Ule Figuralne w Dworku
Współcześnie odtworzone cztery ule | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Miejscowość | |
Położenie na mapie Lwówka Śląskiego | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego | |
Położenie na mapie powiatu lwóweckiego | |
Położenie na mapie gminy Lwówek Śląski | |
51°06′15,775″N 15°39′28,008″E/51,104382 15,657780 |
Ule Figuralne w Dworku – cztery drewniane rzeźby mające charakter ludowy i folklorystyczny tworzące pasiekę figuralną we wsi Dworek koło Lwówka Śląskiego[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Przed II wojną światową unikatowa, wartościowa artystycznie pasieka w Dworku (wtedy Höfel, pierwotnie Hovelin[2]), będąca dziełem wielu rzeźbiarzy przez kilka wieków, uznawana była za najciekawszą w Europie, jak i prawdopodobnie była to największa pasieka składająca się z uli figuralnych. Potocznie zespół drewnianych figur nosił nazwę 12 Apostołów, choć wszystkich postaci w 1930 roku było aż dwadzieścia. Oprócz postaci biblijnych (zidentyfikowano tylko św. Piotra i św. Pawła) uwieczniono też m.in. młodą parę, strażników z włóczniami/halabardami, rzemieślników[2], pszczelarza z podkurzaczem i szczypcami, chłopa z flaszką trunku, kobiety w strojach ludowych, mnicha, zakonnicę[2].
Niegdyś kolekcję figur z Dworka można było podzielić na trzy grupy:
- Grupa biblijna: Szymon z dzieciątkiem Jezus, Mojżesz, Aaron, Piotr, Paweł;
- Grupa kościelna: biskup, opat, mnich i przeoryszę;
- Grupa ludowa: ośmiu chłopów w wiejskich strojach[1].
Rodzina Uberschar, której jeden z członków, miejscowy pszczelarz, zapoczątkował wielowiekową tradycję hodowli pszczół w niekonwencjonalnych ówcześnie ulach figuralnych. Po wojnie trzydziestoletniej we wsi pozostało niewielu ludzi. Jednymi z nich byli Gottlieb (Gottfried) Überschär i Gotfryd Grütter. Gottlieb zapoczątkować miał słynną w późniejszym czasie pasiekę. Podobno sama pasieka powstać miała jeszcze w okresie, gdy wsią zarządzał Klasztor Magdalenek w Nowogrodźcu. Po kasacji mienia kościelnego w 1810 roku wieś przeszła we władanie Überschärów[2].
Zdaniem przedwojennych mieszkańców miasta, jak i części badaczy niemieckich, większość uli wykonano ok. 1800 roku na zlecenie żyjącego w Dworku pszczelarza Gotfrieda Ueberschära (1750-1830)[3], a możliwe, że sam był twórcą większości figur. Najstarsze z uli miały pionowy kształt[2]. Pasieka eksponowana była eksponowana w długiej, drewnianej wiacie chroniącej ją przed deszczem, a rzeźby ustawiono frontem do drogi. Figury były wydrążone w środku, a otwór zasłonięto deską. Ule ocalały w wojnach śląskich i napoleońskich pomimo walk toczonych we wsi i stacjonujących tu w 1813 roku wojsk. Pasieka z ulami figuralnymi tak miała przypaść do gustu żołnierzom rosyjskim, iż w postanowiono zaprzestać grabieży i masowych podpaleń wsi Dworek. Przed wybuchem I wojny światowej organizowano nawet specjalne wycieczki, aby zobaczyć zabytkową pasiekę w Dworku[3]. Od 1920 roku, po wygaśnięciu rodu Überschauerów, właścicielem uli został Hermann Vogt[4]. Wyjątkowa pasieka przetrwała nienaruszona również II wojnę światową, kiedy z uwagi na bliskość działań wojennych i zbliżającej się linii frontu (Pieszków - Sobota - Dębowy Gaj - Marczów) pasiekę zabezpieczono – ukrywając ją[2].
W 1911 roku wzmiankę o ulach figuralnych publikowały różne czasopisma, m.in.: „Land und Meer”, „Deutsche Landwirtschaftliche Presse”. W 1913 roku, w krakowskich „Nowościach Ilustrowanych”, ukazał się tekst poświęcony figurom z Dworka. Na krótko przed I wojną światową zdjęcia dworkowskich rzeźb pojawiły się nie tylko w niemal wszystkich ilustrowanych tygodnikach niemieckich[3], ale również amerykańskich - „American Bee Journal”[5]. W 1935 w periodyku pszczelarskim „Bartnik Postępowy” (rok 1935, nr 3)[5] również opisano osobliwą instalację artystyczną spod Lwówka Śląskiego.
Po wojnie opiekę nad figurami objęła rodzina Hapanowiczów[2]. W czasie PRL pasieka uległa rozproszeniu i częściowemu zniszczeniu, choć jeszcze przed II wojną światową hodowano w niej pszczoły. Zachowane ule później częściowo do zbiorów kilku polskich muzeów[6][7]. W 1949 roku o istnieniu uli figuralnych dowiedziało się Ministerstwo Kultury i Sztuki poszukujące na Ziemiach Odzyskanych obiektów zabytkowych[2]. W 1950 roku czternaście[2] zachowanych, zabytkowych rzeźb z drewna lipowego trafiło najpierw do Skansenu Pszczelarskiego w Swarzędzu, a później częściowo do Muzeum Etnograficznego we Wrocławiu[3] oraz muzeum w Kluczborku[4]. Do najciekawszych, trzynastu[8] zachowanych do dziś uli z Dworka prezentowanych we Wrocławiu, należą ule przedstawiające Abrahama z Izaakiem (interpretowanego także jako Szymon z Jezusem lub św. Ambroży – biskup Mediolanu[8]) oraz głowa właściciela pasieki[2].
Po 2000 roku Muzeum Przyrodnicze w Jeleniej Górze postanowiło odtworzyć pasiekę z Dworka[9]. Ule odtwarzano mając na względzie jak najwierniejsze podobieństwo do oryginału. Rzeźby prezentowane są przed wejściem głównym do muzeum, jako stała wystawa plenerowa pn. „Pasieka Karkonoska”, na której zaprezentowano 40 uli[10]. Przedstawione postaci świętych, ale także świeckich, które zostały wykonane w latach 2005-2013, to ule figuralne (19) tworzone na wzór pasieki zlokalizowanej przed II wojną światową w miejscowości Dworek. Autorem odtworzonych uli jest Mieczysław Grabuńczyk[11][6][7]. Autorami uli wzorowanych na zabytkowej dworkowskiej pasiece są też Maciej Wokan i Grzegorz Pawłowski[5]. Jest to największa tego typu ekspozycja na Dolnym Śląsku[10].
W czerwcu 2012 roku dzięki staraniom burmistrza Lwówka Śląskiego i dofinansowaniu ze środków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich odtworzono cztery ule, które ustawiono pod wiatą krytą gontem w Dworku[12]. Całkowita wartość projektu wyniosła 89.500,00 zł[1][4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c REDAKCJA, Ule figuralne w Dworku. Piękna atrakcja. Szkoda, że tak zaniedbana | Lwówecki.info [online] [dostęp 2022-09-13] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j Wieś czereśniowym powidłem i miodem płynąca - PDF Free Download [online], docplayer.pl [dostęp 2022-09-13] .
- ↑ a b c d Aleksandra Ziemlańska , Intrygujące!„Błąd i kształt niematerialności” [online], Muzeum Narodowe we Wrocławiu, 5 czerwca 2019 [dostęp 2022-09-13] (pol.).
- ↑ a b c Poznaj Sudety - ULE FIGURALNE Z DWORKA. [online], www.facebook.com [dostęp 2022-09-13] (pol.).
- ↑ a b c 04-05-2018 Ule figuralne w Cieplicach – Kurier Pszczelarski [online] [dostęp 2022-09-13] (pol.).
- ↑ a b Dworek - Pasieka figuralna - stare zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 2022-09-13] .
- ↑ a b Pasieka figuralna, Dworek - polska-org.pl [online], polska-org.pl [dostęp 2022-09-13] .
- ↑ a b Słownik wsi śląskich [online], www.facebook.com [dostęp 2022-09-13] (pol.).
- ↑ Jelenia Góra - Pasieka figuralna - zdjęcia [online], fotopolska.eu [dostęp 2022-09-13] .
- ↑ a b Pasieka Karkonoska [online], cojestgrane24.wyborcza.pl [dostęp 2022-09-13] (pol.).
- ↑ Wystawa uli figuralnych w Cieplicach / Galeria zdjęć pszczelarskich / [online], www.portalpszczelarski.pl [dostęp 2022-09-13] (pol.).
- ↑ Ule Figuralne [online], www.nasz-dworek.pl [dostęp 2022-09-13] .