Układ pneumatyczny kości skroniowej
Układ pneumatyczny kości skroniowej – system komórek powietrznych wypełniający wnętrze kości skroniowej pochodzących z wpuklania się ścian jamy sutkowej oraz jamy bębenkowej. Rozwija się po urodzeniu i wykazuje dużą zmienność osobniczą. Komórki wzajemnie łączą się ze sobą i są podzielone na 5 stref, w których znajdują się odpowiednie grupy komórek (p. niżej)
Podział[edytuj | edytuj kod]
Zawiły system komórek powietrznych kości skroniowej został usystematyzowany i opisany przez otolaryngologów głównie dla potrzeb otochirurgii. Znajomość topografii poszczególnych komórek ma duże znaczenie w ocenie rozprzestrzeniania się procesów zapalnych ucha środkowego oraz chirurgii ucha i kości skroniowej. Pierwszy podział przestrzeni powietrznych kości skroniowej zaproponował w 1969 roku Allam[1]. Anatomia topograficzna przestrzeni pneumatycznych kości skroniowej była też przedmiotem zainteresowań Schuknechta[2]. Obecny podział wyróżnia 5 stref (obszarów) powietrznych kości skroniowej:
- obszar ucha środkowego - stanowi go jama bębenkowa. Dodatkowo wyróżniono w niej następujące przestrzenie:
- część środkowa jamy bębenkowej (mesotympanum) - w rzucie błony bebenkowej
- część górna czyli zachyłek nadbębenkowy lub attyka (epitympanum)
- część dolna czyli zachyłek podbębenkowy (hypotympanum)
- część tylna (tympanum posterior)
- część przednia (protympanum)
- obszar sutkowy - obejmuje obszar części sutkowej kości skroniowej. Wyróżniono w nim między innymi:
- komórki pokrywkowe - które znajdują się na podstawie czaszki i oddzielają strop jamy bębenkowej od jamy czaszki
- komórki progowe pod progiem jamy sutkowej
- komórki zatwarzowe - znajdują się przyśrodkowo od odcinka zstępującego nerwu twarzowego
- komórki okołozatokowe - otaczające zatokę esowatą
- komórki kąta zatokowo-oponowego - komórki znajdujące się w kącie Citelliego
- komórki szczytu wyrostka przyśrodkowe
- komórki szczytu wyrostka boczne
- komórki dwubrzuścowe - w okolicy przyczepu sutkowego mięśnia dwubrzuścowego
- obszar okołobłędnikowy odpowiada obszarowi masywu kostnego błędnika kostnego. Znajdują się w nim 2 grupy komórek:
- komórki nadbłędnikowe
- komórki podbłędnikowe
- obszar szczytu piramidy - odpowiadają obszarowi części skalistej kości skroniowej. Można w nim wyróżnić:
- komórki okołotrąbkowe - towarzyszą trąbce słuchowej
- komórki szczytowe - to spneumatyzowana część szczytu piramidy kości skroniowej
- obszar dodatkowy
- komórki jarzmowe
- komórki potyliczne
Dodatkowo poszczególne grupy komórek oprócz zgrupowania w 5 obszarów anatomicznych podzielone są na tzw. szlaki komórkowe. Podział na szlaki wiąże się z obserwacją, że poszczególne grupy komórek układają się w "łańcuchy", których przebieg można prześledzić podczas frezowania kości skroniowej. Najważniejszym szlakiem komórkowym jest główny szlak komórek sutkowych.
Rozwój[edytuj | edytuj kod]
Czynniki zapoczątkowujące proces pneumatyzacji nie został dokładnie poznany. Wiadomo, że o jego rozległości decydują czynniki dziedziczne. Duże znaczenie ma także rozmiar czaszki. Wpływ prawidłowej funkcji trąbki Eustachiusza na stopień upowietrznienia kości skroniowej pozostaje przedmiotem dyskusji[3]. Obszar ucha środkowego rozwija się już w trakcie ciąży. Komórki sutkowe rozwijają się po urodzeniu. Pierwszy etap pneumatyzacji następuje do 2 roku życia, a drugi kończy się w okresie dojrzewania płciowego[4]. Niekiedy proces pneumatyzacji może być bardzo rozległy[5], a komórki mogą wypełniać nie tylko wnętrze kości skroniowej, ale także okoliczne kości[6],[7].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Znaczenie upowietrznienia kości skroniowej nie jest dokładnie ustalone. Jedna z teorii głosi iż system powietrzny kości skroniowej stanowi "zbiornik wyrównawczy", który zapobiega wahaniom ciśnienia w uchu środkowym[8]. Układ ten tym samym zabezpiecza w pewnym stopniu błonę bębenkową i ucho środkowe przed urazem ciśnieniowym
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Allam AF. Pneumatization of the temporal bone. Ann Otol Rhinol Laryngol 1969; 78:49-64
- ↑ Schuknecht HF Pathology of the ear Harvard University Press, 1974: 79-92
- ↑ Sethi A, Singh I, Agarwal AK, Sareen D. Pneumatization of mastoid air cells: role of acquired factors. Int J Morphol 2006; 24(1): 35-38
- ↑ Eby TL, Nadol JB. Postnatal growth of the human temporal bone: implications for cochlear implants in children. Ann Otol Rhinol Laryngol 1986; 95: 356-364
- ↑ Hasnaini M, Ng S. Extensive temporal bone pneumatization: incidental finding in a patient with temporomandibular joint dysfunction.Dent Update 2000; 27(4): 187-189
- ↑ Rebol J, Munda A, Tos M. Hyperpneumatization of the temporal, occipital and parietal bones. Eur Arch Otorhinolaryngol 2004: 261(8): 445-448
- ↑ Martin ML, Bhargava R, Ashforth RA, Russell DB. Mastoid pneumocele causing atlantooccipital pneumatization. AM J Neuroradiol 1998; 19(7): 1231-1233.
- ↑ Ars B, Piret N. Middle ear pressure balance under normal conditions. Specific role of the middle ear structure. Acta Otolaryngol Belg 1994; 48(4): 399-402
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Joseph B. Nadol, Harold F. Schuknecht: Surgery of the ear and temporal bone. New York: Raven Press, 1993. ISBN 0-88167-803-1.
- Ryszard Aleksandrowicz, Bogdan Ciszek: Anatomia kliniczna głowy i szyi. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007. ISBN 978-83-200-3243-7.
