Tamurek
| Odontoscelis | |||
| Laporte, 1833 | |||
 Tamurek wybredny | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
tamurek | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Cimex fuliginosus Linnaeus, 1761 | |||
| Synonimy | |||
| |||
Tamurek[1][2] (Odontoscelis) – rodzaj pluskwiaków z podrzędu różnoskrzydłych i rodziny żółwinkowatych. Obejmuje 13 opisanych gatunków. Zamieszkują krainę palearktyczną, północną część krainy etiopskiej oraz północno-zachodnią część krainy orientalnej.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Pluskwiaki o ciele okrągławym do owalnego, osiągające od 3 do 9 mm długości, przy czym samice są ogólnie wyraźnie większe od samców. Wierzch ciała ma ubarwienie brązowe do brunatnoczarnego, często z mniej lub bardziej rozległym żółtawym wzorem, rzadziej bez niego. Głowa i przedplecze zwykle są jednolicie ciemne, ale na przedpleczu może występować żółtawa linia środkowa lub rozjaśnienie w tylnej części. Tarczka zazwyczaj ma mniej lub bardziej ciągłą żółtą linię środkową oraz jedną par wydłużonych, żółtych plamek bocznych, często od strony wewnętrznej z różnej szerokości czarnym obrzeżeniem. Rzadko, częściej u samic niż u samców tarczka jest rozleglej zażółcona. Spód ciała jest jednolicie ciemny. Całe ciało jest mniej lub bardziej gęsto owłosione, a miejscami włoski układają się w szeregi[3]. Krawędzie ciała mają ponadto długie, sterczące szczecinki[4][5][3], a brzegi głowy krótsze i dłuższe sterczące włoski[3]. Wierzch ciała jest drobno i gęsto punktowany[4][5][3], przy czym punktowanie to widoczne jest dobrze tylko na żółtym wzorze[3].
Głowa jest krótka, szeroka, o półokrągłej przedniej krawędzi. Zaopatrzona jest w dość małe i zwykle wystające poza jej obrys oczy złożone[4][5][3] oraz dwa umieszczone na ciemieniu przyoczka. Czułki są krótkie, żółtawe do brązowych. Ich trzeci człon jest najkrótszy. Przedplecze jest duże, wyraźnie szersze niż długie, o wyraźnych krawędziach bocznych[3], zazwyczaj mających wyraźne wcięcie przed kątami tylno-bocznymi[4][5][3]. Na powierzchni przedplecza występuje w ⅓ długości poprzeczna, nieciągła bruzda[3]. Tarcza jest szeroka[4][5], zakrywa niemal cały odwłok i półpokrywy. Odnóża są owłosione[3] i mają kolczaste golenie o funkcji grzebnej[4][5]. Stopy są trójczłonowe[3]. Listewka brzeżna odwłoka od góry jest słabo widoczna[4][5].
Samiec ma wydłużony lub bardziej przysadzisty fallus zbudowany z bardziej zesklerotyzowanej falloteki i bardziej błoniastej koniunktywy, wchodzącej w fallotekę w pozycji spoczynkowej. Koniunktywa podzielona jest na bazykoniunktywę, tworzącą z falloteką fallosomę o końcu zaopatrzonym w ślimakowaty zbiornik ejakulacyjny, oraz dystikoniunktywę, tworzącą wraz ze słabo rozwiniętą wezyką endosomę. Fallus ma dwie lub trzy pary połączonych z koniunktywą przydatków o charakterystycznym dla gatunku kształcie i rozmiarze, które służą do kotwiczenia apartu kopulacyjnego w pochwie samicy w czasie kopulacji. Z kolei budowa paramer i pygoforu jest wśród tamurków mało specyficzna dla gatunków[3].
Samice mają w widoku brzusznym dostrzegalne, punktowane i owłosione parategity ósmego i dziewiątego segmentu odwłoka oraz duże walwifery pierwszej pary. Walwule i walwifery drugiej pary są natomiast małe i od spodu niewidoczne lub niemal niewidoczne. Zbiornik nasienny jest stosunkowo dużych rozmiarów[3].
Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Owady prowadzą skryty tryb życia. Bytują przy nasadowych częściach roślin pokarmowych lub zagrzebują się płytko w podłożu dzięki kolczastym goleniom i sterczącym szczecinkom na brzegach ciała[4][5][2]. Samice składają duże, kuliste jaja do gleby lub na roślinach pokarmowych[3].
Przedstawiciele rodzaju zamieszkują krainę palearktyczną i północną część krainy etiopskiej[4][5], a pojedynczy gatunek podawany jest z Indii[4]. W Polsce stwierdzono występowanie tylko tamurka wybrednego i tamurka srebrnopaska[4][5].
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj ten wprowadził w 1833 roku François-Louis Laporte, comte de Castelnau[6]. W 1859 roku Jean Charles Chenu i Eugène A.S.L. Desmarest wyznaczyli Cimex fuliginosus jego gatunkiem typowym[7]. W pracach z 1986 i 1987 roku rewizji rodzaju dokonała Ursula Göllner-Scheiding, wprowadzając m.in. podział na dwa podrodzaje[3][8].
Do rodzaju zalicza się 13 opisanych gatunków zgrupowanych w dwóch podrodzajach[8][9]:
- podrodzaj: Odontoscelis (Obscuromorpha) Göllner-Scheiding, 1987
- Odontoscelis hispidula Jakovlev, 1874
- Odontoscelis tomentosa (Germar, 1839)
- Odontoscelis vittata Horváth, 1911
- Odontoscelis zarudnyi V.G. Putshkov, 1965
- podrodzaj: Odontoscelis s.str. Laporte de Castelnau, 1833
- grupa gatunków fuliginosa
- Odontoscelis byrrhus Seidenstücker, 1972
- Odontoscelis fuliginosa (Linnaeus, 1761) – tamurek wybredny
- Odontoscelis hispanica Göllner-Scheiding, 1987
- Odontoscelis litura (Fabricius, 1775)
- Odontoscelis montandoni Kis, 1979
- Odontoscelis signata Fieber, 1861
- grupa gatunków dorsalis
- Odontoscelis dorsalis (Fabricius, 1798)
- Odontoscelis lineola Rambur, 1839 – tamurek srebrnopasek
- Odontoscelis minuta Jakovlev, 1881
- grupa gatunków fuliginosa
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Odontoscelis fuliginosa – Tamurek wybredny. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2023-05-19].
- ↑ a b Tamurek wybredny. Odontoscelis fuliginosa (Linnaeus, 1761). [w:] Przyroda Świętokrzyska [on-line]. [dostęp 2023-05-19].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Ursula Göllner‐Scheiding. Revision der Gattung Odontoscelis Laporte De Castelnau, 1832 (Heteroptera, Scutelleridae). „Deutsche Entomologische Zeitschrift”. 33 (1-2), s. 95–127, 1986. DOI: 10.1002/mmnd.4800330123.
- ↑ a b c d e f g h i j k Jerzy A. Lis, Barbara Lis, Dariusz J. Ziaja: Heteroptera Poloniae 2: Pentatomoidea 1: Acanthosmatidae, Cydnidae, Plataspidae, Scutelleridae, Thyreocoridae. Bytom: Zakład Poligraficzno-Wydawniczy "Plik", 2012.
- ↑ a b c d e f g h i j Jerzy Adrian Lis, Barbara Lis: Klucze do oznaczania owadów Polski. T. XVIII: Pluskwiaki różnoskrzydłe - Heteroptera. Cz. zeszyt 13: Puklicowate – Acanthosomatidae, żółwinkowate – Scutelleridae. Toruń: Oficyna Wydawnicza Turpress, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1998.
- ↑ F.L. de Laporte. Essai d'une classification systématique de l'ordre des Hémiptères (Hémiptères Hétéroptères, Latr.). „Magasin de Zoologie”. 2, Suppl, s. 17-88, 1833.
- ↑ J.P. Chenu, E. Desmarest: Encyclopédie d'Histoire Naturelle ou traité complet de cette science. Paris: Marescq, 1859, s. 1-312.
- ↑ a b Ursula Göllner‐Scheiding. Ergänzung und Korrektur zu der Revision der Gattung Odontoscelis Laporte De Castelnau, 1832. (Heteroptera, Scutelleridae). „Deutsche Entomologische Zeitschrift (neue Folge)”. 34 (1‐3), s. 217-218, 1987. DOI: 10.1002/mmnd.19870340123.
- ↑ Berend Aukema (red.): Genus Odontoscelis Laporte, 1833. [w:] Catalogue of Palearctic Heteroptera [on-line]. Naturalis Biodiversity Center. [dostęp 2023-05-19].