiekę naukową nad sanatorium „Lwigród”, a następnie nad Nowym Domem Zdrojowym.

W 1954 otrzymał Nagrodę Państwową I stopnia[5], w 1970 tytuł doktora honoris causa Akademii Medycznej we Wrocławiu[4].

Był dwukrotnie żonaty. Po raz pierwszy z Marią z Kowalskich (1889–1957), następnie z Luizą Jakubowicz[5].

Zmarł w Krakowie, spoczywa w grobie Rodziny Kowalskich na cmentarzu Rakowickim (kwatera PAS 42-wsch-4)[6].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Jego imieniem zostało nazwane źródło znane dziś jako szczawa wodorowęglanowo-żelazista „Tadeusz”, która to znakomicie leczy niedokrwistości z niedoboru żelaza[8].

W 20 rocznicę śmierci prof. Tadusza Tempki, jego uczniowie ufundowali tablicę pamiątkową z płaskorzeźbą autorstwa prof. Bronisława Chromego, którą umieszczono w budynku na ul. Kopernika 15 gdzie mieściła się II Klinika Chorób Wewnętrznych UJ, w której profesor wykładał po II wojnie światowej[4].

Rada Miasta Krakowa uchwałą Nr CXXVIII/3516/24 z dnia 7 lutego 2024 nadała nazwę Rondo Tadeusza Tempki dla bezimiennego ronda zlokalizowanego w Dzielnicy XII Bieżanów-Prokocim przy skrzyżowaniu ulic: Marii Orwid i Macieja Jakubowskiego[9].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Tadeusz Józef Michał Tempka M.J. Minakowski, Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego [dostęp 2024-05-07].
  2. ↑ Ignacy Urasiński i inni, O życiu i działalności prof. dr med. Tadeusza Tempki, prekursora polskiej hematologii w 25 rocznicę śmierci, „Acta Haematologica Polonica”, 30 (4), 1999, s. 331–346, ISSN 0001-5814.
  3. ↑ a b Artur Jurczyszyn, Profesor Tadeusz TEMPKA – pionier polskiej hematologii prezentacja [dostęp 2024-05-07].
  4. ↑ a b c Artur Jurczyszyn, Tadeusz TEMPKA (1885–1974) współtwórca polskiej hematologii prezentacja [dostęp 2024-05-07].
  5. ↑ a b c Archiwum ofiar terroru nazistowskiego i komunistycznego w Krakowie 1939–1956. Tadeusza Tempka (biogram) [dostęp 2024-05-07].
  6. ↑ Lokalizator Grobów - Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], www.zck-krakow.pl [dostęp 2024-05-07].
  7. ↑ M.P. z 1955 r. nr 99, poz. 1387 - Uchwała Rady Państwa z dnia 13 stycznia 1955 r. nr 0/113 - na wniosek Ministra Zdrowia.
  8. ↑ Działalność w Krynicy-Zdroju.
  9. ↑ Uchwala- Biuletyn Informacji Publicznej Miasta Krakowa - BIP MK [online], www.bip.krakow.pl [dostęp 2024-02-23].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Fischer I: Biographisches Lexikon der hervorragenden Arzte der letzten funfzig Jahre. T. 2. Monachium-Berlin: Urban & Schwarzenberg, 1962, s. 1555.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tadeusz_Tempka&oldid=73721234”