Zawada (nazwisko)

Zawada (forma żeńska: Zawada, Zawadowa, Zawadówna; liczba mnoga: Zawadowie; w śląskiej formie: Zowada, Sowada) – polskie nazwisko (dawniej również: przydomek, przezwisko, miano) notowane od 1410 roku. Według systemu PESEL na początku 2020 roku zamieszkiwały w Polsce około 13353 osoby noszące to nazwisko.

Historia nazwiska

Staropolskie nazwisko (początkowo przezwisko, przydomek) – popularne wśród niższych warstw społecznych Polaków co najmniej od XV wieku m.in. wśród polskich chłopów, mieszczan, także wiadomo, że dwie osoby o takim przydomku lub nazwisku (za Historya piechoty polskiej) zaciągnięto do „pierwszej znanej nam roty pieszej polskiej rotmistrza Marka z roku 1471”.

Jedną z rodzin o tym nazwisku (dworzanina królewskiego wraz z braćmi i potomstwem), według zapisów heraldycznych, nobilitowano i adoptowano do herbu Rawicz w 1571 roku, przywilejem króla Zygmunta Augusta (zobacz: Zawada - herb szlachecki):

Warszawa, 27.VIII.1571
Zawada Piotr, Walenty, Stanisław, Wacław i Marcin, bracia rodzeni. Tenże Piotr Z.[awada] zasłużył się Izabelli Jagiellonce, królowej węgierskiej, i jej synowi Janowi II. Adopt. do h. Rawa przez Walentego Dembińskiego, kanclerza kor.

Potomkowie Rawicz-Zawadów to rodzina zmarłego już, znanego himalaisty o pełnym pierwotnym nazwisku Maria Andrzej Rawicz-Zawada, którego przodkowie (m.in. Filip Zawada - legionista, Tomasz Rawicz-Zawada - powstaniec styczniowy) brali udział w walkach wyzwoleńczych.

Znani przedstawiciele

• Andrzej Zawada (właśc. Maria Andrzej Zawada) – himalaista, zorganizował choć osobiście wycofał się przed szczytem, jedną z najważniejszych polskich wypraw zimową wyprawę na Mount Everest w 1980 r.,
• Andrzej Zawada – krytyk literacki,
• Filip Zawada – artysta, pisarz, poeta, muzyk, fotografik,
• Kazimierz Zawada – sędzia Sądu Najwyższego, prawnik prof. dr hab., wykładowca Uniwersytetu Jagiellońskiego,
• Łucja Zawada – nauczycielka, instruktorka harcerska, żołnierz Szarych Szeregów.

Osoby o nazwisku o podobnej fonetyce

• Vilém Závada – czeski poeta, pisarz, tłumacz.

Postacie fikcyjne o nazwisku Zawada

• Zawada – jeden z bohaterów filmu Jutro idziemy do kina (2007)
• Adam Zawada – komisarz, podinspektor policji, główny bohater serialu Kryminalni (2004-2007)
• dr Krzysztof Zawada – specjalista ds. bezpłodności w serialu Radio Romans (1994-1995)
• Paweł Zawada, Katarzyna Solska (później: Katarzyna Zawada) – główni bohaterowie komedii Kogel-mogel (1988) oraz Galimatias, czyli kogel-mogel II (1989)
• major Zawada „Kąpielowy” – jeden z głównych bohaterów filmu Przesłuchanie (1982)
• Bogdan Zawada – kapitan milicji, główny bohater filmu Wściekły (1979)
• Jadwiga Zawadowa, Wojciech Zawada, Stefek Zawada, Staszek Zawada – rodzina chłopska, główni bohaterowie filmu Wezwanie (1971) na podstawie powieści Juliana Kawalca
• Zygmunt Zawada – reżyser, główny bohater filmu Pogoń za Adamem (1970)

Zobacz też

• Stanisław z Zawady - Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego w XV wieku.
• W dawnych pismach pojawia się łaciński zwrot z „de”, który w tłumaczeniu na język polski oznacza:
  • de Zawada – łaciński zwrot oznaczający pochodzenie: „z miejscowości Zawada”
  • de Zawada – wczesna łacińska forma nazwiska „Zawadzki”
  • de Zawada – łaciński zwrot „herbu Rawicz odmiana Zawada”
  • de Zawada – łaciński zwrot opisujący lokalizację pełnionej funkcji np. „sołtys wsi Zawada”
    (na podstawie analizy łacińskiego/romańskiego słowa „de” Adama Naruszewicza).