Wyrzeka
52°03′00″N 16°56′53″E/52,050000 16,948056| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
80–90 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2021) |
469 |
| Strefa numeracyjna |
61 |
| Kod pocztowy |
63-100[2] |
| Tablice rejestracyjne |
PSE |
| SIMC |
0596636 |
Położenie na mapie gminy Śrem  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu śremskiego  | |
| 52°03′00″N 16°56′53″E/52,050000 16,948056[1]
| |
Wyrzeka (niem. Wirsen) – wieś w województwie wielkopolskim, w powiecie śremskim, w gminie Śrem.
Wyrzeka położona jest 6 km na południowy zachód od Śremu. Krzyżuje się tutaj droga wojewódzka nr 432 (Leszno – Środa Wielkopolska–Września) z drogą powiatową nr 4069 (Pucołowo – Kadzewo)[3].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza wzmianka o Wyrzece pojawiła się w dokumentach z 1230 roku; wieś należała do klasztoru benedyktynów z Lubinia.
Wieś duchowna, własność opata benedyktynów w Lubiniu pod koniec XVI wieku leżała w powiecie kościańskim województwa poznańskiego[4].
W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1848) miejscowość wzmiankowana jako Wyrzeka należała do wsi większych w ówczesnym pruskim powiecie Kosten rejencji poznańskiej[5]. Wyrzeka należała do majątku Jerka, którego właścicielem był wówczas (1846) rząd pruski w Berlinie (w Jerce znajdował się urząd pruski)[5]. W skład majątku Jerka wchodziło łącznie 16 wsi.
W roku 1849 urodził się tutaj Piotr Wawrzyniak – ksiądz i działacz społeczno-polityczny[6].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa poznańskiego.
Edukacja i kultura[edytuj | edytuj kod]
We wsi znajduje się szkoła podstawowa, do której w roku szkolnym 2006/2007 uczęszczało 70 uczniów[7]. Przy szkole istnieje oddział przedszkolny. Do placówek kulturalnych należy filia Biblioteki Publicznej im. Heliodora Święcickiego w Śremie, według danych z 31 grudnia 2008 znajduje się tam 14 593 woluminów, z biblioteki korzysta 445 czytelników[8]. W Wyrzece działa koło gospodyń wiejskich[6]. W Wyrzece działa jednostka ochotniczej straży pożarnej, założona w roku 1931.
Obiekty zabytkowe i turystyczne[edytuj | edytuj kod]
Atrakcjami turystycznymi wsi są[6]:
- Dom rodzinny ks. Piotra Wawrzyniaka – częściowo przebudowany, na szczytowej ścianie znajduje się tablica pamiątkowa z piaskowca z 1981, projektu Eugeniusza Olechowskiego;
- Kapliczka – na styl zakopiański z 1909, wystawiona została w miejscu tragicznego polowania, które odbyło się 15 stycznia 1909, na którym Zygmunt Chłapowski z Turwi śmiertelnie postrzelił Kazimierza Mańkowskiego z Brodnicy, znajduje się w lesie Rąbińskim na terenie Parku Krajobrazowego im. Dezyderego Chłapowskiego na granicy powiatów: śremskiego i kościańskiego.
Zabytkami znajdującymi się w Gminnej Ewidencji Zabytków są dwie zagrody z początku XX wieku[9].
Do świątków przydrożnych należy figura Najświętszego Serca Jezusa z 1910, figura św. Wacława, figura Najświętszego Serca Jezusa sprzed II wojny światowej w szczycie budynku, kapliczka Chrystusa Frasobliwego z II poł. XIX wieku upamiętniająca epidemię cholery oraz trzy krzyże[10].
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Według spisu urzędowego z 1837 roku Wyrzeka liczyła 289 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 36 dymów (domostw)[5].
Liczba mieszkańców miejscowości w poszczególnych latach[11]:
| Rok | Ilość mieszkańców |
|---|---|
| 1837 | 289 |
| 1998 | 392 |
| 2002 | 443 |
| 2009 | 448 |
| 2011 | 423 |
| 2021 | 469 |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 153403
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1573 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Powiatowy Zarząd Dróg w Śremie: Wykaz dróg powiatowych. [dostęp 2009-07-06].
- ↑ Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 246.
- ↑ a b c Leon Plater: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜ztwa Poznańskiego. Lipsk: Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère), 1846, s. 216.
- ↑ a b c Śrem. W: Zbigniew Szmidt: Atrakcje turystyczne ziemi śremskiej. Śrem: Śremski Ośrodek Wspierania Małej Przedsiębiorczości, 2001, s. 20. ISBN 83-910942-7-8.
- ↑ Urząd Miejski w Śremie: Strategia rozwoju gminy Śrem. Śrem: 2007.
- ↑ Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Śrem: Filia nr 2 Błociszewo. [dostęp 2009-07-06].
- ↑ Biuletyn Informacji Publicznej Gminy Śrem: Gminna ewidencja zabytków – Wyrzeka. [dostęp 2009-07-06].
- ↑ Zachowanie lokalnego dziedzictwa. Świątki przydrożne i kościoły w gminie Śrem. Śrem: Unia Gospodarcza Miast Regionu Śremskiego – ŚOWMP, 2010.
- ↑ Wieś Wyrzeka (wielkopolskie) » mapy, GUS, nieruchomości, noclegi, atrakcje, kod pocztowy, regon, wypadki drogowe, kierunkowy, edukacja, demografia, zabytki, statystyki, tabele, linie kolejowe [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-02-23] (pol.).
| Siedziba gminy | |
|---|---|
| Miasto | |
| Wsie |
|
| Osady | |
| Osada leśna | |
| Integralne części wsi |
|
