Teodora Dombkowa
.png) Teodora Dombkowa (ok. 1900) | |
| Imię i nazwisko urodzenia |
Teodora Szafarkiewicz |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
5 grudnia 1874 |
| Data i miejsce śmierci |
25 sierpnia 1950 |
| Małżeństwo | |
| Odznaczenia | |
| |
Teodora z Szafarkiewiczów Dombkowa (ur. 5 grudnia 1874 w Kępnie lub Ostrowie Wielkopolskim, zm. 25 sierpnia 1950 w Bytnicy Odrzańskiej) – polska działaczka narodowa i społeczna na Górnym Śląsku.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodziła się w Kępnie[1] lub w Ostrowie Wielkopolskim[2], w inteligenckiej rodzinie adwokata i notariusza[2], Juliana Szafarkiewicza, powstańca i komisarza rządu polskiego w powstaniu styczniowym[2][3] i jego żony Anieli[4]. Po ukończeniu pensji Danszówny w Poznaniu założyła i prowadziła w domu rodzinnym wraz z siostrami tajną szkołę polską w Ostrowie, narażając się na represje zaborcy[2].
W 1898[4] wyszła za mąż za redaktora „Katolika” Pawła Dombka (późniejszego posła Reichstagu oraz Sejmu Ustawodawczego), przeniosła się do Bytomia[3][5]. Mieli dwóch synów: Juliana (1899–1940) i Mariana (1908–1949) oraz dwie córki: Anielę po mężu Henclewską (1903–1996) i Zofię po mężu Dąbrowską (1915–1988)[6][7].
Była inicjatorką i założycielką, powołanego 13 czerwca 1900[8] w Bytomiu, Towarzystwa Kobiet – pierwszej świeckiej organizacji kobiecej na Górnym Śląsku[9]. Jeszcze przed jego powołaniem bytomskie kobiety, pod kierunkiem Dombkowej, spotykały się w jej mieszkaniu, omawiały przyszłe prace organizacyjne i pracowały nad statutem[10]. Przez kilkanaście lat sprawowała funkcję przewodniczącej towarzystwa[5]. W 1904 była współorganizatorką wiecu polsko-katolickiego, który odbył się w Bytomiu, w hotelu „Sans Souci” i zgromadził około 1200 kobiet. Prowadziła działalność oświatową w stowarzyszeniach kobiecych i Towarzystwie Czytelni Ludowych. Była współzałożycielką wielu lokalnych towarzystw kobiet[1], m.in. w Lipinach, Rudzie, Mikulczycach, Radzionkowie i wielu innych[9].
Na Śląsku działała do 1916, kiedy wraz z mężem przeniosła się do Leszna. Tam pracowała w tajnym nauczaniu i w Czerwonym Krzyżu.
Celem organizowanych przez nią towarzystw było samokształcenie, wymiana doświadczeń, zakładanie czytelni i organizowanie wycieczek dla dzieci. Nieoficjalnie natomiast organizacja dbały o rozwijanie świadomości narodowej, naukę języka polskiego, szerzenie znajomości polskiej historii, pielęgnowanie lokalnych pieśni i zwyczajów[3]. Pruska policja traktowała Dombkową jak niebezpiecznego wroga, pisano o niej:
specjalnie przyjechała z ogniska buntu Wielkopolski i sprowadzała z drogi niewiasty śląskie[1].
W 1922 powróciła na Górny Śląsk, osiedlając się w Królewskiej Hucie, gdzie jej mąż został wiceprezydentem, następnie prezydentem miasta. W Chorzowie oddała się działalności oświatowej oraz charytatywnej, organizując Komitet Tanich Kuchni, wydający posiłki dla biedoty miejskiej.
Przed wybuchem II wojny była czynna w organizacjach kościelno-religijnych.
Zmarła 25 sierpnia 1950 w Bytnicy Odrzańskiej[4].
Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (30 kwietnia 1927)[11][12]
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Była jedną z 30 bohaterek wystawy „60 na 100. SĄSIADKI. Głosem Kobiet o powstaniach śląskich i plebiscycie” powstałej w 2019 i opowiadającej o roli kobiet w śląskich zrywach powstańczych i akcji plebiscytowej. Koncepcję wystawy, scenariusz i materiały przygotowała Małgorzata Tkacz-Janik, a grafiki Marta Frej[13].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Alina Bednarz, Marta Dąbrowska-Okrasko: Patriotki ze Śląska. Historia Polskiego Ruchu Kobiecego na Górnym Śląsku. Stowarzyszenie On/Off. [dostęp 2021-03-09].
- ↑ a b c d Grażyna Kempa: Edukacja dziewcząt i kobiet śląskich: od końca XIX wieku do wybuchu II wojny światowej. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1996, s. 49.
- ↑ a b c Małgorzata Goślińska: Nie możemy przypisywać młodzieży żeńskiej, jaka powinna być. wyborcza.pl, 2014-01-13. [dostęp 2021-03-09].
- ↑ a b c Teodora z Szafarkiewiczów Dombkowa. szafarkiewicz.plewako.pl. [dostęp 2021-03-09].
- ↑ a b Teodora Dombkowa. szafarkiewicz.plewako.pl. [dostęp 2021-03-09].
- ↑ Teodora z Szafarkiewiczów Dąbkowa [online], www.szafarkiewicz.plewako.pl [dostęp 2023-01-24].
- ↑ Dombek Paweł 1865-1925. Sejm RP. [dostęp 2021-03-09].
- ↑ Marek Czapliński: Adam Napieralski 1861–1928: biografia polityczna. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1974, s. 126.
- ↑ a b Rola kobiet w powstaniach śląskich i plebiscycie. Ważna wystawa Marty Frej. radio90.pl, 2020-09-30. [dostęp 2021-03-09].
- ↑ Kazimierz Olszewski: Kronika teatralna Górnego Śląska: 1848–1914. Wydawnictwo Literackie, 1979, s. 232.
- ↑ M.P. z 1927 r. nr 100, poz. 247 „za zasługi na polu pracy narodowej, filantropijnej i społecznej”.
- ↑ Odznaczenia w dniu 3-go maja. „ABC”. 120, s. 3, 1926.
- ↑ 60 na 100: Sąsiadki. Wystawa. Instytut Myśli Polskiej im. Wojciecha Korfantego. [dostęp 2021-03-08].