Wikipedia:Artykuły na medal/Luty 2009

zajawka

Helicobacter pylori – Gram-ujemna bakteria o helikalnym kształcie, zaliczana do pałeczek. Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że zainfekowanych tą bakterią jest ok. 70% ludzi w krajach rozwijających się i ok. 30% w krajach rozwiniętych. Jej obecność zwiększa ryzyko wystąpienia takich schorzeń jak zapalenie żołądka typu B (mogące prowadzić do powstania nowotworu) i wrzody trawienne. Obecnie wiadomo, że H. pylori odpowiada w przybliżeniu za 80% przypadków choroby wrzodowej żołądka i 90% przypadków choroby wrzodowej dwunastnicy. Jednakże u większości zakażonych osób choroba nie rozwija się; wysunięto wiele hipotez wyjaśniających ten fakt, ale żadna z nich nie uzyskała powszechnej aprobaty. Uważa się, że helikalny kształt bakterii (od którego wzięła się nazwa rodzaju) ma jej ułatwiać ruch w warstwie śluzu.

zajawka

Szczętki (popularnie zwane krylem) – rząd morskich pancerzowców liczący 86 gatunków. W odróżnieniu od innych skorupiaków szczętkom wyrastają skrzela na zewnątrz tułowia. Występują we wszystkich oceanach świata, gdzie stanowią kluczowe, dolne ogniwo w łańcuchu pokarmowym. Odżywiają się fitoplanktonem oraz w mniejszym stopniu zooplanktonem, same zaś są zjadane przez wiele gatunków większych zwierząt, dla których kryl jest najważniejszym elementem diety. Człowiek poławia szczętki w ilości 150–200 tys. ton rocznie. Połowy prowadzi się głównie na wodach Oceanu Południowego i u wybrzeży Japonii. Szczętki wykorzystuje się przeważnie w rolnictwie i gospodarstwach rybackich jako pasza, w wędkarstwie jako przynęty, a także w przemyśle farmaceutycznym. W Rosji i Japonii kryl jest również pokarmem ludzi.

zajawka

Powstanie iżewsko-wotkińskie – antybolszewickie powstanie robotnicze w II połowy 1918 r. w Iżewsku i Wotkińsku na południu Uralu podczas wojny domowej w Rosji. Dużą rolę w wywołaniu powstania odegrali byli żołnierze frontowi, zrzeszeni w obu miastach w tzw. Związkach Frontowików. Ruch powstańczy objął następnie okoliczne chłopstwo. Uformowała się najwyższa polityczna władza powstańcza w postaci Prikamskiego Komitetu Zgromadzenia Ustawodawczego (Prikamskiego Komucza) z siedzibą w Iżewsku, który podporządkował się Komuczowi w Samarze. Powstańcy utworzyli siłę zbrojną – Iżewską Armię Ludową i Wotkińską Armię Ludowo-Rewolucyjną. Początkowo powstańcy odnosili sukcesy militarne, zdobywając 30 sierpnia leżący na południu Sarapuł i rozszerzając zasięg powstania po linię rzeki Kamy. Po upadku Kazania 10 września, bolszewicy skierowali przeciwko nim kilkakrotnie liczniejsze i znacznie lepiej uzbrojone swoje wojska. W listopadzie wojska bolszewickie zdobyły Iżewsk, a następnie Wotkińsk. Ocaleli powstańcy wycofali się za Kamę, docierając pod koniec listopada do wojsk Białych.

zajawka

Henry Wadsworth Longfellow – (ur. 27 lutego 1807 w Portland, zm. 24 marca 1882 w Cambridge) – poeta, przedstawiciel romantyzmu, nazywany „królem poezji amerykańskiej”; także filolog, tłumacz i wykładowca, autor liryki kontemplacyjnej oraz dwóch narodowych eposów. Trzecia po George’u Washingtonie i Abrahamie Lincolnie największa postać panteonu narodowego Stanów Zjednoczonych, obok Walta Whitmana uważany za czołowego amerykańskiego pisarza. Członek grupy literackiej znanej jako Fireside Poets, zaliczany do tzw. „panteonu nowoangielskiego” oraz nowoangielskich „braminów”.

zajawka

Club Atlético de Madrid – hiszpański klub piłkarski, grający obecnie w Primera División i mający siedzibę w Madrycie, stolicy kraju. Swoje domowe mecze rozgrywa na stadionie Estadio Vicente Calderón, który może pomieścić niespełna 55 tysięcy widzów. Zespół Atlético należy do najbardziej utytułowanych w Hiszpanii. Dziewięciokrotnie wywalczył mistrzostwo Hiszpanii oraz tyle samo razy zdobywał Puchar Hiszpanii. Osiągał także sukcesy w europejskich pucharach: w 1962 roku wygrał Puchar Zdobywców Pucharów, a w 1974 roku grał w finale Pucharu Mistrzów. W tabeli wszech czasów ligi hiszpańskiej Atlético zajmuje 5. miejsce za Realem Madryt, FC Barcelona, Athletic Bilbao i Valencią CF.

zajawka

John Anthony Frusciante – (ur. 5 marca 1970 w Nowym Jorku) – amerykański muzyk, gitarzysta, wokalista, autor tekstów i producent muzyczny. Najdłużej związany z alternatywnym zespołem Red Hot Chili Peppers, z którym nagrał i wydał pięć albumów studyjnych. W 1994 roku Frusciante rozpoczął karierę solową – pod własnym nazwiskiem wydał dziewięć albumów oraz dwa wraz z Joshem Klinghofferem i Joe Lally w ramach formacji Ataxia. Jego solowe nagrania są różnorodne gatunkowo – w jego albumach przewijają się style od rocka awangardowego przez ambient i muzykę z nurtami nowej fali po muzykę elektroniczną uzupełnianą o riffy gitarowe. Muzyk nagrywa we własnym studiu mieszczącym się w jego domu w Kalifornii.