Zdziłowice
50°48′50″N 22°31′57″E/50,813889 22,532500| Artykuł |
50°48'50"N 22°31'57"E |
|---|---|
| - błąd |
39 m |
| WD |
50°45'N, 22°28'E, 50°48'53.71"N, 22°31'45.88"E |
| - błąd |
19766 m |
| Odległość |
1 m |
| zniesiona wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
295 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2011) |
1515[1] |
| Strefa numeracyjna |
15 |
| Kod pocztowy |
23-302[2] |
| Tablice rejestracyjne |
LJA |
| SIMC |
0791361 |
Położenie na mapie gminy Godziszów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu janowskiego  | |
| 50°48′50″N 22°31′57″E/50,813889 22,532500
| |
Zdziłowice – zniesiona nazwa wsi w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie janowskim, w gminie Godziszów.
Miejscowość zniesiono w 2023 r. tworząc z jej części cztery wsie: Zdziłowice Czwarte, Zdziłowice Drugie, Zdziłowice Pierwsze, Zdziłowice Trzecie[3][4]
- Dalsza część artykułu dotyczy sytuacji sprzed zniesienia nazwy wsi w 2023 r.
Wieś szlachecka położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie urzędowskim województwa lubelskiego[5]. Za Królestwa Polskiego istniała gmina Zdziłowice. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 1515 mieszkańców[1] i była drugą co do wielkości miejscowością gminy Godziszów.
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj | Od 2023 |
|---|---|---|---|
| 0791378 | Bychawka | część wsi | zniesiona |
| 0791384 | Dąbie | część wsi | zniesiona |
| 0791390 | Iwany | część wsi | zniesiona |
| 0791409 | Mazurowska Strona | część wsi | zniesiona |
| 0791415 | Południaki | część wsi | zniesiona |
| 0791421 | Zdziłowice Czwarte | część wsi | wieś |
| 0791438 | Zdziłowice Drugie | część wsi | wieś |
| 0791444 | Zdziłowice Pierwsze | część wsi | wieś |
| 0791450 | Zdziłowice Trzecie | część wsi | wieś |
Historia[7][edytuj | edytuj kod]
Pierwsza wzmianka o Zdziłowicach pochodzi z 1377 roku i zawarta została w nadaniu dóbr Kraśnickich Dymitrowi z Goraja. Kolejna wzmianka pojawia się przy okazji włączenia wsi do dóbr rodziny Ossolińskich, a w 1604 r. do ordynacji Jana Zamoyskiego[8]. W 1694 roku mieszkańcy Zdziłowic gospodarowali na 50 półłanach. We wsi było 41 zagród i jedna karczma. 65 lat później żyło w niej już 50 kmieci na gospodarstwach półłanowych i ćwierćłanowych, 48 zagrodników (małorolna ludność chłopska) i 6 chałupników. W 1759 roku Zdziłowicom sołtysował Walek Kania. W 1864 roku wieś, licząca wówczas 135 gospodarstw, została uwłaszczona; ordynat otrzymał zadośćuczynienie w postaci 36 tysięcy rubli, a chłopi zaczęli uprawiać już swoje 2922 morgi ziemi. Mieszkańcy mogli też korzystać z prawa serwitutów, czyli pobierania drzewa z lasu na opał. Serwituty stały się jednak wkrótce kością niezgody i w 1927 roku, na wniosek zdziłowian, zostały zlikwidowane, a każdy gospodarz dostał sześć i pół morgi lasu. W czasie I wojny światowej wieś nie poniosła większych strat. Spłonęły tylko 3 wiatraki należące do Franciszka Wójcika, Jana Wójcika i Stanisława Skrzypka.
W wojnie obronnej w 1939 roku brało udział 64 mieszkańców. W walkach zginęło siedmiu. Jednym z nich był kpt. Jan Matysek – Orsza, nawigator lotnictwa bombowego, który poległ bohaterską śmiercią wraz z całą sześcioosobową załogą w 1942 roku podczas lotu bojowego na Hamburg. Ginęli też cywile. 7 września 1942 roku Niemcy zorganizowali w Zdziłowicach obławę, w czasie której zatrzymali 150 osób w wieku od 14 do 40 lat. Zostali oni wywiezieni do obozu koncentracyjnego w Majdanku. Na miejscu hitlerowcy rozstrzelali 72 mieszkańców narodowości żydowskiej. Rok później sytuacja się powtórzyła. 18 października 1943 roku Niemcy aresztowali sześciu mężczyzn. Wywieźli ich na zamek do Lublina i rozstrzelali. 7 marca 1944 do Zdziłowic wkroczyli żołnierze – w sile jednego pułku pod dowództwem Piotra Brajki – I Ukraińskiej Dywizji Partyzanckiej, tzw. kowpakowcy. Niemcy wyruszyli przeciwko nim z Janowa Lubelskiego. Na wzgórzu 318, tuż pod wsią, rozgorzał zażarty bój. Silny partyzancki ogień oraz trudne warunki drogowe (duże błoto) zmusiły hitlerowców do odwrotu. Dzień później jednak, w odwecie, podpalili część obecnych Zdziłowic III. 22 lipca 1944 roku rano Niemcy, pod naporem wojsk rosyjskich i polskich, wycofywali się przez wieś w kierunku Batorza. W Zdziłowicach stacjonowało wówczas 35 partyzantów pod dowództwem Tadeusza Sulowskiego. Doszło do wymiany ognia. Dwóch żołnierzy niemieckich zginęło, a kilku zostało rannych. Gdy partyzanci wycofali się hitlerowcy, mszcząc się spalili prawie doszczętnie Zdziłowice II i Zdziłowice IV. Ich mieszkańców ostrzelali z karabinów maszynowych. Zginęło wtedy 15 osób, w tym dwoje dzieci. W sumie wojna pozbawiła życia 177 mieszkańców Zdziłowic.
Po wojnie wieś szybko odbudowała się ze zniszczeń. Wzniesiono cegielnię szkołę i dom nauczyciela, pomieszczenia dla Gminnej Rady Narodowej i ośrodka zdrowia, Dom kultury oraz stację CPN. Utwardzono drogi dojazdowe. W roku 1971 doszło do ogromnego pożaru na terenie wsi. Spłonęło w nim 120 budynków[8]. Obecnie miejscowość dzieli się na cztery sołectwa.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1601 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 grudnia 2022 r. w sprawie ustalenia, zmiany i zniesienia urzędowych nazw niektórych miejscowości oraz obiektów fizjograficznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2783)
- ↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Zenon Baranowski: Rys historyczny miejscowości powiatu janowskiego. Lublin - Stalowa Wola: Sztafeta, 2001, s. 50–63.
- ↑ a b Strona gminy Godziszów. [dostęp 2010-06-25]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Leon Kowalczyk, Zdziłowice – obrazki z pamięci, Lublin 2008 – link do strony biblioteki z ową pozycją
- Z. Baranowski, Rys historyczny miejscowości powiatu janowskiego, Lublin-Stalowa Wola 2001
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Siedziba gminy: Godziszów Trzeci
| Wsie | |
|---|---|
| Część wsi |
|
| Zniesione nazwy |
