Ulica Adama Asnyka w Krakowie
| Stare Miasto | |||||||||||||||||||
 Widok od południa, od ul. Basztowej | |||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||
| Długość |
160 m | ||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Krakowa  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |||||||||||||||||||
 50°04′00,0″N 19°56′05,7″E/50,066667 19,934917
| |||||||||||||||||||
Ulica Adama Asnyka – ulica w Krakowie, w dzielnicy I, na Piasku[1]. Zaczyna się ślepo w bezpośrednim sąsiedztwie skrzyżowania ulic Basztowej, Garbarskiej i Dunajewskiego na południu i łączy ten rejon z ulicą Biskupią na północy[2].
W części południowej ulica przylega do skweru, w centralnym punkcie którego znajduje się odtworzony w 2007 roku Pomnik Tadeusza Rejtana. W 2018 roku ów skwer został nazwany imieniem profesora Władysława Bartoszewskiego[3].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Ulica znajduje się na obszarze dawnej podkrakowskiej jurydyki miejskiej Garbary. Do początków XX wieku funkcjonowała jako bezimienna droga na nadbrzeżu Rudawy, a dokładniej jej odnogi – Młynówki Królewskiej. W rejonie, gdzie później wytyczono ulicę, nad brzegiem Młynówki – w miejscu obecnej posesji przy ulicy Asnyka 6 – znajdował się Młyn Górny. Prawdopodobnie jego budowniczym był Mikołaj Gerlak, który kierował budową całego kanału Młynówki Królewskiej. Młyn powstał jako obiekt drewniany na przełomie XIII i XIV wieku. W 1335 roku syn Gerlaka – Bieniasz – otrzymał od króla Kazimierza Wielkiego przywilej w postaci jednej trzeciej praw do młyna. Bieniasz później odsprzedał swoją część praw do młyna konwentowi Bożego Ciała na Kazimierzu. W 1769 roku młyn został przebudowany na obiekt murowany przez Wojciecha Tyrankiewicza i Jana Hermana i w tej formie był użytkowany do początków XX wieku, kiedy został przekształcony na skład mąki i budynek mieszkalny[4]. Z tego powodu późniejsza ulica Asnyka pod koniec XIX wieku nazywana była ulicą Górnych Młynów, również Łazienną. Obecna nazwa funkcjonuje od 1912 roku[1].
Nosiła nazwę ulicy Łaziennej lub Na Łazienkach (plany z 1878, 1885, 1906), ulicy Górnych Młynów (1900). Obecna nazwa od roku 1912.
Zabudowa[edytuj | edytuj kod]
Na zabudowę ulicy składają się głównie czynszowe kamienice w stylu historyzmu, częściowo z elementami architektury neobarokowej w dekoracji fasad:
- ul. Asnyka 1 (ul. Basztowa 1) – Kamienica, Dom Popielów, zbudowana na miejscu dworku z XVIII wieku, o cechach architektury modernistycznej (projektowali Wacław Krzyżanowski i Józef Pakies, 1909–1910);
- ul. Asnyka 2–4 (ul. Garbarska 1) – Pałac Tyszkiewiczów (Dom „Pod Bałwanami”), wzniesiony w 1882 roku dla rodziny Mostowskich, przebudowany w 1898 dla Tyszkiewiczów, w stylu eklektycznym o cechach neorenesansu i neobaroku, stylizowany w duchu modernistycznym (autorem projektu zarówno pierwotnego, jak również przebudowy był Tadeusz Stryjeński);
- ul. Asnyka 3 – Kamienica w stylu neorenesansowym (projektował Walerian Zwoliński, 1892);
- ul. Asnyka 5 – Kamienica w stylu historyzującym (projektował Sylwester Zabłocki, 1887);
- ul. Asnyka 10 – Kamienica w stylu modernistycznym (projektował Jakub Spira, 1936);
- ul. Asnyka 12 (ul. Biskupia 1) – Kamienica, zespół budynków Zakładu Energetycznego w skład którego wchodzi także budynek dawnej podstacji elektrowni, znajdujący się w narożu ulicy Biskupiej i Łobzowskiej i nieposiadający własnego wejścia (projektował Jan Rzymkowski, 1908)[1][5].
-
Widok z ul. Biskupiej (z północy) -
ul. Asnyka 1 (ul. Basztowa 1)
Kamienica, Dom Popielów (proj. Wacław Krzyżanowski i Józef Pakies, 1909–1910) -
ul. Asnyka 2–4
Pałac Tyszkiewiczów (proj. Tadeusz Stryjeński, 1882) -
ul. Asnyka 3
Zabytkowa kamienica (proj. Walerian Zwoliński, 1892) -
ul. Asnyka 5
Kamienica (proj. Sylwester Zabłocki, 1887) -
ul. Asnyka 9
Kamienica (ok. 1897) -
ul. Asnyka 10
Modernistyczna kamienica, na fasadzie płaskorzeźba autorstwa Joanny Grabowskiej -
ul. Asnyka 12
Dawna podstacja elektryczna
-UlicaBasztowa1-POL,_Krak%C3%B3w.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Encyklopedia Krakowa. Warszawa – Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 31. ISBN 83-01-13325-2.
- ↑ Mapy Google. Mapy Google. [dostęp 2022-04-29].
- ↑ Otwarcie skweru im. prof. Władysława Bartoszewskiego. [w:] Kraków.pl [on-line]. 2018-10-30. [dostęp 2022-04-29].
- ↑ Barbara Miszczyk, Aneta Morawiec, Mieczysław M. Stachura: Park Młynówka Królewska. Kraków: Ośrodek Kultury im. Cypriana Kamila Norwida, 2009, s. 7, 20, seria: Parki Krakowa; 7. ISBN 978-83-925921-4-3.
- ↑ Gminna ewidencja zabytków – Kraków. [w:] www.bip.krakow.pl [on-line]. [dostęp 2022-04-29].
Źródła[edytuj | edytuj kod]
- Elżbieta Supranowicz, Nazwy ulic Krakowa, Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, Kraków 1995, ISBN 83-85579-48-6.
- Asnyka Adama, ulica. W: Encyklopedia Krakowa. Warszawa; Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000. ISBN 83-01-13325-2.