Teatr Kolejarza w Krakowie
Budynek teatru w 2023 roku | |
Typ teatru |
amatorski |
---|---|
Data powstania |
1945 |
Data zamknięcia |
1996 |
Państwo | |
Lokalizacja |
ul. Bocheńska 7 Kraków |
Teatr Kolejarza w Krakowie – teatr amatorski działający w latach 1945–1996.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Teatr powstał z inicjatywy pracownika Wojewódzkiej Rady Narodowej Eugeniusza Białek-Załuckiego. Do grupy założycieli należeli: Władysław Rząca, Marian Zajączkowski, Władysław Drozdowski, Marian Klęczek i Władysław Mucha. Pierwsze przedstawienie miało miejsce 18 sierpnia 1945 roku. Wystawiono „Ojcowiznę” Franciszka Dominika[1]. Podczas premiery w lokalu miała być zainstalowana tylko elektryczność, a widzowie musieli przynosić własne krzesła i ławki[2].
Podczas wystawy historycznej teatru krakowskiego zorganizowanej z okazji Dni Krakowa w 1949 roku pokazano również eksponaty związane z Teatrem Kolejarza[3].
Do 1970 roku odbyły się 93 premiery, blisko 4 tys. przedstawień, w których uczestniczyło 600 tys. widzów[4]. W 1989 roku, gdy teatr został zamknięty, w prasie podano, że na przestrzeni 40 lat istnienia teatru miało miejsce 130 premier, w tym ponad 5 tysięcy spektakli, które obejrzało około 2 mln widzów[5]. Teatr był teatrem amatorskim, ale nie korzystał z dotacji ani wsparcia sponsorów. Dochody ze sprzedaży biletów wystarczały na pokrycie kosztów utrzymania teatru (prąd, czynsz, szatniarz)[5].
Teatr działał przy ulicy Bocheńskiej 7, w budynku zajmowanym przed II wojną światową przez Teatr Żydowski. W 1987 roku po kontroli straży pożarnej okazało się, że budynek nie spełnia norm bezpieczeństwa. Kontrolę przeprowadzono po pożarze Teatru Powszechnego w Warszawie[6]. Pomimo zamkniecie budynku zespół nadal przygotowywał spektakle występując gościnnie (choć nieregularnie) w Domu Kolejarza przy ulicy Filipa 6. Próbowano szukać środków na remont budynku przy ul. Bocheńskiej. Prowadzono rozmowy z Igloopolem, Urzędem Miasta Krakowa czy też Spółdzielnią Mieszkaniową, która była właścicielem budynku[5].
Ostatni spektakl Teatru Kolejarza miał miejsce na scenie Domu Kultury Kolejarza w 1996 roku. Była to „Pętla” Marka Hłaski[7].
Repertuar[edytuj | edytuj kod]
Na repertuar składały się głównie komedie, farsy, krotochwile, operetki, komedie muzyczne, baśnie muzyczne czy wodewile. Wśród nich znalazły się sztuki pokazujące folklor Krakowa Konstantego Krumlowskiego (Królowa przedmieścia, Białe fartuszki, Śluby dębnickie i Szalona księżna) oraz Stefana Turskiego (Lola z Ludwinowa, Wojna z babami, Krowoderskie zuchy, Synowa ze suteren)[2]. Inne: M. Bałuckiego „Dom otwarty”[8], Anny Świrszczyńskiej „Trzy kobiety i ja”[9].
Aktorzy i współpracownicy[edytuj | edytuj kod]
Aktorzy byli amatorami. W tygodniu, po pracy uczestniczyli w 4–5 próbach, a w sobotę i niedzielę grali w spektaklach[5]. W 1970 roku w 50-osobowym zespole: kierownik artystyczny Eugeniusz Białek-Załucki i kierownik literacki dr Antoni Brayer byli rencistami, kierownik muzyczny A. Krajewski pracował jako inżynier, A. Bogdanowicz (scenografka) pracowała w KDK, a aktorzy: Kazimiera Skalska pracowała chałupniczo, Zenon Kizlich w biurze RSW Prasa, R. Bromowicz w biurze jako pracownik umysłowy PKP, A. Szelest jako ślusarz (chociaż zaczynał jako bileter), S. Sukiennik pracował w NBP, B. Jaskółska w Biprostalu, S. Popielak w MPK, F. Tobola w administracji TV. Kierownik techniczny Jan Bułka w teatrze był także stolarzem, malarzem i tapicerem. Kostiumy na przedstawienia wypożyczał Teatr Słowackiego[2].
W 1984 roku zespół liczył 36 osób, w tym 4 elektryków, 4 emerytów i 7 kolejarzy[10].
Nagrody[edytuj | edytuj kod]
- 1953: II miejsce na Centralnych Eliminacjach Zespołów Amatorskich w Warszawie za Fircyka w zalotach[11], którego reżyserem był Józef Karbowski[12].
- W grudniu 1955 z okazji 10-lecia istnienia teatr został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi[13].
- W 1970 roku z okazji obchodów 25-lecia istnienia teatru Odznaki Zasłużonego Działacza Kultury od Ministra Kultury i Sztuki otrzymali: Eugeniusz Białek-Załucki, Kazimiera Skalska, J. Katarzyński, Złote Odznaki Ziemi Krakowskiej otrzymali: Teatr Kolejarza ZZK, J. Katarzyński, Jan Niźiński (senior) i J. Szymanowicz, a srebrne Zenon Kizlich i K. Popielak[4].
- W 1976 roku z okazji obchodów 30-lecia istnienia teatru Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski otrzymał Eugeniusz Białek-Załucki, Złote Krzyże Zasługi Jan Bułka i Zenon Kizlich, Srebrne Krzyże Zasługi Kazimiera Skalska, Jan Niziński, Marta Senowska i Czesław Dąbrowski oraz dyplom uznania dla teatru od ministra kultury i sztuki, dyplom od ZG ZZPK za całokształt działalności artystycznej i upowszechnianie amatorskiego ruchu teatralnego, puchar i dyplom KRZZ[14].
Dyrektorzy[edytuj | edytuj kod]
- Władysław Drozdowski[1]
- Marian Zajączkowski (do 1969)[15][1]
- Jan Katarzyński[15][1] pełnił też funkcję kierownika administracyjnego Szpitala Kolejowego w Krakowie[2]
- Halina Bułka[15] w tygodniu pracowała jako referendarz[10]
- Małgorzata Grych[15]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Barbara Natkaniec , Teatrowi Kolejarza "stuknęła" trzydziestka, „Echo Krakowa” (13), 17 stycznia 1976, s. 4 .
- ↑ a b c d Henryk Cyganik , Fenomen amatorskiej sceny, „Gazeta Krakowska” (84), 10 kwietnia 1970, s. 4 .
- ↑ Wystawa historyczna teatru krakowskiego obrazuje jego dzieje, „Gazeta Krakowska” (119), 16 czerwca 1949, s. 4 .
- ↑ a b 25 lat Teatru Kolejarza, „Gazeta Krakowska” (289), 6 grudnia 1970, s. 2 .
- ↑ a b c d Bogdan Zabiegaj , Marek Zabiegaj , Ten teatr musi istnieć, „Gazeta Krakowska” (81), 6 kwietnia 1989, s. 3 .
- ↑ Encyklopedia, Kraków. Poszukiwane pamiątki po Teatrze Kolejarza [online], Encyklopedia teatru polskiego [dostęp 2023-12-25] (pol.).
- ↑ KALENDARIUM 25-lecia KTK [online], www.ktkdkk.pl [dostęp 2023-12-25] .
- ↑ Dziesięć lat Teatru Kolejarza, „Gazeta Krakowska” (301), 19 grudnia 1955, s. 1 .
- ↑ Henryk Cyganik , TRZY KOBIETY I JA“ czyli współczesność z tradycjami, „Gazeta Krakowska” (272), 16 listopada 1971, s. 4 .
- ↑ a b Olgierd Jędrzejczyk , Z potrzeby serca, „Gazeta Krakowska” (103), 1 maja 1984, s. 1,5 .
- ↑ A. Olszakowski , 9 lat pracy - 1000 przedstawień oto sukcesy Teatru Kolejarza w Krakowie, „Eco Krakowa” (117), 18 maja 1954, s. 3 .
- ↑ STER, Fircyk w zalotach na scenie Teatru Kolejarza, „Gazeta Krakowska” (70), 21 marca 1952, s. 4 .
- ↑ Sprostowanie, „Gazeta Krakowska” (302), 20 grudnia 1955, s. 1 .
- ↑ 30 lat Teatru Kolejarza, „Gazeta Południowa” (14), 19 stycznia 1976, s. 1,2 .
- ↑ a b c d Wodewilowy teatr [online], 12 kwietnia 2003 [dostęp 2023-12-25] .