Wanda Czartoryska

Wanda Czartoryska
	; Pogoń Litewska
Rodzina	Czartoryscy
Data i miejsce urodzenia	20 sierpnia 1862 ; Weinhaus
Data i miejsce śmierci	16 maja 1920 ; Lwów
Ojciec	Jerzy Konstanty Czartoryski
Matka	Maria Czermak
	Odznaczenia
	;

Wanda Czartoryska h. Pogoń Litewska (ur. 20 sierpnia 1862 w Weinhaus k. Wiednia, zm. 16 maja 1920 we Lwowie) – działaczka społeczna i oświatowa, filantropka, przewodnicząca Towarzystwa Gospodarczego Wykształcenia Kobiet i Komitetu Opieki nad Żołnierzem Polskim, fundatorka żeńskiej szkoły gospodarczej w Snopkowie.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Córka Jerzego Konstantego Czartoryskiego i Marii Czermak, siostra Witolda Czartoryskiego^[1]. Po zakończeniu edukacji zamieszkała w Wiązownicy, gdzie zaangażowała się w pomoc dla ludności wiejskiej. W 1892 założyła w Czerwonej Woli ochronkę dla dzieci, prowadzoną przez siostry służebniczki starowiejskie. Swoją działalność na rzecz rozwoju edukacji wiejskiej kontynuowała w ramach Związku Kół Ziemianek oraz Stowarzyszenie Miłosierdzia św. Wincentego á Paulo. W 1899 wydawała własnym kosztem dzieła Adama Mickiewicza, które rozprowadziła w różnych środowiskach. W 1906 przyczyniła się do powstania Towarzystwa Gospodarczego Wykształcenia Kobiet, którego została przewodniczącą. Rozpoczęła od organizowania w dobrach Czartoryskich kół włościanek. Szczególnie dobrze zostały przyjęte hafty wiązownickie^[2]. Nawiązała współpracę z Janiną Karłowicz, organizatorką szkolnictwa żeńskiego, pod której wpływem przekazała 100 000 koron na zorganizowanie i budowę gospodarczej szkoły dla dziewcząt w Snopkowie k. Lwowa. W 1911 położono kamień węgielny pod nowy budynek szkolny i internat, a dwa lata później edukację rozpoczęły tu pierwsze uczennice. W latach 1918−1919 Wanda Czartoryska czynnie zaangażowała się w pomoc dla oddziałów polskich broniących Lwowa. Objęła też funkcję przewodniczącej Komitetu Opieki nad Żołnierzem Polskim. Po zakończeniu działań wojennych przystąpiła do remontu uszkodzonego budynku szkoły w Snopkowie. Na potrzeby szkoły zakupiła też pobliski 25-hektarowy folwark Bielosko.

Zmarła bezpotomnie. Została pochowana w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Łyczakowskim^[3]^[4].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 28 kwietnia 1926)^[5]
Krzyż Obrony Lwowa^[6]
Odznaka pamiątkowa „Orlęta”^[6]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Wanda ks. Czartoryska na Klewaniu i Żukowie h. Pogoń Litewska [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2022-12-01] .
↑ S.M.S.M. Kuczyński S.M.S.M. i inni, Czartoryscy trzydzieści sześć życiorysów, „Books Abroad”, 63 (6), 1938, s. 246, DOI: 10.18290/rt.2016.63.6-16, ISSN 2353-7272 [dostęp 2023-09-27] .
↑ BeataB. Kost BeataB., Kobiety ze Lwowa, 2017, s. 273–279, ISBN 978-83-65780-66-9 .
↑ StanisławS. Nicieja StanisławS., Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786–1986, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988, s. 329, ISBN 83-04-02817-4 .
↑ M.P. z 1926 r. nr 99, poz. 294 „za zasługi, położone na polu opieki społecznej”.
↑ ^a ^b Pogrzeb znanej działaczki społecznej, „Nowości Illustrowane”, Nr 18, 1 maja 1920, s. 2 .

[1] Wanda ks. Czartoryska na Klewaniu i Żukowie h. Pogoń Litewska [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2022-12-01] .

[2] S.M.S.M. Kuczyński S.M.S.M. i inni, Czartoryscy trzydzieści sześć życiorysów, „Books Abroad”, 63 (6), 1938, s. 246, DOI: 10.18290/rt.2016.63.6-16, ISSN 2353-7272 [dostęp 2023-09-27] .

[3] BeataB. Kost BeataB., Kobiety ze Lwowa, 2017, s. 273–279, ISBN 978-83-65780-66-9 .

[4] StanisławS. Nicieja StanisławS., Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786–1986, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988, s. 329, ISBN 83-04-02817-4 .

[5] M.P. z 1926 r. nr 99, poz. 294 „za zasługi, położone na polu opieki społecznej”.

[:0-6] Pogrzeb znanej działaczki społecznej, „Nowości Illustrowane”, Nr 18, 1 maja 1920, s. 2 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]