Trzyszcz mały
| Cylindera germanica | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
_(2884927735).jpg)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Podrodzaj | |||
| Gatunek |
trzyszcz mały | ||
| Synonimy | |||
| |||
Trzyszcz mały[1] (Cylindera germanica) – gatunek chrząszcza z rodziny biegaczowatych i podrodziny trzyszczowatych.
Opis[edytuj | edytuj kod]
Owad dorosły[edytuj | edytuj kod]
Chrząszcz o ciele długości od 7[2] lub 8[3][4] do 11 mm[2][3][4]. Samice są większe od samców[4]. Wierzch ciała zwykle ma matowozielony bądź miedzistozielony z miedzianym połyskiem na głowie i przedpleczu[3][2], rzadko ubarwiony niebieskawo lub czarno[2]. Jasny wzór na pokrywach składa się z niewielkich i niewyraźnych przepasek: biodrowej i wierzchołkowej[4] oraz bardzo małej i niewygiętej łukowato plamki na ramionach[2]. Głaszczki, nasada żuwaczek oraz warga górna z wyjątkiem jej przedniego brzegu ubarwione są jasno. Spód ciała ma kolor zielony, zielononiebieski, rzadziej czarny, po bokach zaś przechodzący w barwę miedzianą lub fioletową. Odnóża mają żółtawobrunatne, w niektórych miejscach metalicznie połyskujące golenie i stopy. Szerokość głowy jest większa niż przedplecza. Nagie czoło pokrywają słabo zaznaczone podłużne żłobienia, a na szczycie zmarszczki. Podłużne, walcowate przedplecze porastają na bokach przylegające włoski białego koloru. Pokrywy są najszersze w wierzchołkowej ¼ długości, a ich powierzchnię cechuje delikatne punktowanie[3]. Episternity przedpiersia pozbawione są owłosienia[2][3].
Larwa[edytuj | edytuj kod]
Wymiary larw są dość małe jak na trzyszcze. W stadium pierwszym szerokość głowy wynosi od 0,9 do 1 mm, a płytka czołowa zaopatrzona jest w ostre ząbki służące rozerwaniu jaja. W kolejnych stadiach ząbków tych już brak. W stadium drugim szerokość głowy wynosi od 1,4 do 1,5 mm, a żuwka zewnętrzna ma dwie szczecinki na członie nasadowym. W stadium trzecim szerokość głowy wynosi od około 2,2 do 2,4 mm, a na członie podstawowym żuwki zewnętrznej osadzone są trzy szczecinki. Piąty segment odwłoka tego gatunku charakteryzuje się wyrostkiem sierpowatym z 3 szczecinkami: dwiema długimi szczecinkami tylnymi, położonymi na jego brzegu zewnętrznym oraz jedną krótką szczecinką przednią umieszczoną w pobliżu jego brzegu wewnętrznego. Ponadto na guzku czopowatym tegoż segmentu znajdują się dwie krótkie szczecinki (jedna na wierzchołku i jedna na boku) oraz kolec wierzchołkowy osiągający od ¼ do ⅓ długości guzka[3]. Z kolei tylną krawędź dziesiątego segmentu odwłoka cechuje obecność tylko od 3 do 5 szczecinek grzbietowo-bocznych, znacznie silniejszych niż szczecinki brzuszno-boczne tego rejonu[5].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Trzyszcz ten zasiedla tereny otwarte, takie jak pastwiska, skraje pól i pobliża wód. Preferuje wilgotne gleby margliste i gliniaste, zwłaszcza podsiąkające wodą[3][4][6][1]. Owady dorosłe spotyka się od maja do września, przy czym do szczytu pojawu w Polsce dochodzi od czerwca lub lipca do połowy sierpnia[4][1]. Są aktywne za dnia[4], szybkie i bardzo ruchliwe[1]. Są nielotne[7]. Prowadzą naziemny tryb życia i aktywnie polują na różne drobne bezkręgowce[4]. W przeciwieństwie do innych występujących w Polsce trzyszczy ich aktywność często obserwowano także wśród gęstej trawy, a nie tylko na przestrzeniach skąpo porośniętych roślinnością[1]. Samce stosują dozorowanie pokopulacyjne, odpędzając rywali od zaplemnionej samicy. W rozwoju występują trzy stadia larwalne oraz trwające około dwóch tygodni stadium poczwarki. Larwy polują z zasadzki, ukryte w pionowym tunelu wykopanym w glebie[4].
Rozprzestrzenienie[edytuj | edytuj kod]
Gatunek zachodniopalearktyczny[7], występujący w Europie, Azji Zachodniej i Azji Środkowej, z wyjątkiem ich północnych części[3]. W Europie Środkowej, w tym w Polsce, rozsiedlony jest lokalnie, ale jego populacje bywają bardzo liczebne[4][6][1].
Obok zajmującego większość zasięgu podgatunku nominatywnego wyróżnia się jeszcze trzy inne[7]:
- Cylindera germanica muelleri (Magistretti, 1966) – znany z Włoch, Grecji[7], Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry oraz Albanii[8]
- Cylindera germanica michaelensis (Vidal y Lopez, 1916) – znany tylko z francuskiego departamentu Manche i cechujący się zlaniem ze sobą jasnych plamek na pokrywach tak, że obejmują całe ich krawędzie zewnętrzne[7]
- Cylindera germanica sobrina (Gory, 1833) – znany z Hiszpanii i Francji[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Cylindera germanica – Trzyszcz mały. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2019-06-12].
- ↑ a b c d e f Jürgen Trautner, Kartin Geigenmüller: Tiger Beetles, Ground Beetles. Ilustrated Key to the Cicindellidae and Carabidae of Europe. Josef Margraf, 1987, s. 93-107.
- ↑ a b c d e f g h Bolesław Burkaowski, Andrzej Jadwiszczak, Cezary Watała. Przegląd krajowych gatunków rodziny Cicindelidae (Coleoptera). „Acta Universitatis Lodziensis, Folia zoologica”. 2, s. 37-64, 1994.
- ↑ a b c d e f g h i j Radomir Jaskuła, Michał Grabowski. Jaki to trzyszcz?. „Notatki entomologiczne”. 2 (4), s. 108-113, 2002.
- ↑ Martin L. Luff, Sven Gisle Larsson: The Carabidae (Coleoptera) Larvae of Fennoscandia and Denmark. E. J. Brill, 1993, s. 22, seria: Fauna Entomologica Scandinavica.
- ↑ a b Jiří Stanovský, Magadaléna Roháčová, Petr Kočárek, Ondřej Sabol. K výskytu svižníků Cicindela arenaria viennensis a Cicindela germanica (Coleoptera: Carabidae) na severní Moravé. „Prace a Stud. Muz. Beskyd (Prir. Vedy)”. 13, 2003.
- ↑ a b c d e f Cylindera (Cylindera) germanica (Linnaeus, 1758). [w:] Przyroda Świętokrzyska [on-line]. [dostęp 2019-06-12].
- ↑ Radomir Jaskuła, Vladimir Pešić, Dragan Pavićević. Remarks on distribution and diversity of the tiger beetle fauna of Montenegro (Coleoptera: Cicindelidae). „Fragmenta Faunistica”. 48 (1), s. 15-25, 2005. DOI: 10.3161/00159301FF2005.48.1.015.