Xenophoridae
| Xenophoridae | |||
| Troschel, 1852 (1840)[1][2] | |||
 Przedstawiciel rodziny – śmieciarka blada (Xenophora pallidula) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Rząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina |
Xenophoridae | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
Xenophoridae – słabo zróżnicowana rodzina grupująca około 70 gatunków (w tym 27 występujących współcześnie[1]) średniej wielkości ślimaków morskich. Przedstawiciele wyróżniają się zdolnością do przyczepiania i wbudowywania w ściany muszli rozmaitych materiałów zebranych z otoczenia (stąd pochodzi ich popularna nazwa: śmieciarki). Zamieszkują głównie wody tropikalne.
Etymologia nazwy[edytuj | edytuj kod]
Nazwa pochodzi od typowego rodzaju rodziny, Xenophora, którego nazwa odzwierciedla zdolności do wbudowywania w muszlę i przenoszenia ciał obcych (xenos grek. – obcy, phorein – przenosić). Od tej ich zdolności urobiono również ich popularną polską nazwę: śmieciarki[4].
Cechy morfologiczne[edytuj | edytuj kod]
Muszle średniej wielkości (średnica od 1,9 do 16 cm, wysokość: 2–10 cm), stożkowate, nieregularne ze względu na ciała obce przyczepione do zewnętrznej powierzchni, stosunkowo cienkościenne, z niską skrętką i wklęsłą podstawą. Dołek osiowy obecny u większości gatunków, wąski ale głęboki. Niekiedy ornamentacja na zewnętrznej powierzchni muszli, w postaci rzędów kolców i guzków. Wieczko cienkie, gładkie, konchiolinowe (o barwie od żółtawej do brązowej), z koncentrycznymi liniami przyrostów, czasami z kolcami lub promienistymi żebrami. Zawiązek wieczka położony w pobliżu środka. Otwór muszli duży, owalny, lekko spłaszczony. Periostrakum cienkie lub jego brak.[4][5]. Dobrze rozwinięta noga jest podzielona na dwie części, jedna (tylna) wytwarzająca i przenosząca wieczko, przednia – służy do lokomocji. Para czułków na głowie, oczy leżą u ich podstawy[4].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Zamieszkują wody tropikalne, głównie zachodni Pacyfik, niezbyt pospolite[4].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Zajmowane siedliska[edytuj | edytuj kod]
Żyją w litoralu i sublitoralu, aż do krańców stoku kontynentalnego, do głębokości ponad 1400 m, na podłożu mulistym, piaszczystym lub kamienistym[5]. W środowisku poruszają się szybkimi skokami[4].
Maskowanie muszli[edytuj | edytuj kod]
Przedstawiciele Xenophoridae mają zdolność do wbudowywania w zewnętrzną ścianę muszli najrozmaitszych przedmiotów i ciał obcych, które znajdują w otaczającym je środowisku (kamyków, muszli innych mięczaków, szkieletów i żywych kolonii koralowców, gąbek, rurek wieloszczetów. Miejsce wbudowywania wtrętów nie jest zwykle przypadkowe. Obiekty te są przytwierdzane do muszli w stosunkowo regularnych odstępach, za pomocą wydzieliny produkowanej przez nogę. Wydzielina ta produkowana jest przez całe życie ślimaka. Jedynie u przedstawicieli rodzaju Onustus tylko w początkowym okresie życia – a więc przedmioty te są przyczepiane tylko na początkowych skrętach muszli[4].
Podział taksonomiczny[edytuj | edytuj kod]
W rodzinie Xenophoridae nie wyróżnia się podrodzin[1][2]. Rodzina obejmuje następujące współcześnie występujące rodzaje[1]:
- Aspidophoreas Nappo, Bini & Santucci, 2022
- Austrophora Kreipl, Alf & Kronenberg, 1999 – jedynym przedstawicielem jest Austrophora flindersi (Cotton & Godfrey, 1938)
- Onustus Swainson, 1840 – synonimy: Trochotugurium Sacco, 1896; Tugurium Fischer in Kiener, 1879[6]
- Ponderiana Nappo, Bini & Santucci, 2022
- Stellaria Möller, 1832 – synonimy: Haliphoebus Fischer in Kiener, 1879; Xenophora (Stellaria) Schmidt, 1832[7]
- Xenophora Fischer von Waldheim, 1807[8] – rodzaj typowy
oraz rodzaj wymarły:
- Acanthoxenophora Perrilliat & Vega, 2001 – jedynym przedstawicielem był Acanthoxenophora sinuosa Perrilliat & Vega, 2001 †
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f MolluscaBase eds., Xenophoridae Troschel, 1852 (1840), [w:] MolluscaBase [online] [dostęp 2024-03-09] (ang.).
- ↑ a b Bouchet P. & Rocroi J.-P., Classification and nomenclatory of gastropod families, „Malacologia”, 47 (1–2), 2005, s. 1–397.
- ↑ F.H. Troschel, Bericht über die Leistungen im Gebiete in der Naturgeschichte der Mollusken während des Jahres 1851, „Archiv für Naturgeschichte”, 18 (2), 1852, s. 280 (niem.).
- ↑ a b c d e f Wąsowski R. 2000. Przewodnik: Muszle. Multico Oficyna Wydawnicza Sp. Z o.o., Warszawa, ISBN 83-7073-250-X, str. 116.
- ↑ a b Kreipl, K. & Alf, A. 1999: Recent Xenophoridae. 148 pp. ConchBooks, Hackenheim, ISBN 3-925919-26-0.
- ↑ WoRMS (2014). Onustus Swainson, 1840. [1] dostęp 2014-04-15
- ↑ WoRMS (2014). Stellaria Möller, 1832. [2] dostęp 2014-04-15
- ↑ WoRMS (2014). Xenophora Fischer von Waldheim, 1807. In: Bouchet, P.; Gofas, S.; Rosenberg, G. World Marine Mollusca database. [3] dostęp 2014-04-15
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Wąsowski R. 2000. Przewodnik: Muszle. Multico Oficyna Wydawnicza Sp. Z o.o., Warszawa, ISBN 83-7073-250-X, pp.336.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Rodzina: Xenophoridae na shells.tricity.wsu.edu. shells.tricity.wsu.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-11)].
- Xenophoridae w bazie NCBI dostęp: 15 kwietnia 2014.
- Xenophoridae w WoRMS World Register of Marine Species, dostęp: 15 kwietnia 2014.