Tadeusz Tomaszewski (cichociemny)
 podporucznik
| |
| Data i miejsce urodzenia |
1 stycznia 1917 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
po 5 sierpnia 1944 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1939–1944 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki |
36 Pułk Piechoty Legii Akademickiej, 3 Dywizja Piechoty (PSZ), Batalion „Czata 49”, Batalion „Pięść” |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
| |
Tadeusz Stanisław Tomaszewski ps.: „Wąwóz”, „Parów” (ur. 1 stycznia 1917 w Płocku, prawdopodobnie zamordowany po 5 sierpnia 1944 w Warszawie, podczas rzezi Woli) – żołnierz Wojska Polskiego II RP, Polskich Sił Zbrojnych, oficer Armii Krajowej, uczestnik kampanii wrześniowej, Powstania Warszawskiego, podporucznik piechoty, cichociemny. Znajomość języków: angielski[1]. Zwykły Znak Spadochronowy nr 3077[2][3].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Był synem Bronisława, dependenta (pomocnika) hipotecznego, i Kazimiery z domu Kurowskiej. Uczył się w Gimnazjum im. Stanisława Małachowskiego w Płocku, w 1937 zdał egzamin dojrzałości.. Od 1938 słuchacz Dywizyjnego Kursu Podchorążych Rezerwy 28 DP przy 15 Pułku Piechoty w Dęblinie. Po jego ukończeniu od 24 sierpnia 1939 przydzielony do 36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej[3].
W kampanii wrześniowej do 18 września przydzielony do (prawdopodobnie) 1 batalionu 36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej, w składzie 28 Dywizji Piechoty (Armia „Łódź”). Uczestniczył w walkach na linii obrony Ożarów – Wierzbice – Popowice – Kadłub, od 2 września na linii Masłowice – Chotów – Gaszyn – Krzyworzeka, od 3 września wzdłuż rzeki Warty na linii: Rychłocice – Strumiany – Burzenin. Do 29 sierpnia na pozycjach wzdłuż linii: Górki Grabieńskie – Grabno – Zamość. Od 6 września odwrót w kierunku na Pabianice, ciężka walka m.in. z udziałem niemieckich czołgów 7 września w rejonie miejscowości Czyżeminek, następnie odwrót w kierunku na Skierniewice, później Brwinów i Puszcza Kampinoska[3].
19 września przekroczył granicę polsko-węgierską, 12 maja 1940 dotarł do Francji. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych, przydzielony do 8 Pułku Piechoty, awansowany na stopień kaprala podchorążego. Po upadku Francji ewakuowany, od 22 czerwca 1940 w Wielkiej Brytanii, od lipca przydzielony do 1 Batalionu Strzelców Podhalańskich. Od 11 marca do czerwca 1942 w Szkole Kierowców Samochodowych przy 1 Brygadzie Strzelców. Od 17 maja 1943 na stażu w oddziałach brytyjskich. Od 5 października 1943 przeniesiony do Sekcji Dyspozycyjnej Sztabu Naczelnego Wodza[3].
Zgłosił się do służby w kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji na kursach specjalnych dla kandydatów na cichociemnych, m.in. dywersyjno-strzeleckim (STS 25, Inverlochy), commando, łączności (STS 23A), łączności lotnik-ziemia: Eureca-Rebecca i S-Phone (STS 40, Howbury Hall), spadochronowym (STS 51, Ringway), walki konspiracyjnej, odprawowym (STS 43, Audley End), i in. Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 23 września 1943 w Chicheley przez szefa Oddziału VI(Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 1 marca 1944. Przerzucony na stację wyczekiwania Głównej Bazy Przerzutowej w Latiano nieopodal Brindisi we Włoszech[3].
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 30/31 maja 1944 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Weller 30”, dowodzonej przez mjra naw. Eugeniusza Arciuszkiewicza, z samolotu Halifax JP-222 „E” (1586 Eskadra PAF), na placówkę odbiorczą „Paszkot” 106 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Żołynia, 7 km od Łańcuta. Razem z nim skoczyli: mjr Adolf Łojkiewicz ps. Ryś, ppor. Maksymilian Klinicki ps. Wierzba 2, por. Karol Pentz ps. Skała 2, ppor. Feliks Perekładowski ps. Przyjaciel 2, mjr Stanisław Trondowski ps. Grzmot 2[4].
W Powstaniu Warszawskim przydzielony do plutonu „Motyla” batalionu „Czata 49" Zgrupowania „Radosław”; batalion utworzono z połączenia Centrali Zaopatrzenia Terenu, IV Oddziału Komendy Głównej AK, 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK oraz cichociemnych znajdujących się w stolicy, czekających na przydział. Ciężko ranny na Woli 5 sierpnia w czasie natarcia zgrupowania Kedywu, w rejonie ulic: Tyszkiewicza – Gostyńska – Płocka – Działdowska. Umieszczony w szpitalu, prawdopodobnie zamordowany przez Niemców podczas rzezi Woli.
Awanse[edytuj | edytuj kod]
- kapral podchorąży – maj 1940
- podporucznik – ze starszeństwem od 1 marca 1944
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Walecznych – czterokrotnie, 1 lipca 1944
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę Pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych – spadochroniarzy z Anglii i Włoch, poległych za niepodległość Polski. Wśród wymienionych 110 poległych cichociemnych jest Tadeusz Tomaszewski.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. Rzeszów: Wydawnictwo „Abres”, 1996, s. 189. ISBN 83-902499-5-2.
- Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1984, s. 425. ISBN 83-211-0537-8.
- Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, 1984, s. 238–239.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Cichociemni - rekrutacja [online], Cichociemni elita dywersji [dostęp 2024-02-27] (pol.).
- ↑ Cichociemni - nazwa, przysięga, znak [online], Cichociemni elita dywersji [dostęp 2024-02-27] (pol.).
- ↑ a b c d e Teka personalna, 1942–1973, s. 3-43 (pol.), w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0293).
- ↑ Kajetan Bieniecki, Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Kraków: Arcana, 1994, s. 175-179, ISBN 83-86225-10-6 (pol.).