Wojciech Brzega
 Brzega na fotografii Teofila Studnickiego | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Dziedzina sztuki | |
Wojciech Brzega (ur. 12 września 1872 w Zakopanem[1], zm. 6 lipca 1941 tamże) – polski rzeźbiarz, meblarz, pisarz i działacz społeczny.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się jako syn ślusarza Ryszarda Duźnika i Teresy Gąsienica Brzega. Ojciec zmarł na Węgrzech wkrótce po urodzeniu się syna. Wychowywany przez matkę przyjął jako nazwisko jej przydomek. Po ukończeniu zakopiańskiej Szkoły Ludowej uczył się w Szkole Przemysłu Drzewnego, w klasie rzeźby ornamentalnej. Praktykę czeladniczą odbył w Białej, Cieszynie, Krakowie i Lwowie. W 1895 rozpoczął 3-letnie studia na oddziale rzeźby krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych jako wolny słuchacz. W 1898 wyjechał na studia do Monachium, a następnie do Paryża. W roku 1901 wrócił do Zakopanego. W 1912 ożenił się ze Stefanią Czartoryską. W swoim domu na Skibówkach otworzył pracownię, gdzie odbywały się również wystawy poświęcone sztuce użytkowej artystów z Towarzystwa „Sztuka Podhalańska”.
Był członkiem Ligi Narodowej[2].
Działalność artystyczna[edytuj | edytuj kod]
Współpracował ze Stanisławem Witkiewiczem i był wykonawcą niektórych jego projektów (Willa Koliba). Zajmował się meblarstwem, rzeźbą ornamentacyjną i sztuką stosowaną. Dzięki tym pracom jest uważany za współtwórcę stylu zakopiańskiego. Od 1903 wytwarzał proste meble zdobione na sposób góralski i drobne wyroby dekoracyjne[3]. Wykonał między innymi meble do góralskiej izby i jadalni w sanatorium Bronisławy i Kazimierza Dłuskich w Kościelisku oraz elementy snycerki w willi Kondratówka. Rzeźbił przede wszystkim w drewnie, lecz także w gipsie, terakocie i brązie. Najczęściej była to rzeźba portretowa. W 1910 roku wykonał projekt pomnika Grunwaldzkiego w Zakopanem oraz tablicę pamiątkową Klimka Bachledy. Jego autorstwa są rzeźby i dekoracja ornamentalna w ołtarzu Matki Boskiej Różańcowej (projektu Stanisława Witkiewicza)[4] oraz przypisuje się mu wykonanie części dekoracji snycerskich w kaplicy św. Jana Chrzciciela w zakopiańskim kościele Św. Rodziny[4]. Zadebiutował w 1902 roku na pierwszej wystawie sztuki w Zakopanem otwartej w Czytelni Zakopiańskiej. Udział w niej wzięli również Karol Maszkowski, Stanisław Gałek, Stanisław Ignacy Witliewicz. W latach 1909-1939 brał udział niemal we wszystkich wystawach, organizowanych przez stowarzyszenia plastyczne w Zakopanem organizowane głównie w Bazarze Polskim i Morskim Oku[5].
Zajmował się również pisarstwem. Spisywał gwarą zasłyszane opowieści, wspomnienia, scenki dramatyczne, artykuły etnograficzne i historyczne. Publikował w czasopismach miejscowych: „Zakopane”, „Góral”, „Młody Taternik”. W 1913 roku wydał książkę „Posiady. Opowiadania z Podhala”. Na podstawie jego wspomnień, przekazanych Muzeum Tatrzańskiemu, w 1969 powstała książka „Żywot górala poczciwego”.
Od roku 1922 był nauczycielem rzeźby figuralnej w zakopiańskiej Szkole Przemysłu Drzewnego. W latach 1926–1929 był dyrektorem tej szkoły. W roku 1937 ze względu na stan zdrowia, zrezygnował z działalności pedagogicznej.
Działalność społeczna[edytuj | edytuj kod]
- 1904: współzałożyciel towarzystwa Związek Górali
- 1909: współzałożycieli Towarzystwa Sztuka Podhalańska, w latach 20. we władzach
- 1911: organizator I Zjazdu Podhalan w Zakopanem
- 1912: zastępca, a od 1919 radny gminny
- 1913: sygnatariusz odezwy w sprawie budowy murowanego gmachu dla Muzeum Tatrzańskiego
- 1925–1939: członek rzeczywisty Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych
- 1927: współtwórca stowarzyszenia „Modła”, którego członkami byli m.in. Karol Stryjeński, Rafał Malczewski, Roman Olszowski[6]
Zmarł w Zakopanem 6 lipca 1941, został pochowany na Nowym Cmentarzu w Zakopanem (kw. N1-4-1)[7].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Mebel - projekt Wojciecha Brzegi -
Krzesło - projekt: Wojciech Brzega -
Głowa dziewczyny -
Portret matki
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Maciej Pinkwart, Janusz Zdebski: Nowy Cmentarz w Zakopanem. Przewodnik biograficzny. Warszawa-Kraków: 1988. ISBN 83-7005-180-4.
- Wojciech Brzega, Żywot górala poczciwego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1969.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 78.
- ↑ Stanisław Kozicki: Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907). Londyn: 1964, s. 571. ISBN 978-83-60048-29-0.
- ↑ Guillaume Janneau: Encyklopedia sztuki dekoracyjnej. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1978, s. 48.
- ↑ a b Barbara Tondos, Styl zakopiański, Wrocław: Ossolineum, 2009, ISBN 978-83-04-04505-7.
- ↑ Teresa Jabłońska, Sztuki piękne pod Tatrami, Zakopane 2015, ISBN 978-83-941445-7-9.
- ↑ Dorota Folga-Januszewska, Rafał Malczewski i mit Zakopanego, t. 1, Olszanica: BOSZ, 2006, ISBN 83-89747-34-0.
- ↑ śp. Wojciech Brzega
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Wojciech Brzega – dzieła w bibliotece Polona