Typografia multiskryptowa

Google Noto Sans – przykład niedoskonałego, lecz imponującego rozmachem kroju multiskryptowego. Celem przedsięwzięcia jest objęcie wszystkich systemów pisma świata.

Typografia multiskryptowa – dziedzina typografii obejmująca projektowanie i użycie co najmniej dwóch różnych systemów pisma w jednym kroju pisma, bez względu na to, czy jeden z nich jest alfabetem łacińskim.

Pojęcie pochodzi od terminu skrypt w rozumieniu „system pisma” (ang. script).

Nadrzędnym celem typografa jest takie zaprojektowanie glifów, by złożone fragmenty tekstów w różnych językach wyglądały na równie ważne, a także największe możliwe upodobnienie znaków przy jednoczesnym poszanowaniu obcych sobie tradycji. Z powodu tej właśnie trudności typografię multiskryptową uważa się za jedną z najbardziej wymagających podłoża naukowego (kulturoznawczego, paleograficznego) dyscyplin artystyczno-rzemieślniczych.

Do problemów związanych z projektowaniem krojów multiskryptowych należy zaliczyć różnice w tradycjach piśmienniczych poszczególnych grup etnicznych (zróżnicowany sposób ich prowadzenia narzędzi takich jak pióro, pędzel, trzcina), historyczną ewolucję każdego z pism oraz konotacje polityczne – poszczególne skrypty ze względu na bogaty ładunek asocjacyjny lubią być wykorzystywane jako manifestacja tożsamości lub przynależności kulturowej.

Znaczenie

W dobie globalizacji multiskrypt zdobywa wśród projektantów pism coraz większą popularność i jest przedmiotem zainteresowania głównie typografów na co dzień posługujących się systemem niełacińskim. Do jego popularyzacji przyczyniają się wiodące ośrodki akademickie na świecie (University of Reading, Royal Academy of Art w Hadze, Cooper Union w Nowym Jorku i inne, np. w Meksyku lub Argentynie). Wspomagają go dwie technologie najbardziej sprzyjające typograficznemu zjednoczeniu świata: Unicode oraz OpenType.

Przykłady wykorzystania

Kroje multiskryptowe służą do zachowania spójności stylistycznej w takich publikacjach, jak:

• przewodniki turystyczne
• słowniki
• podręczniki do nauki języków obcych
• katalogi wystaw
• teksty naukowe dotyczące m.in.: Biblii, archeologii, geografii, historii

Wykorzystywane są przy projektach identyfikacji wizualnych dużych, międzynarodowych wydarzeń:

• konferencji
• zawodów sportowych
• targów itd.

Oraz oznakowania miejskiego, np.:

• kolei
• metra
• lotniska
• muzeów
• galerii
• zabytków

Właściciele korporacji także często ubiegają się o spójną identyfikację firmy, co oznacza wykorzystanie krojów na wszelkiego rodzaju materiałach biurowych oraz w firmowej korespondencji bądź strategii marketingowej. Wreszcie nie wolno zapominać o kwitnącym dziś rynku aplikacji i oprogramowań, oraz o konieczności wizualnego dopasowania odpowiadających im interfejsów na różnych rozmiarów urządzeniach w różnych częściach świata.

Spór o słuszność

Na światowym forum typograficznym od lat toczy się spór o słuszność projektowania krojów w skryptach, których projektanci nie czytają ani nie rozumieją. Niektórzy uważają, że takie praktyki nie mają prawa bytu ze względu na to, że natywny użytkownik nie tylko angażuje się we własnym języku w dialog, ale też ściera się z różnorodnymi pisemnymi formami o nieznanych poza jego krajem formatach i treściach. Przeciwnym poglądem jest ten kładący nacisk na kwalifikacje; według niego sedno umiejętności zaprojektowania udanego kroju leży przede wszystkim w zdolności do przetrawienia jak największej części tradycji typograficznej danego regionu lub języka. Opowiadający się po tej stronie projektanci na pierwszym miejscu stawiają stopień poinformowania i dobrą orientację typograficzną, na drugim zaś dopiero – biegłość językową. Ci przy okazji bardziej wymagających projektów dobierają sobie kompetentnych konsultantów natywnych, jednocześnie starając się również weryfikować informacje samodzielnie.

Bibliografia

• R. Bringhurst, Elementarz stylu w typografii, tłum. D. Dziewońska, Kraków 2013.
• A. Frutiger, Człowiek i jego znaki, tłum. Cz. Tomaszewska, Kraków 2015.
• C. Henestrosa, L. Meseguer, J. Scaglione, Jak projektować kroje pisma. Od szkicu do ekranu, tłum. N. Pluta, Kraków 2013.
• J. Hudson, N. Kshetrimayum, K. Mansour, P. Zoghbi, Beyond Latin, rozm. przepr. G. Leonidas, „Eye” 2015, Vol. 23, No. 90.
• Language Culture Type: International Type Design in the Age of Unicode, red. J.D. Berry, New York 2002.
• M. Misiak, Jak najbardziej litery, w: A. Szydłowska, Miliard rzeczy dookoła. Rozmowy z polskimi projektantami graficznymi, Kraków 2013.
• H. Smitshuijzen AbiFarès, Typographic Matchmaking, Amsterdam 2007.
• M. Takagi, Hanzi Graphy. A Typographic Translation Between Latin Letters and Chinese Characters, Hong Kong 2014.
• https://www.rosettatype.com/blog/2013/02/05/What-is-multiscript-typography
• http://typographica.org/on-typography/going-global-the-last-decade-in-multi-script-type-design/
• http://tntypography.eu/resources-list/arabic-type-design-in-one-paragraph/
• https://web.archive.org/web/20161024024348/http://www.khtt.net/page/48160/en