Wikipedia:Systemy kategorii samowystarczalne i pasożytnicze

Problem

Systemy kategorii samowystarczalnych

Są to systemy oparte na jednym tylko kryterium. Kryterium to pozwala na zbudowanie pełnego drzewa kategorii wraz z podkategoriami bez konieczności dodawania kolejnych kryteriów.

Przykłady:

Kryterium systematyczne (dla organizmów żywych)

Organizmy żywe:

• zwierzęta
  • ssaki
    • ....
  • gady
    • ....
  • ptaki
    • blaszkodziobe
      • kaczkowate
        • grążyce
    • brodzące
• rośliny
  • ...
• prostity
  • ...

W ten sposób powstaje autonomiczne drzewo kategorii

Kryterium geograficzne (np. dla miast)

• miasta Europy
  • miasta Polski
    • miasta województwa wielkopolskiego
      • miasta powiatu poznańskiego

W ten sposób powstaje autonomiczne drzewo kategorii

Kryterium czasu (np. dla daty zgonu)

• ludzie zmarli w XXI wieku
  • ludzie zmarli w 2008 roku
    • ludzie zmarli w czerwcu 2008 roku
      • ludzie zmarli 17 czerwca 2008 roku

Systemy kategorii pasożytniczych

Są to drzewa, których podział na kolejne, mniejsze podkategorie, wymaga wprowadzenia kolejnego kryterium lub kryteriów (w zależności od tego czy dodane kryterium może tworzyć samowystarczalne systemy kategorii czy też nie)

Przykłady

Kryterium stopnia zagrożenia organizmów żywych na wymarcie

• organizmy wymarłe
• organizmy wymarłe na wolności
• organizmy krytycznie zagrożone
• organizmy zagrożone
• organizmy narażone
• organizmy bliskie zagrożenia
• organizmy najmniejszej troski

Wprowadzenie podkategorii wymaga jednak wprowadzenia kolejnego kryterium np. systematycznego (ssaki zagrożone wymarciem), geograficznego (organizmy Antarktydy narażone na wymarcie), czy (dla wymarłych) czasowego (organizmy wymarłe w jurze)

Kryterium stanu cywilnego

• pozostający w związku małżeńskim
• owdowiali
• kawalerowie i panny

Każdy kolejny podział na podkategorie wymaga wprowadzenia kolejnego kryterium

Kryterium ze względu na dostęp do morza (np. miast)

• miasta nadmorskie
• miasta nie leżące nad morzem

Na czym polega problem

Weźmy pod uwagę pierwszy z powyższych przykładów. W takiej sytuacji w kategorii np. bocianowate, która jest podkategorią brodzących nie mamy wypisanych gatunków, tylko mamy odpowiednie podkategorie (podkategorie hipotetyczne) :

• wymarłe bocianowate
  • bocianowate wymarłe na wolności (to chyba podkategoria wymarłych, nie kat wg zagrożenia)
• bocianowate krytycznie zagrożone
• bocianowate narażone
• bocianowate bliskie zagrożenia
• bocianowate najmniejszej troski (tu nazwa oczywiście inna)

Wszystkie te podkategorie są z kolei podlinkowane do - odpowiednio

• wymarłe brodzące
  • brodzące wymarłe na wolności (to chyba podkategoria wymarłych, nie kat wg zagrożenia)
• brodzące krytycznie zagrożone
• brodzące narażone
• brodzące bliskie zagrożenia
• brodzące najmniejszej troski (tu nazwa oczywiście inna)

Itd. posuwając się w górę drzewa. Pasożytnictwo tak zdefiniowane powoduje, że to kryterium "pożera" obecny system kategoryzacji.

Idąc dalej - dodajmy kryterium przynależności ze względu na zasięg geograficzny - wtedy mamy w kategorii brodzące podkategorie:

• Brodzące wg stopnia zagrożenia
• Brodzące wg zasięgu geograficznego (przynależności do krain zoogeograficznych - czy jakoś tak)

W tak przyjętej kategoryzacji obecne drzewko kategoryzacji oparte na systemie taksonomicznym rozpada się i potrzeba większej liczby kliknięć, by wchodzić do listy konkretnych jednostek niższego czy wyższego rzędu.

Kontrprzykład - systemy kategorii równorzędnych

W kategorii biografie zarówno biografie wg narodowości, jak i kategorie wg prefesji sa samowystarczalne i idą w poprzek. Dla zilustrowania problemu, można to przedstawić w tabelkach:

Kategorie nierównorzędne - samowystarczalne i pasożytnicze

Tabelka dla przejrzystości nie podaje pełnego drze

Kryterium kategorii samowystarczalnej	Rodzina	Rząd	Gromada	Typ
Kryterium stopnia zagrożenia
Wymarłe	Wymarłe w rodzinie	Wymarłe w rzędzie	Wymarłe w gromadzie	Wymarłe w typie
Krytycznie zagrożone	Krytycznie zagrożone w rodzinie	Krytycznie zagrożone w rzędzie	Krytycznie zagrożone w gromadzie	Krytycznie zagrożone w typie
itd.	itd.	itd.	itd.	itd.
Kryterium zasięgu geograficznego
Kraina A	rodzina w krainie A	rząd w krainie A	gromada w krainie A	typ w krainie A
Kraina B	rodzina w krainie B	rząd w krainie B	gromada w krainie B	typ w krainie B
itd.	itd.	itd.	itd.	itd.

Wszystkie kolejne kategorie idą w poprzek kategorii taksonomicznej. Oczywiście może być też kryterium wymarłe w krainie A, B, C, D - ale taka kategoryzacja miałaby raczej mniejszy sens, biorąc pod uwagę to, że procesy geologiczne przez miliony lat... :)

Kategorie równorzędne

W przypadku np. biografii nie ma głównego klucza kategoryzacji, więc kategorie idą w poprzek względem siebie

Kryteria - wg narodowości/wg profesji	Polacy	Niemcy	Francuzi	Węgrzy
Aktorzy	Polscy aktorzy	Niemieccy aktorzy	Francuscy aktorzy	Węgierscy aktorzy
Piosenkarze	Polscy piosenkarze	Niemieccy piosenkarze	Francuscy piosenkarze	Węgierscy piosenkarze
itd.	itd.	itd.	itd.	itd.

Przyjmując kolejne kryterium "Biografie według epok i okresów historycznych" - idzie ono w poprzek obu kryteriów przyjętych powyżej. Nie ma tu jednego dominującego, samowystarczalnego - wszystkie 3 są samowystarczalne i nie podpinają się pod siebie, a kategoryzacja idzie równorzędnie.

Rozwiązania

Likwidacja zasady niedodawania nadkategorii (w przypadku istnienia układu - kategoria samowystarczalna i podpinające się, pasożytnicze)

Jako, że systemy pasożytnicze nie mogą tworzyć samodzielnych drzew kategorii, a nawet jeśli mogą, to i tak się podpinają (w przypadku kategorii organizmy wg zagrożenia samowystarczalna kat. by istniała, ale miałaby tylko kilka podkategorii - wymarłe, zagrożone itd., ewentualnie dodatkowe kryteria czasowe i/lub geograficzne, ale nie taksonomiczne), dopuszczamy dodawanie zarówno kategorii z systemów pasożytniczych nie usuwając jednocześnie będących de facto nadkategoriami systemów pasożytniczych kategorii z systemów samowystarczalnych.

Wniosek praktyczny: Dopuszczamy umieszczenie hasła zarówno w kategorii jak i nadkategorii. Nie oznacza to oczywiście, że jakiegoś np. bociana dodajemy do kategorii brodzące i ptaki, tylko np. do bocianowate i zagrożone bocianowate.

Likwidacja systemów pasożytniczych

Pozostawiamy jedynie systemy samowystarczalne oparte na jednym kryterium. Wówczas nie dochodzi do powstawania zazębień w podziale na podkategorie między równoległymi systemami. Przykładowo dzielimy wówczas organizmy żywe wg. kryterium systematyki. Wówczas jedną z podkategorii byłyby np. "Gryzonie", równolegle istnieją jedynie systemy oparte na innych pojedynczych kryteriach samowystarczalnych, np. geograficznym. Wówczas świnka morska należy do kategorii: Gryzonie, organizmy Peru.

Wniosek praktyczny: likwidacja wszelkich kategorii opartych na kryteriach pasożytniczych

Wszystkie kategorie traktujemy równorzędnie

W takim przypadku w kategorii ssaki mamy podkategorie:

• ssaki wg zagrożenia
• ssaki wg zasięgu geograficznego

...

• ssaki wg ujęcia taksonomicznego

Dyskusja

Dyskutujemy na stronie dyskusji