Tadeusz Topór-Wąsowski

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tadeusz Topór-Wąsowski
„Rupert”, „Topór”, „Nowicki”
major piechoty major piechoty
Data i miejsce urodzenia

31 lipca 1886
Chlewiska

Data i miejsce śmierci

27 czerwca 1946
Komijska ASRR

Przebieg służby
Lata służby

1913–1914,
1915–1931,
1939–1946

Siły zbrojne

Gwardia Narodowa Stanów Zjednoczonych
Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie
Armia Krajowa

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości z Mieczami Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
Odznaka „Za wierną służbę”

Tadeusz Ignacy Topór-Wąsowski ps. „Rupert”, „Topór”, „Nowicki” (ur. 31 lipca 1886 w Chlewiskach, zm. 27 czerwca 1946 na terytorium Komijskiej Autonomicznej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej) – major piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Tadeusz Ignacy Topór-Wąsowski urodził się 31 lipca 1886 roku w Chlewiskach, w rodzinie Władysława i Heleny z Pogonowskich[1].

W marcu 1904 roku jako uczeń 7 klasy gimnazjum został usunięty ze szkoły za działalność konspiracyjną. W lipcu tego roku rozpoczął działalność w Polskiej Partii Socjalistycznej na terenie Wierzbnika, obecnej dzielnicy Starachowic, a później w Organizacji Bojowej PPS. W 1905 roku był uczestnikiem rewolucji w Królestwie Polskim. W 1906 roku został członkiem Okręgowego Komitetu Robotniczego PPS w Radomiu. Od maja do grudnia 1906 roku oraz od czerwca do lipca 1907 roku był więziony. Następnie przeniósł się do zaboru austriackiego. Mieszkał we Lwowie i Krakowie. Należał do Związku Walki Czynnej. Od stycznia 1912 roku do maja 1913 roku był członkiem Związku Strzeleckiego. W czerwcu 1913 roku, na polecenie przełożonych, wyjechał do Stanów Zjednoczonych Ameryki, gdzie podjął działalność w Związku Sokołów Polskich w Ameryce. Od września 1913 roku służył w 2 Chicagowskim pułku piechoty Gwardii Narodowej. We wrześniu 1914 roku został mianowany podporucznikiem. W grudniu 1914 roku złożył dymisję i w styczniu następnego roku powrócił do kraju[1].

2 lutego 1915 roku wstąpił do Legionów Polskich. Początkowo pełnił służbę w 1 kompanii I batalionu 1 pułku piechoty, a później w Oddziale Wywiadowczym Rajmunda Jaworowskiego. W kwietniu 1916 roku został przydzielony do Polskiej Organizacji Wojskowej na Lubelszczyźnie[1].

W listopadzie 1918 roku pełnił funkcję dowódcy koszar I batalionu 23 pułku piechoty. Od 16 grudnia 1918 roku kierował Stacją Zborną w Lublinie. 12 stycznia 1919 roku zachorował i do 13 marca przebywał w szpitalu. Po rekonwalescencji został skierowany do służby w Żandarmerii Polowej[1].

Dekretem Naczelnego Wodza Wojsk Polskich z 7 maja 1919 roku został przyjęty z „grupy byłych Legionów Polskich” do Wojska Polskiego, z zatwierdzeniem posiadanego stopnia podporucznika taborów, z zaliczeniem do I Rezerwy armii i jednoczesnym powołaniem do czynnej służby na czas wojny aż do demobilizacji. Równocześnie Minister Spraw Wojskowych potwierdził jego przydział z dniem 1 listopada 1918 roku do Generalnej Ekspozytury Żandarmerii[2]. 11 maja 1919 roku przybył do Wilna i objął dowództwo Ekspozytury Żandarmerii Polowej. Zastąpił na tym stanowisku porucznika Raczkiewicza, który został usunięty przez generała porucznika Stanisława Szeptyckiego z powodu sporu kompetencyjnego z podporucznikiem Krassuskim, szefem Oddziału Kontrwywiadowczego przy Sztabie Frontu Litewsko-Białoruskiego w Wilnie[3][4][5]. Generał Szeptycki miał usunąć podporucznika Raczkiewicza bez wiedzy i bez porozumienia z majorem Stanisławem Krzaczyńskim, ówczesnym szefem Ekspozytury Generalnej Żandarmerii Polowej, któremu bezpośrednio podlegała Ekspozytura Żandarmerii Polowej w Wilnie[6]. Z raportu sporządzonego 26 maja 1919 roku przez Walerego Sławka ówczesnego szefa Oddziału I Sztabu Frontu Litewsko-Białoruskiego wynika, że podporucznik Krassuski w następstwie rewizji przeprowadzonej przez majora Krzaczyńskiego miał być zawieszony w czynnościach służbowych i oddany przez generała Szeptyckiego pod sąd. W swoim raporcie Walery Sławek informuje Józefa Piłsudskiego, że podporucznik Krassuski w dalszym ciągu pełni obowiązki szefa defensywy frontu[7].

Tadeusz Topór-Wąsowski uczestniczył w wojnie z bolszewikami. 24 lipca 1920 roku podczas walki pod Kuźnicą Białostocką, skutecznie zabezpieczał odwrót artylerii polskiej, za co później został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari[1].

1 czerwca 1921 roku pełnił służbę w Dowództwie Okręgu Generalnego „Warszawa”, a jego oddziałem macierzystym był 1 pułk piechoty Legionów[8]. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 1710. lokatą w korpusie oficerów piechoty, a jego oddziałem macierzystym był nadal 1 pułk piechoty Legionów[9]. W następnych latach nadal pełnił służbę w 1 pułku piechoty Legionów w Wilnie[10][11]. W listopadzie 1928 roku został przeniesiony macierzyście do kadry oficerów piechoty z równoczesnym przydziałem do Powiatowej Komendy Uzupełnień Wilno Powiat na sześciomiesięczną praktykę poborową[12][13].

20 września 1930 roku został zwolniony z zajmowanego stanowiska w PKU Wilno Powiat i pozostawiony bez przynależności służbowej z równoczesnym oddaniem do dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr III[14]. Z dniem 31 marca 1931 roku został przeniesiony w stan spoczynku [15]. W 1934 roku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Wilno Miasto. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr III. Był wówczas „przewidziany do użycia w czasie wojny”[16].

W czasie okupacji sowieckiej, a następnie niemieckiej działał w wileńskiej konspiracji. Był komendantem dzielnicy „B”, a w 1944 roku komendantem dzielnicy „C” garnizonu AK Wilno. 27 grudnia 1944 roku, po zajęciu miasta przez Armię Czerwoną, został aresztowany. W dniach 17–18 sierpnia 1945 roku Trybunał Wojskowy NKWD skazał go na karę 15 lat robót w łagrze. 19 grudnia 1945 roku został przetransportowany do Workutłagu. Zmarł 27 czerwca 1946 roku w obozie[1].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f Wykaz Legionistów ↓.
  2. ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. ↓, Nr 55 z 20 maja 1919 roku, s. 1255, 1265.
  3. ↑ Spis oficerów 1921 ↓, s. 419, 836 por. KS Mieczysław Raczkiewicz-Norwid (ur. 27 czerwca 1889 roku). 1 czerwca 1921 roku pełnił służbę w Sądzie Polowym Grupy „Bieniakonie”, a jego oddziałem macierzystym był Oddział VI Sztabu MSWojsk.
  4. ↑ Spis oficerów rezerwy 1922 ↓, s. 140 por. kaw. Lucjan Konstanty Krassuski (ur. 10 października 1884 roku) posiadał przydział w rezerwie do 27 Pułku Ułanów.
  5. ↑ Spis oficerów 1921 ↓, s. 712 ewentualnie może chodzić o por. Józefa Nowina-Krasuskiego (ur. 3 czerwca 1897 roku), który 1 czerwca 1921 roku pełnił służbę w 78 Pułku Piechoty. Józef Nowina-Krasuski był ojcem Jerzego.
  6. ↑ Topór-Wąsowski 1919 ↓, s. 91-92.
  7. ↑ Sławek 1919 ↓, s. 165.
  8. ↑ Spis oficerów 1921 ↓, s. 23, 935.
  9. ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 67.
  10. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 125, 420.
  11. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 121, 363.
  12. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 17, 197.
  13. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 listopada 1928 roku, s. 340.
  14. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 20 września 1930 roku, s. 288.
  15. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 26 marca 1931 roku, s. 126.
  16. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 328, 890.
  17. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 125, 400.
  18. ↑ M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 94.
  19. ↑ M.P. z 1933 r. nr 292, poz. 318.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tadeusz_Topór-Wąsowski&oldid=72203751”