Ulica 27 Grudnia w Poznaniu
| Centrum | |||||||||||||||||||||||||
 Ulica od zachodu. W tle widoczny hotel Bazar | |||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||
| Długość |
250 lub 290 m[a] | ||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Poznania  | |||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |||||||||||||||||||||||||
 52°24′28,6″N 16°55′29,0″E/52,407958 16,924719
| |||||||||||||||||||||||||
Ulica 27 Grudnia w Poznaniu (dawniej: Berlińska) – ulica w centrum Poznania na Osiedlu Stare Miasto. Jej nazwa upamiętnia dzień wybuchu powstania wielkopolskiego (27 grudnia 1918).
Bieg[edytuj | edytuj kod]
Ulica od wschodu rozpoczyna się na skrzyżowaniu z ulicami Ratajczaka i 3 Maja[1], a następnie biegnie na zachód – w kierunku Okrąglaka. Jej przedłużenie przy wschodnim końcu stanowi południową pierzeję Placu Wolności[1]. Na całej długości jest częścią drogi powiatowej nr 5795P[2].
Komunikacja miejska[edytuj | edytuj kod]
W ciągu ulicy znajduje się jednotorowa trasa tramwajowa (ruch jednokierunkowy wprowadzono w 1967[3]). Traktem kursują linie tramwajowe i autobusowe na zlecenie Zarządu Transportu Miejskiego:
- dzienne
- 2 Dębiec → Ogrody
- 5 Uni Lubelskiej → Górczyn
- 9 Dębiec → Piątkowska
- 13 Starołęka → Junikowo
- 16 Franowo → os. Sobieskiego (powrót przez ul. Gwarną i ul. św. Marcin)
- nocne[5]
- 201 Starołęka → os. Sobieskiego (nie kursuje w nocy z poniedziałku na wtorek)
- nocne
- 231 Rondo Rataje → Rondo Kaponiera (kursuje tylko w nocy z poniedziałku na wtorek)
Historia[edytuj | edytuj kod]
Przebieg ulicy jest równoleżnikowy i biegnie ona wzdłuż południowej skarpy doliny Bogdanki. Teren drogi znajdował się pomiędzy dwoma historycznymi traktami: od południa świętomarcińskim w kierunku Buku, Krosna Odrzańskiego, Gubina i Lipska oraz od północy lokalnym na Jeżyce. Po zajęciu miasta przez Prusaków wytyczono nowe tereny osadnicze dla Poznania. David Gilly w latach 1793-1794 rozplanował założenie tzw. Nowego Miasta. Nowa ulica Berlińska została wytrasowana w miejscu szerokiej, krętej drogi łączącej się wąskim przesmykiem ze Świętym Marcinem, którego funkcje komunikacyjne miała przejąć. Ostatecznie wykonano tylko część projektu i ulica została wytyczona na odcinku od placu Wolności (wówczas Wilhelmowskiego) do ulic Gwarnej i Mielżyńskiego (wówczas Młyńska). Odcinek zachodni (ul. Fredry) wybudowana została w innym, nieco odgiętym na północny zachód przebiegu[6].
Początkowo zabudowa ulicy (głównie kalenicowa) przebiegała wolno, a nowy Teatr Miejski określano jako położony na peryferiach miasta. Jedynym zachowanym obiektem z tego czasu jest skromna kamienica pod nr 5. Intensyfikacja zabudowy zaczęła się od lat 40. XIX wieku. Najwybitniejszym pod względem architektonicznym obiektem z tego czasu jest kamienica pod nr 9 (lata 1843-1844) wzniesiona dla żydowskich kupców Jaffe. Kilka kamienic o manierystycznej lub neorenesansowej dekoracji zaprojektował Gustav Schultz, m.in. był to jego dom własny (1867) na obecnej ul. Gwarnej 13 (nie istnieje, zastąpił go modernistyczny Dom Książki). Kolejny okres wzmożonych inwestycji rozpoczął się po wojnie francusko-pruskiej (po 1871), kiedy to spłynęły do miasta duże fundusze. W 1872 wytyczono ulicę Kantaka (wówczas Bismarcka) zabudowana monumentalnymi kamienicami, których projektantem był Franz Negendank. W latach 1873-1875 powstał Teatr Polski (projekt: Stanisław Hebanowski), a od 1892 do 1893 wzniesiono dwie kamienice z luksusowymi apartamentami i dekoracjami patriotycznymi (nr 8 i 10) według projektu Zygmunta Gorgolewskiego[6].
Po 1900 ulica stanowiła już jedną z najważniejszych arterii Poznania. Powstawały tu banki i domy handlowe, a stylowo królowała secesja. Ostatnią dużą realizacją przed I wojną światową był Bank Cukrownictwa w miejscu dawnej kamienicy Seidemanna (po II wojnie, w jego miejscu stanął Okrąglak według projektu Marka Leykama)[6].
Po zakończeniu I wojny nie zaszły w zabudowie zasadnicze zmiany. Doszło natomiast do zmiany nazwy, na cześć dnia wybuchu powstania wielkopolskiego. Poważne szkody przyniosła II wojna światowa. Podczas bitwy o Poznań w 1945 w gruzach legły budynki pod numerami: 1, 2, 3, 6, 7, 8/10, 13, 16, 17, 18 i 19, jak również dom Schulza (ul. Gwarna 13). Większość z nich rozebrano (7, 8/10, 13, 16, 17, 18 i 19). Domy pod numerami 1, 3 i 6 uporządkowano prowizorycznie. W latach 40. XX wieku zbudowano nowe kamienice pod numerami 5 i 16, a w latach 60. XX wieku domy handlowe pod numerami 13 i 17/19 i Dom Książki w miejscu kamienicy Schulza. W latach 70. XX wieku podjęto kontrowersyjną decyzję o rozbiórce północnej pierzei ulicy i odsłonięcie gmachu Teatru Polskiego[6].
W latach 1986 – 1998 ulica była zaliczana do kategorii dróg wojewódzkich[7].
._Ysbail.jpg)
.jpg)
Osoby związane z ulicą[edytuj | edytuj kod]
- Julius von Minutoli – grafik, autor licznych wizerunków Poznania w XIX wieku, prezydent policji - rezydował przy ulicy,
- Heliodor Święcicki – zamieszkał tu w 1886 i otworzył swoją pierwszą prywatną klinikę położniczą (cztery łóżka)[8],
- Franciszek Liszt, Niccolò Paganini, Henryk Wieniawski – koncertowali w Arkadii.
Opisane obiekty[edytuj | edytuj kod]
Od zachodu:
- Dom Towarowy Okrąglak,
- budynek Domar,
- Teatr Polski,
- były budynek redakcji Gazety Wyborczej,
- pomnik ofiar więzienia śledczego UB,
- Arkadia,
- budynek Banku Włościańskiego,
- Dom Brandtów,
- dawny Dom handlowy Haase & Co.,
- Budynek Oddziału 1 PKO Banku Polskiego,
- Księgarnia św. Wojciecha,
- Hotel Rzymski,
- Bank Rolniczo-Handlowy (1920–1924).
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Występuje nieścisłość dotycząca długości ulicy spowodowana różnorakim przedstawianiem danych przez Zarząd Dróg Miejskich – Spis dróg publicznych w administracji ZDM (stan na styczeń 2019) podaje 250 metrów, z kolei wykaz ulic układu uzupełniającego (również datowany na styczeń 2019) 290 metrów.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Zarząd Dróg Miejskich w Poznaniu: Spis dróg publicznych będących w administracji ZDM Poznań – stan na styczeń 2019. zdm.poznan.pl. [dostęp 2019-10-16]. (pol.).
- ↑ Zarząd Dróg Miejskich w Poznaniu: Wykaz ulic układu uzupełniającego – stan na styczeń 2019. zdm.poznan.pl. [dostęp 2019-10-16]. (pol.).
- ↑ Edmund Nadolski, Wspomnień dawnych czar, w: Z Życia MPK Poznań, nr 7(591)/1998, s. 5, ISSN 0329-6637
- ↑ Zarząd Transportu Miejskiego w Poznaniu: Mapa sieci połączeń ZTM Poznań. ztm.poznan.pl, 2018-11-14. [dostęp 2018-11-20]. (pol. • ang.).
- ↑ a b Zarząd Transportu Miejskiego w Poznaniu: Mapa sieci połączeń nocnych ZTM Poznań. ztm.poznan.pl, 2018-10-12. [dostęp 2019-09-02]. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d Andrzej Kusztelski, Ulica 27 Grudnia w Poznaniu, w: Spotkania z Zabytkami, nr 4/1989, s.13-16, ISSN 0137-222X
- ↑ Zaliczenie dróg do kategorii dróg wojewódzkich w województwach białostockim, bielskim, ciechanowskim, częstochowskim, katowickim, kieleckim, krośnieńskim, łomżyńskim, nowosądeckim, ostrołęckim, pilskim, piotrkowskim, poznańskim, przemyskim, siedleckim, sieradzkim, suwalskim, rzeszowskim, tarnowskim i zielonogórskim. prawo.pl. [dostęp 2020-08-08]. (pol.).
- ↑ Mieczysław Stański, Heliodor Święcicki 1854-1923, PWN, Warszawa-Poznań, 1983, s.31, ISBN 83-01-00799-0
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Poznań - przewodnik po zabytkach i historii, Janusz Pazder (oprac.), Jerzy Borwiński, Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2003, s. 189-190, ISBN 83-87847-92-5, OCLC 830535344.