Wileńska Izba Rolnicza

Wileńska Izba Rolnicza – jednostka samorządu gospodarczego rolnictwa, a jednocześnie osoba publiczno-prawna, ustanowiona w celu zorganizowania zawodu rolniczego oraz w dziedzinie działalności rolnictwa. Pojęcie rolnictwo obejmowało – oprócz właściwego rolnictwa – również leśnictwo, ogrodnictwo, hodowlę zwierząt i ryb oraz inne gałęzie wytwórcze związane z gospodarstwem rolnym.

Powołanie Izby

Na podstawie rozporządzenie Rady Ministrów z 1933 r. o utworzeniu izb rolniczych z siedzibami w Białymstoku, Kielcach, Lublinie, Lwowie, Łodzi, Łucku i Wilnie oraz o ustaleniu okręgów działalności tych izb ustanowiono Wileńską Izbę Rolniczą. Rozporządzeniem Minister Rolnictwa i Reform Rolnych|Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z 1933 r. nadano jej statut. Powołanie izby pozostawało w ścisłym związku z rozporządzenie Prezydenta RP z 1928 r. o izbach rolniczych, które zostało znowelizowane w 1932 r. Obwieszczeniem Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z 1932 r. ogłoszono jednolity tekst rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej o izbach rolniczych.

Ustawodawstw z 1928 r. regulujące tworzenie izb rolniczych pozwoliło na zorganizowanie jednej izby – Warszawskiej Izby Rolniczej. Dostrzeżono występowanie sprzeczności między ustawą o samorządzie terytorialnym a samorządem rolniczym. Podstawową trudność sprawiał fakt, iż ówczesne terytorium Polski o nieukształtowanych jeszcze ostatecznych granicach, stanowiło system odmiennych politycznie, gospodarczo oraz kulturowo regulacji prawno-administracyjnych. Różnice wyrażały się w kształcie, organizacji oraz w sposobie funkcjonowania organów administracji zarówno rządowej, jak i samorządowej. Ponadto kontrowersje wokół powstania izb rolniczych wzbudzał przymusowy charakter członkostwa w ich ramach izby oraz wzajemne relacje i podział zadań pomiędzy samorząd rolniczy a samorząd terytorialny.

W regulacjach prawnych z 1932 r. przyjęto, że okręgiem działalności izby rolniczej był obszar jednego województwa. Jednocześnie w przypadkach uzasadnionych szczególnymi względami gospodarczymi okrąg izby rolniczej mógł być mniejszy albo większy od obszaru jednego województwa. Korzystając z możliwości rozszerzenia obszaru działania zawartych w ustawie z 1932 r. powołano Wileńska Izbę Rolnicza, która oprócz woj. wileńskiego, dodatkowo obejmowała województwo nowogródzkie.

Zadania Izby

Do zadań izb rolniczych należało:

• przedstawicielstwo i obrona interesów rolnictwa,
• samodzielne przedsiębranie – w granicach obowiązujących przepisów prawa – środków w zakresie wszechstronnego popierania rolnictwa,
• wykonywanie czynności powierzanych izbom rolniczym przez ustawy i rozporządzenia oraz współdziałanie z władzami rządowymi i samorządowymi we wszelkich sprawach dotyczących rolnictwa, w szczególności zaś przy wykonywaniu przez te władze nadzoru nad działalnością powiatowych samorządów terytorialnych i zapewnianiu jednolitości prowadzonej przez te samorządy akcji w dziedzinie rolnictwa.

W urzeczywistnianiu przedstawicielstwa i obrony interesów rolnictwa izby rolnicze miały na celu:

• występowanie do władz rządowych i samorządowych z wnioskami o ogólnych potrzebach rolnictwa oraz o potrzebach rolnictwa ich okręgów,
• wydawanie opinie w sprawach dotyczących rolnictwa, w szczególności zaś opinie o projektach ustaw i rozporządzeń z zakresu rolnictwa oraz innych dziedzin, mających znaczenie dla rolnictwa,
• delegowania swoich przedstawicieli do istniejących przy władzach rządowych organów doradczych,
• wyznaczania na żądanie właściwych władz lub osób zainteresowanych rzeczoznawców do wydawania opinii, stwierdzania stanu faktycznego oraz innych działań, wymagających wiarogodności i znajomości rzeczy w sprawach dotyczących rolnictwa,
• składania Ministrowi Rolnictwa i Reform Rolnych sprawozdania o stanie rolnictwa w ich okręgach.

Samodzielne popieranie rolnictwa

W zakresie samodzielnego popierania rolnictwa do zadań izb rolniczych w szczególności należało:

• zakładanie i utrzymywanie szkół rolniczych oraz szerzenie oświaty rolniczej pozaszkolnej,
• organizowanie doświadczalnictwa we wszystkich gałęziach produkcji rolnej,
• organizowanie wystaw i pokazów rolniczych,
• udzielanie porad i pomocy fachowej w sprawach rolnictwa,
• organizowanie rachunkowości gospodarstw rolnych,
• organizowanie melioracji rolnych,
• organizowanie hodowli, w szczególności kwalifikowanie gospodarskich zwierząt zarodowych i prowadzenie ksiąg tych zwierząt, wykonywanie kontroli gospodarstw hodowlanych oraz produktów hodowli,
• kwalifikowanie nasion i ziemiopłodów wprowadzanych do obrotu handlowego jako materiał uszlachetniony,
• organizowanie akcji ochrony roślin przed chorobami roślin i ich szkodnikami oraz akcji tępienia chwastów,
• współdziałanie w zaspakajaniu potrzeb rolnictwa w zakresie nawozów sztucznych, nasion, pasz, maszyn rolniczych, inwentarza żywego i innych środków produkcji rolnej,
• organizowanie lecznictwa zwierząt domowych,
• organizowanie gospodarstw leśnych w lasach niestanowiących własności Państwa oraz zalesień nieużytków,
• organizowanie ochrony rolnictwa przed klęskami elementarnymi oraz pomocy dla gospodarstw przez klęski te nawiedzonych,
• badanie opłacalności poszczególnych gałęzi produkcji rolnej i określanie istotnych kosztów produkcji,
• współdziałanie w zaspakajaniu potrzeb rolnictwa w zakresie kredytu,
• współdziałanie w sprawie organizacji zbytu produktów rolnych oraz przy ustalaniu cen tych produktów, w szczególności na giełdach i targach,
• zbieranie danych statystycznych, dotyczących rolnictwa,
• opieka nad gospodarstwami, powstałem z przebudowy ustroju rolnego,
• współdziałanie w organizowaniu ubezpieczeń w rolnictwie,
• opieka nad spółkami wodnymi, pastwiskowymi i leśnymi.

Organy Izby

Organami izby rolniczej były:

• rada izby,
• zarząd izby,
• prezes izby.

Współpraca Izby z organizacjami rolniczymi

Przy wypełnianiu swoich zadań w zakresie samodzielnego popierania rolnictwa izba utrzymywała stałą wież i ścisłą łączność z pracami jednostek samorządu terytorialnego i organizacjach rolniczych, przede wszystkim z powiatowymi organizacjami ogólno-rolniczymi. Wśród nich z:

• związkami rolniczymi,
• zrzeszeniami rolników,
• spółdzielniami rolniczymi.

Izby rolnicze uprawnione były do przejmowania od społecznych organizacji rolniczych – na ich wniosek i za zgodą Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych – cały majątek tych organizacji lub poszczególnych praw, zobowiązań, zakładów, i urządzeń w celu właściwego ich użytkowania.

Wybór radców w okręgach wyborczych

Do rady izby wybierano osoby przez zgromadzenia wyborcze, bez różnicy płci, które przy braku przeszkód, czyniących zadość następującym warunkom:

• ukończyły 30 lat,
• byli właścicielami, dzierżawcami (użytkownikami) lub kierownikami założonych w okręgu izby gospodarstw rolnych,
• pracowali w okręgu izby w dziedzinie rolnictwa i posiadali wykształcenie wyższe lub wykształcanie rolnicze co najmniej średnie.

Okręgi wyborcze

Dla przeprowadzenia wyborów radców ustanowiono 16 następujących okręgów wyborczych, przy czym w każdym okręgu wybierano po jednym radcy:

• I – brasławski,
• II – dziśnieński,
• III – mołodecki,
• IV – oszmiański,
• V – postawski,
• VI – święciański,
• VII – wilejski,
• VIII – wileńsko-trocki, Wilno,
• IX – baranowicki,
• X – lidzki,
• XI – nieświeski,
• XII – nowogódzki,
• XIII – słonimski,
• XIV – stołpecki,
• XV – szczuczyński,
• XVI – wołożyński.

Ponadto dokonywano wyboru radców z wyboru społecznych organizacji rolniczej, w tym po jednym radcy z następujących organizacji:

• Okręgowe Towarzystwo Organizacji i Kółek Rolniczych w Święcianach,
• Okręgowe Towarzystwo Organizacji i Kółek Rolniczych w Wilejce,
• Okręgowe Towarzystwo Organizacji i Kółek Rolniczych w Wilnie,
• Okręgowe Towarzystwo Organizacji i Kółek Rolniczych w Lidzie,
• Okręgowe Towarzystwo Organizacji i Kółek Rolniczych w Nieświeżu,
• Okręgowe Towarzystwo Organizacji i Kółek Rolniczych w Stołpcach,
• Okręgowe Towarzystwo Organizacji i Kółek Rolniczych w Szczucinie,
• Okręgowe Towarzystwo Organizacji i Kółek Rolniczych w Wołożynie,
• Towarzystwo Lniarskie w Wilnie (2 radców).