Zespół dworski w Wierzbnie
 nr rej. A-500/M z 11.09.1989 i z 20.07.2009[1].
| |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość |
32-104 Wierzbno |
| Adres |
Wierzbno 20A |
| Typ budynku | |
| Kondygnacje |
parter |
| Rozpoczęcie budowy |
XIX w. |
| Zniszczono |
I wojna światowa |
| Odbudowano |
1921 |
| Pierwszy właściciel |
Maurycy Szańkowski |
| Kolejni właściciele | |
Położenie na mapie gminy Koniusza  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu proszowickiego  | |
 50°09′17,881″N 20°14′19,849″E/50,154967 20,238847
| |
Zespół dworski w Wierzbnie – zespół zabytków znajdujący się w Wierzbnie, w gminie Koniusza, w powiecie proszowickim, w województwie małopolskim.
Zespół, w skład którego wchodzą: dwór, spichrz, obora oraz park, został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Poprzedni, XIX-wieczny dwór należący do Maurycego Szańkowskiego, został zniszczony podczas I wojny światowej. W 1906 roku majątek o powierzchni 198 ha przejął syn Teofil Szańkowski (1880–1945) i w 1921 roku odbudował dwór w stylu narodowym[2][3][4]. Teofil Szańkowski wraz z żoną Janiną z Kollatorowiczów (1884–1953) zlikwidowali produkcję mleczarską i zajęli się między innymi hodowlą nowych odmian zbóż, tzw. wierzbieńskich. Wzorowo prowadzone gospodarstwo odwiedzane było przez krajowych i zagranicznych specjalistów[2]. W czasie II wojny światowej właściciele wspierali uciekinierów z Wielkopolski i Warszawy po powstaniu w 1944 roku, uchodźców z kresów wschodnich oraz ukrywającą się młodzież z Krakowa.
Po reformie rolnej w 1944 roku majątek znacjonalizowano, a ziemię rozparcelowano[5]. W styczniu 1945 roku Teofil Szańkowski został aresztowany przez NKWD i osadzony w więzieniu Montelupich w Krakowie. Podczas transportu w głąb Rosji zmarł 1 kwietnia 1945 roku w miejscowości Cukurycha koło Doniecka. Był odznaczony w 1929 roku Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski[5]. Część hodowli nasiennej zbóż wdowa przeniosła do Uszyc na Opolszczyźnie i prowadziła ją do śmierci. Małżeństwo zmarło bezpotomnie[5].
W 2018 roku nowy właściciel przeprowadzał remont wszystkich obiektów.
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Budynek drewniany, otynkowany, parterowy. W środku, w części frontowej znajduje się portyk z półkolistą arkadą, a nad nim kolumnowy ganek nakryty dwuspadowym dachem. Frontony ganku oraz okien w dachu dworu ozdobiono wygiętymi listwami na wzór ludowej wycinanki. Po prawej stronie znajduje się parterowe skrzydło. Na terenie posiadłości znajdują się jeszcze zabudowania gospodarcze, dawny spichrz i obora[2].
W parku dworskim znajduje się cmentarz z I wojny światowej[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Rejestr zabytków nieruchomych woj. małopolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 2018-06-19]. (pol.).
- Piotr Libicki: Dwory i pałace wiejskie w Małopolsce i na Podkarpaciu. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS Sp. z o.o., 2012. ISBN 978-837510-597-1.
- Bogusław Krasnowolski: Leksykon zabytków architektury Małopolski. Kraków: Arkady, 2013. ISBN 978-83-2134744-8.
- HISTORIA I HERALDYKA GMINY KONIUSZA autor Włodzimierz Chorązki. koniusza.pl. [dostęp 2018-06-19]. (pol.).
- Stanisław Tadeusz Sroka: Teofil Szańkowski. ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 2020-12-31]. (pol.).
- Groby Wojenne na terenie małopolski. Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie. [dostęp 2018-06-19]. (pol.).