Zakłady Przemysłowe Garbarskie „Natalin”
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Adres |
ul. Żyrardowska 33/6 |
| Data założenia |
1924 |
| Data likwidacji |
2004 |
| Forma prawna | |
| Nr KRS | |
Położenie na mapie Grodziska Mazowieckiego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu grodziskiego  | |
Położenie na mapie gminy Grodzisk Mazowiecki  | |
 52°06′10,51″N 20°37′00,25″E/52,102919 20,616736
| |
Zakłady Przemysłowe Garbarskie „Natalin” SA – spółka akcyjna, dawny zakład garbarski przy ulicy Żyrardowskiej 33/6 (dawniej Kozerkowskiej 14) w Grodzisku Mazowieckim.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Statut spółki został zatwierdzony w dniu 17 listopada 1923 roku. Zakład został utworzony w celu produkcji wszelkich rodzajów skór oraz przeróbki surowca na skóry podeszwowe, juchtowe i chromowe. Założycielami spółki byli Jan Kamiński, Jan Chrzanowski, Józef Somczyński, Stanisław Widuliński, Bolesław Witecki, Kazimierz Mathia, Henryk Osmólski oraz Wacław Piekarski[1]. Fabrykę ulokowano w budynkach dawnej papierni Antoniego Hordliczki[2].
Kapitał zakładowy spółki wynosił 1 mln mkp i został podzielony na 10 akcji po 100 tys. mkp. W latach funkcjonowania zakład zatrudniał 20 osób oraz posiadał zdolność wytwórczą 1000 skór[3].
20 września 1939 roku na terenie garbarni niemieccy żołnierze rozstrzelali 11 osób, a była to zemsta za rzekome zabójstwo któregoś z niemieckich żołnierzy. Zginęli wtedy: Jan Kamiński, Marcin Michalski, Jan Pobiedziński, Wincenty Samoraj, Albin Szatan, Józef Somczyński, Wiesław Somczyński, Jan Zagajewski, Henryk Zagajewski oraz dwaj niezidentyfikowani obywatele miasta[1]. Podczas II wojny światowej w garbarni „Natalin” ukrywano uchodźców z województwa poznańskiego oraz grodziskiego getta. Dnia 26 lipca 1944 roku została przeprowadzona akcja na Garbarnię „Natalin”, podczas której zarekwirowano platformę wyprawionych skór po czym wywieziono je z miasta z przeznaczeniem dla organizacji AK. Skóry z garbarni trafiły do oddziałów w Puszczy Kampinoskiej[4].
30 września 1944 roku pracownicy garbarni wraz z rodzinami zostali aresztowani przez niemieckie wojsko, a następnie rozstrzelani w Lasach Młochowskich. W następnych dniach aresztowano też dwóch współwłaścicieli garbarni - Jana Kamińskiego i Bolesława Witeckiego, których to rozstrzelano w Żyrardowie[4].
Po wojnie Zakłady Przemysłowe Garbarskie „Natalin” zaczęły funkcjonować jako zakład państwowy. W 1995 roku zostały one przekształcone w spółkę akcyjną[5].
Proces upadłościowy spółki rozpoczął się w 2002 roku. 11 marca 2004 zakład został wykreślony z rejestru przedsiębiorców.
Obecnie w miejscu dawnej fabryki mieszczą się bloki mieszkalne. W 1970 roku odsłonięto tablicę upamiętniającą ofiary zbrodni z 20 września 1939 roku[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Marek Cabanowski, Domy i ludzie, Grodzisk Mazowiecki 1998, ISBN 83-904339-3-1.
- ↑ Marek Cabanowski, Wierni ziemi grodziskiej, Grodzisk Mazowiecki 2005, s. 45-56, ISBN 83-904339-7-4.
- ↑ Rocznik polskiego przemysłu i handlu 1938, Warszawa: Polska Spółka Wydawnictw Informacyjnych, 1938.
- ↑ a b c Garbarnia „Natalin” (ul. Żyrardowska) – Miejsca pamięci [online] [dostęp 2022-05-08].
- ↑ Wilczek M., Papiery wartościowe przemysłowych spółek akcyjnych dwudziestolecia międzywojennego., Katowice 2016.