Zespół pałacowo-folwarczny w Porębie Żegoty
 nr rej. A-506 z 18.03.1985 i A-586 z 25.07.1988[1].
| |
 Ruina pałacu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Architekt | |
| Zniszczono |
1945 |
Położenie na mapie gminy Alwernia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu chrzanowskiego  | |
 50°03′12,978″N 19°34′02,935″E/50,053605 19,567482
| |
Zespół pałacowo-folwarczny w Porębie Żegoty – zespół zabytków znajdujący się w Porębie Żegoty, w gminie Alwernia, w powiecie chrzanowskim, w województwie małopolskim.
Zespół, w skład którego wchodzą: pałac, kaplica-mauzoleum Szembeków, park, spichrz, rządcówka oraz stodoła został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
W 1532 roku wieś należała do Piotra Porębskiego, a na przełomie XVI i XVII wieku do Krzysztofa Korycińskiego, kasztelana wojnickiego. Od połowy XVIII wieku właścicielem był Franciszek Szwarcenberg Czerny, kasztelan wojnicki i oświęcimski, od którego majątek przejęła córka Marianna z mężem Józefem Szembekiem. Do 1945 roku posiadłość należała do rodziny Szembeków[2][3]. Drewniany dwór Korycińskich z XVII wieku został przebudowany na polecenie Franciszka Szwarcenberg-Czernego w 2. połowie XVIII wieku w stylu późnobarokowym[4][5]. Na początku XX wieku obiekt przebudowano według planów Tadeusza Stryjeńskiego dla Szembeków[4].
W czasie II wojny światowej okupanci, po wysiedleniu właścicielek zorganizowali w nim ośrodek wypoczynkowy dla załogi obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau[5]. W pałacu spalonym z powodu zaprószenia ognia przez żołnierzy sowieckich w 1945 roku i częściowo rozebranym, znajdowała się biblioteka, archiwum oraz zbiory sztuki[6]. W całości zachowała się jedynie oficyna.
Park[edytuj | edytuj kod]
W dworskim parku w latach 1920–1922 wybudowano modernistyczne mauzoleum Szembeków w formie kaplicy według projektu Karola Stryjeńskiego. W grobowcu pochowani byli: Aleksander Szembek (1893–1920), Józef Szembek (1856–1928) i jego żona Ludwika z Wielopolskich (1867–1936). Z powodu bezczeszczenia po 1945 roku grobowca, na przełomie 70. i 80. lat, ówczesny proboszcz Wacław Mokosa przeniósł szczątki na cmentarz. Nad fasadą grobowca znajduje się nietypowa kamienna rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem, trzymanym na rękach nad głową[5][4].
W parku istniała też sztuczna grota z posągiem Neptuna. W otoczeniu pałacu, przy drodze w kierunku Alwerni widoczne są stawy rybne oraz kamienna figura św. Jana Nepomucena z 1782 roku[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Rejestr ↓, s. 13.
- ↑ Libicki 2012 ↓, s. 352.
- ↑ Noga 1997 ↓, s. 44.
- ↑ a b c Krasnowolski 2013 ↓, s. 235.
- ↑ a b c Zinkow 2008 ↓, s. 539.
- ↑ Schnaydrowa 1967 ↓, s. 42.
- ↑ Kornecki 1993 ↓, s. 86.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Rejestr zabytków nieruchomych woj. małopolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 2017-11-17]. (pol.).
- Bogusław Krasnowolski: Leksykon zabytków architektury Małopolski. Kraków: Arkady, 2013. ISBN 978-83-2134744-8.
- Marian Kornecki: Sztuka Sakralna. Kraków: Zarząd Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych w Krakowie, 1993.
- Julian Zinkow: Wokół Krzeszowic i Alwerni. Kraków: Wydawnictwo Verso, 2008.
- Piotr Libicki: Dwory i pałace wiejskie w Małopolsce i na Podkarpaciu. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS Sp. z o.o., 2012. ISBN 978-837510-597-1.
- Zdzisław Noga: Osadnictwo i krajobraz od schyłku średniowiecza po współczesność. Kraków: Zarząd Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych, 1997. ISBN 83-901471-7-3.
- Bogumiła Schnaydrowa: Ziemia Chrzanowska i Jaworzno. Kraków: Wydawnictwo Artystyczno–Graficzne, 1967.