Ustawa o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych
Nazwa potoczna |
specustawa koronawirusowa |
---|---|
Państwo | |
Data wydania | |
Miejsce publikacji | |
Tekst jednolity | |
Data wejścia w życie |
8 marca 2020 |
Rodzaj aktu | |
Przedmiot regulacji |
ochrona zdrowia |
Status |
obowiązujący |
Ostatnio zmieniony przez | |
Wejście w życie ostatniej zmiany |
28 października 2023 |
Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych |
Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, zwana też specustawą koronawirusową[1] – polski akt prawny uchwalony przez Sejm RP IX kadencji w celu ochrony społeczeństwa przed SARS-CoV-2 i wywołaną przez niego pandemią. Zaliczana jest do grupy tzw. specustaw. Ustawa weszła w życie 8 marca 2020. Została opublikowana w Dzienniku Ustaw z 2020 poz. 374.
Proces legislacyjny[edytuj | edytuj kod]
Ustawa powstała z inicjatywy rządu Mateusza Morawieckiego w związku z rozprzestrzenianiem się na świecie koronawirusa SARS-CoV-2. Została uchwalona przez Sejm RP 2 marca 2020 (za głosowało 400 posłów, przeciw 11, wstrzymało się 7)[2]. Senat nie wniósł do niej poprawek. Prezydent Andrzej Duda podpisał ją 7 marca 2020. W tym samym dniu została opublikowana w Dzienniku Ustaw pod poz. 374. Weszła w życie 8 marca 2020[1][3][4].
Wcześniej niż projekt rządowy do Sejmu wpłynął projekt ustawy mającej na celu zwalczanie koronawirusa przygotowany przez posłów Platformy Obywatelskiej, lecz nie nadano mu biegu[5]. Posłowie Platformy Obywatelskiej w głosowaniu poparli projekt rządowy (113 głosów za i 1 głos przeciw)[2].
Główne postanowienia[edytuj | edytuj kod]
Ustawa wprowadza m.in.:
- możliwość nakazania pracy zdalnej w zakładach pracy w czasie kwarantanny lub nadzoru epidemiologicznego w związku z podejrzeniem koronawirusa
- prawo otrzymania dodatkowego zasiłku opiekuńczego przez rodziców zwolnionych od wykonywania pracy w celu sprawowania opieki nad dzieckiem za okres nie dłuższy niż 14 dni (w przypadku zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły i podobnych zakładów, do których uczęszcza dziecko)
- prawo dokonywania zamówień na towary lub usługi konieczne do przeciwdziałania koronawirusowi bez stosowania ustawy Prawo zamówień publicznych.
- możliwość odstępstwa od przepisów prawa budowlanego, przepisów o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym i o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami przy projektowaniu, budowie, przebudowie, utrzymaniu i rozbiórki obiektów budowlanych w związku z przeciwdziałaniem COVID-19
- prawo określenia przez ministra zdrowia cen maksymalnych na określone produkty lecznicze, wyroby medyczne i środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego niezbędne na potrzeby przeciwdziałania COVID-19
- prawo wystawienia recepty farmaceutycznej przez farmaceutę w przypadku zagrożenia zdrowia pacjenta związanego z COVID-19
- prawo nałożenia na jednostkę samorządu terytorialnego przez premiera na wniosek ministra zdrowia określonego zadania w związku z przeciwdziałaniem COVID-19
- prawo Rady Ministrów w celu przeciwdziałania COVID-19 do dokonania w drodze rozporządzenia przeniesienia planowanych wydatków budżetowych między częściami i działami budżetu państwa uwzględniając wysokość oraz rodzaj koniecznego wsparcia i bieżące wykonanie wydatków w poszczególnych częściach i działach budżetu państwa[1].
Nowelizacje[edytuj | edytuj kod]
Ustawę nowelizowano 69 razy. Ostatnie zmiany weszły w życie 28 października 2023 r[6].
Krytyka[edytuj | edytuj kod]
Była Rzecznik Praw Obywatelskich prof. Ewa Łętowska stwierdziła, że ustawa narusza konstytucję:
Wprowadzają jakiś nowy stan nadzwyczajny, w dodatku na 180 dni, podczas gdy konstytucja mówi o maksymalnie 90 dniach. Dlaczego, tego w ogóle nie tłumaczą. Poza tym w konstytucji jest wiele różnych rygorów, które muszą być spełnione w czasie stanu nadzwyczajnego. Są one po to, by nie doszło do wynaturzeń władzy. Ustawa o koronawirusie na te rygory się nie ogląda. To naruszenie konstytucji.
W dniu 12 września 2023 r. Najwyższa Izba Kontroli opublikowała dwa raporty pokontrolne w zw. z przeciwdziałaniem epidemii COVID-19 przez Radę Ministrów, począwszy od 2020 r. Tego samego dnia Prezes NIK Marian Banaś poinformował, iż 16 czerwca 2023 r. skierował do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o sprawdzenie zgodności z Konstytucją RP Ustawy o Przeciwdziałaniu COVID-19 z dnia 2 marca 2020 r. ("specustawa koronawirusowa")[8]. Kontrola NIK wykryła nadużycie praw obywatelskich, błędne vacatio legis, złamanie zasady prawa do dwuinstancyjności sądu oraz złamanie zasady jedności budżetu państwa[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Specustawa koronawirusowa już obowiązuje. tvn24.pl, 8 marca 2020. [dostęp 2020-03-13].
- ↑ a b Głosowanie nad przyjęciem w całości projektu ustawy w brzmieniu z druku nr 266. sejm.gov.pl, 2020-03-02. [dostęp 2020-03-19].
- ↑ Koronawirus w Polsce. Specustawa weszła w życie. businessinsider.com.pl, 8 marca. [dostęp 2020-03-13].
- ↑ Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374, ze zm.).
- ↑ Specustawa o koronawirusie na ostatnią chwilę. Joanna Mucha przekonuje, że nie ma procedur i podaje przykład syna. tokfm.pl, 2 marca 2020. [dostęp 2020-03-13].
- ↑ Ustawa z dnia 16 czerwca 2023 r. o zmianie ustawy - Prawo geologiczne i górnicze oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 2029).
- ↑ Judyta Watoła: Prof. Ewa Łętowska: – Ustawa o koronawirusie narusza konstytucję. Nadaje się do kosza. wyborcza.pl, 4 marca 2020. [dostęp 2020-03-13].
- ↑ Najwyższa Izba Kontroli , Przygotowanie i działanie odpowiedzialnych organów państwa, instytucji i służb w sytuacji zagrożenia i wystąpienia chorób szczególnie niebezpiecznych i wysoce zakaźnych [online], NIK, 12 września 2023 [dostęp 2023-09-12] .
- ↑ Najwyższa Izba Kontroli , COVID-19 w Polsce – na początku był chaos [online], NIK, 12 września 2023 [dostęp 2023-09-12] .