Trzetrzewina
49°38′50″N 20°36′42″E/49,647222 20,611667| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
1824[2] |
| Strefa numeracyjna |
18 |
| Kod pocztowy |
33-395[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KNS |
| SIMC |
0421167 |
Położenie na mapie gminy Chełmiec  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego  | |
| 49°38′50″N 20°36′42″E/49,647222 20,611667[1]
| |
Trzetrzewina – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Chełmiec.
W latach 1954-1961 wieś należała i była siedzibą władz gromady Trzetrzewina, po jej zniesieniu w gromadzie Chełmiec. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego. Według stanu na 2021 rok wieś liczyła 1824 mieszkańców[4].
Wieś królewska starostwa sądeckiego w powiecie sądeckim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku[5].
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Wieś leży we wschodniej części Beskidu Wyspowego, przy drodze krajowej nr 28. Wieś podzielona jest na przysiółki: Łysa Góra, Sołtystwo, Bołdoniec. Przez wieś płynie potok Niskówka, który wpada do rzeki Dunajec. We wsi znajduje się zespół szkół i kościół parafialny.
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0421173 | Dół | część wsi |
| 0421180 | Koło Dworu | część wsi |
| 0421196 | Koło Gościńca | część wsi |
| 0421279 | Łysa Góra | przysiółek |
| 0421204 | Na Bałdonicach | część wsi |
| 0421210 | Niwy | część wsi |
| 0421227 | Słociny | część wsi |
| 0421233 | Sołtystwo | część wsi |
| 0421240 | Wydarta | część wsi |
| 0421262 | Zadziele | przysiółek |
| 0421256 | Zadziele Klęczańskie | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Trzetrzewina została założona w listopadzie 1353 przez Kazimierza Wielkiego. Powstała na zrębie królewskiego lasu Cietrzewina nad rzeką Niskówką, który swą nazwę zawdzięczał gnieżdżącym się tutaj cietrzewiom. Pierwszymi osadnikami byli bracia Domasław i Piotr. Każdy z osadników otrzymał na własność 35 morgów ziemi oraz prawo do wypasania bydła na wspólnym pastwisku zwanym Skotnica.
„W imię Boże, My Kazimierz z Bożej łaski, Król Polski, podajemy do publicznej wiadomości wszystkim obecnym i przyszłym, którzy to pismo oglądać będą, że mając gorące pragnienie, aby ziemie naszego Królestwa przyniosły lepsze i bogatsze plony, oddajemy i potwierdzamy w wieczystą posiadłość Domosławowi i Piotrowi rodzonym braciom i ich prawym następcom Nasz las zwany powszechnie Cietrzewina na wyrąb drzewa, potrzebnego do zbudowania 25 osiedli. W tej wiosce oddajemy Domosławowi i Piotrowi i ich prawym następcom sołectwo z dwoma wolnymi osiedlami (...) i młyn, który może być założony na rzece Niskówce, podobnie jak i samą wieś, którą zbudują z obydwu stron rzeki. Wieś ma być założona na prawie niemieckim. Przywilej spisano i nadano w Nowym Sączu w oktawę św. Marcina (19 XI) chwalebnego biskupa w roku tysiąc trzysta pięćdziesiątym trzecim w obecności świadków” – oto fragment przetłumaczonego z łaciny wierzytelnego odpisu dokumentu lokacyjnego wsi Trzetrzewiny, sporządzonego przez notariusza w Nowym Sączu w 1611 i znajdującego się z Archiwum Diecezjalnym w Tarnowie. Tam też znajduje się oryginalny dokument wystawiony przez Stefana Batorego 30 sierpnia 1585 w Niepołomicach, na mocy którego sołtys Trzetrzewiny, Zygmunt Mazur, otrzymał łan ziemi wolny od wszelkich ciężarów za to, że podczas moskiewskiej wyprawy wybitnie się odznaczył. Szczęsny Morawski pisze, że w 1655 siedzi na sołectwie w Trzetrzewinie Jędrzej Sędzimir „dorodny, gadatliwy i zawołany jeździec. Walczył w wojskach Jana Kazimierza koło Bochni i Żywca, gdzie został ranny. Za przykładem sołtysa i chłopi trzetrzewińscy wzięli udział w wyzwalaniu ziemi sądeckiej z zalewu szwedzkiego”. 1 września 1887 otwarto we wsi Szkołę Ludową.
Z Trzetrzewiny pochodził generał brygady Michał Gałązka, legionista, bohater wojny bolszewickiej, dowódca artylerii Armii „Modlin” we wrześniu 1939 i 5 Kresowej DP w Iraku, który od kilku lat patronuje miejscowej szkole podstawowej. W lasach trzetrzewińskich Niemcy dokonywali egzekucji sądeckich patriotów, zaś w Biegonicach rozstrzelano w lipcu 1941 ks. Józefa Bardla, proboszcza Trzetrzewiny. W 1911 ks. prałat Roman Mazur wybudował kościół pw. MB Pocieszenia.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 141229
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1300 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Wieś Trzetrzewina (małopolskie) » mapy, GUS, nieruchomości, regon, kod pocztowy, wypadki drogowe, edukacja, kierunkowy, demografia, statystyki, tabele, linie kolejowe, drogi publiczne, liczba ludności [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-03-09] (pol.).
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, s. 94.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ KSNG: Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części. opublikowany [w:] Dz.U. z 2013 r. poz. 200 ze zmianami w Dz.U. z 2015 r. poz. 1636. [dostęp 2018-01-06]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Na podstawie artykułu Henryka Szewczyka (Gazeta Krakowska, 22 września 2000).
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
| Historyczne obszary |
