Zestaw NPS-3

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zestaw NPS-3
Установка НПС-3 (7,62-мм пулемет Максима на казематном станке обр. 1939 г.)
Pancerz zestawu NPS-3 eksponowany w Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej
Pancerz zestawu NPS-3 eksponowany w Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej
Dane podstawowe
Państwo

 ZSRR

Rodzaj

zestaw forteczny

Dane taktyczno-techniczne
Kaliber

7,62 mm

Nabój

Mosin 7,62 x 54 R

Donośność

2200 m

Masa

ok. 1500 kg

Kąt ostrzału

-12° do +12° (w pionie)
60° (w poziomie)

Szybkostrzelność

teor. 600 strz./min

Obsługa

3 osoby

Zestaw NPS-3 (ros. Установка НПС-3) – radziecki forteczny zestaw broni maszynowej (stanowisko) z przełomu lat 30. i 40. XX wieku, skonstruowany na potrzeby budowanych w tym czasie umocnień na nowej zachodniej granicy państwowej, tzw. Linii Mołotowa. Składał się z ciężkiego karabinu maszynowego Maxim wz. 1910/1930 kalibru 7,62 mm, zamontowanego na lawecie i osadzonego w pancerzu skrzyniowym. Stanowisko NPS-3 było podstawowym uzbrojeniem schronów broni maszynowej do prowadzenia ognia czołowego oraz kaponier i półkaponier przeciwpancernych i broni maszynowej do prowadzenia ognia bocznego zbudowanych na Linii Mołotowa.

Historia i użycie[edytuj | edytuj kod]

Widok zewnętrzny ambrazury z pancerzem NPS-3
Widok zewnętrzny ambrazury z pancerzem NPS-3

Budowane w latach 30. obiekty obronne tzw. Linii Stalina były w 90% schronami uzbrojonymi w broń maszynową, zamontowaną na stanowiskach nie zapewniających hermetyczności (pancerzach typu Juszina oraz P-31) lub w nieopancerzonych żelbetowych lub betonowych strzelnicach[1][2]. Zostało to negatywnie ocenione przez komisję badającą w 1937 roku stan umocnień na zachodniej granicy państwowej[1]. Wiosną 1938 roku komisja opracowała założenia dla nowych systemów uzbrojenia, w których oprócz dotychczasowych priorytetów (dużej szybkostrzelności oraz długotrwałego prowadzenia ognia) podniesiono kwestię zapewnienia hermetyczności i odporności na ostrzał broni przeciwpancernej[1].

W zestawie zastosowano zamontowany w pancerzu skrzyniowym chłodzony wodą ciężki karabin maszynowy Maxim wz. 1910/1930 kalibru 7,62 mm, co spowodowało konieczność instalacji w schronach urządzeń hydraulicznych zapewniających dopływ do chłodnicy zimnej wody i odprowadzania gorącej[3]. Kolejnym wymaganiem było posiadanie przez schron źródła energii elektrycznej, która niezbędna była do zasilania układu usuwania gazów prochowych czy podświetlania celownika optycznego[4].

Produkcję zestawów rozpoczęło kilka fabryk: Zakład Nr 92 (ros. Завод No 92) w Gorkim, „Sierp i Młot” (ros. „Серп и Молот”) w Moskwie, Zakład im. M. Kaganowicza (ros. Завод им. М. Кагановича) w Moskwie oraz Debalcewski Zakład Przemysłu Maszynowego (ros. Дебальцевский Завод Машиностроения) w Debalcewie[5][6]. Zapotrzebowanie na zestawy NPS-3 było bardzo duże, gdyż miały stanowić uzbrojenie 60–70% wieloizbowych schronów na każdym rejonie umocnionym Linii Mołotowa (w II połowie 1941 roku potrzeby budowniczych nowej linii umocnień opiewały na 6943 ckm Maxim wz. 1910/1930 na stanowiskach NPS-3)[7][8].

Izba bojowa schronu OPPK z zachowanym pancerzem NPS-3
Izba bojowa schronu OPPK z zachowanym pancerzem NPS-3

Stanowiska NPS-3, przeznaczone głównie do zwalczania wrogiej piechoty, stosowane były w schronach broni maszynowej do prowadzenia ognia czołowego PDOT (ros. пулемётная долговременная огневая точка), schronach przeciwpancernych i broni maszynowej do prowadzenia ognia czołowego OPDOT (ros. орудийно-пулемётная долговременная огневая точка), schronach broni maszynowej do ognia bocznego - półkaponierach PPK (ros. пулемётный поукапонир) oraz schronach przeciwpancernych i broni maszynowej do prowadzenia ognia bocznego – kaponierach OPK (ros. орудийно-пулеметный капонир) i półkaponierach OPPK (ros. орудийно-пулеметный поукапонир)[9][10].

Opis konstrukcji[edytuj | edytuj kod]

Zestaw NPS-3 składał się z następujących elementów:

  • ciężkiego karabinu maszynowego Maxim wz. 1910/1930 kalibru 7,62 mm;
  • celownika optycznego KT-2;
  • lawety (składającej się z prowadnicy oraz sań górnych i dolnych z podziałką kątową);
  • dwuczęściowego gazoszczelnego pancerza skrzyniowego, połączonego śrubami;
  • pokrętła mechanizmu podniesienia;
  • teleskopowej rury zrzutowej dla łusek[11][12].
Ckm Maxim wz. 1910/30 na stanowisku NPS-3
Ckm Maxim wz. 1910/30 na stanowisku NPS-3

Kąt podniesienia lufy zamontowanego w zestawie NPS-3 ckm Maxim wynosił od -12° do +12°, a sektor ostrzału sięgał 60° (30° w prawo i 30° w lewo)[4][13][a]. Celowanie w płaszczyźnie poziomej odbywało się ręcznie, poprzez ruch rękojeści karabinu maszynowego, w pionie zaś odbywało się za pomocą mechanizmu podnoszącego z pokrętłem[13]. Broń osadzona była na łukowatej, przymocowanej do pancerza lawecie, na której umieszczono dwuczęściowe, przemieszczające się po rolkach sanie[14]. Maksymalna donośność ckm wynosiła 5000 metrów, skuteczny zasięg ognia wynosił zaś 2200 metrów[14][15][b]. Szybkostrzelność teoretyczna ckm Maxim wynosiła 600 strz./min, praktyczna zaś od 250 do 300 strz./min[14]. Wykorzystywano standardową amunicję Mosin 7,62 x 54 R, podawaną do broni w taśmie parcianej liczącej 250 sztuk naboi, umieszczanej w pojemniku amunicyjnym zamontowanym w górnej części sań[14]. Stosowano naboje z pociskami lekkimi (L), ciężkimi (D), przeciwpancernymi (B-30), przeciwpancerno-zapalającymi (B-32) i smugowymi (T)[14].

Lufa ckm osadzona była w jarzmie kulistym o grubości 200 mm, podpartym od wewnątrz gazoszczelną płytą dociskową[14]. W jarzmie prócz umieszczonej centralnie lufy ckm osadzony był także celownik optyczny KT-2, usytuowany z prawej strony (patrząc od wewnątrz); miał on dwukrotne powiększenie i pole widzenia 18°[13][16]. Do komory zamkowej broni doprowadzone były przewody odprowadzające na zewnątrz schronu gazy prochowe, połączone z elektrycznym wentylatorem KP-4 oraz rezerwowym wentylatorem o napędzie ręcznym[14][17]. Pod lawetą znajdował się teleskopowy przewód zrzutowy łusek, który wyprowadzony był na zewnątrz schronu do rowu diamentowego lub do hermetycznych zbiorników umieszczonych pod podłogą[14]. Obok stanowiska znajdował się układ chłodzenia lufy ckm, który tworzyły dwa metalowe zbiorniki (górny na zimną wodę i dolny na gorącą) i ręczna pompa[14].

Długość składającego się z dwóch skręconych śrubami skrzyń, wykonanego ze stali pancernej pancerza miała rozmiar 1000 mm, grubość schodkowej przeciwrykoszetowej części zewnętrznej wynosiła 35 mm, masa zestawu wynosiła zaś około 1500 kg[4][18]. Wymiary ambrazury przy grubości ściany schronu 1,5 metra wynosiły 1,45 metra szerokości i 0,45 metra wysokości[19]. Obsługa stanowiska składała się z trzech osób: podoficera – celowniczego, ładowniczego i amunicyjnego[14][15].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Identycznie podaje Kozdrój 2020 ↓, s. 22. Natomiast Wesołowski 2001 ↓, s. 119, NPS-3 ↓ i Mazur 2018 ↓, s. 320 podają, że kąt podniesienia lufy wynosił od -10° do +10°.
  2. ↑ Bujko i in. 2018 ↓, s. 91, Bujko 2019 ↓, s. 26 i Kozdrój 2020 ↓, s. 22 podają, że skuteczny zasięg ognia wynosił 1200 metrów.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Wesołowski 2001 ↓, s. 108.
  2. ↑ Kaufmann i Jurga 2013 ↓, s. 508.
  3. ↑ Wesołowski 2001 ↓, s. 117.
  4. ↑ a b c Bujko i in. 2018 ↓, s. 91.
  5. ↑ Bujko i in. 2018 ↓, s. 92.
  6. ↑ Kozdrój 2020 ↓, s. 22-23.
  7. ↑ Kozdrój 2020 ↓, s. 22.
  8. ↑ Wesołowski 2001 ↓, s. 124.
  9. ↑ Bujko i in. 2018 ↓, s. 22, 89.
  10. ↑ Bujko 2019 ↓, s. 19-20.
  11. ↑ Bujko i in. 2018 ↓, s. 89.
  12. ↑ Kozdrój 2020 ↓, s. 21.
  13. ↑ a b c Установка НПС-3 1941 ↓.
  14. ↑ a b c d e f g h i j Wesołowski 2001 ↓, s. 119.
  15. ↑ a b NPS-3 ↓.
  16. ↑ Wesołowski 2001 ↓, s. 118-119.
  17. ↑ Bujko i in. 2018 ↓, s. 90.
  18. ↑ Wesołowski 2001 ↓, s. 115, 119.
  19. ↑ Mazur 2018 ↓, s. 320.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Rafał Bujko, Łukasz Kozdrój, Marcin Kozdrój, Anna Świtalska: 66 Osowiecki Rejon Umocniony 1940-1941. Część północna. Grajewo: EKO-DOM Sp. z o.o., 2018. ISBN 978-83-950987-8-9.
  • Fortyfikacje Łuku Białostockiego 1940-1941. Rafał Bujko (red.). Grajewo: EKO-DOM Sp. z o.o., 2019. ISBN 978-83-952992-9-2.
  • J.E. Kaufmann, Robert M. Jurga: Twierdza Europa. Europejskie fortyfikacje II wojny światowej. Wyd. II. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS, 2013. ISBN 978-83-7818-433-1.
  • Marcin Kozdrój. TABLICZKI ZNAMIONOWE PANCERZY ZESTAWU NPS-3. „Szlakiem Linii Mołotowa. Biuletyn Grupy Badawczej Kriepost”. Nr 2 (maj), 2020. Grupa Badawcza Kriepost. 
  • Rosyjskie fortyfikacje lądowe (Denkschrift über die russische Landesbefestigung). Rafał Mazur (red.). Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2018. ISBN 978-83-7889-818-4.
  • Stanowisko NPS-3. Architectura Militaris - Fortyfikacje w Polsce północnej. [dostęp 2023-01-05]. (pol.).
  • Установка НПС-3. Краткое руководство службы. Воениздат НКО СССР, 1941.
  • Tomasz Wesołowski: „Linia Mołotowa”. Sowieckie fortyfikacje graniczne z lat 1940-1941 na przykładzie 62 Brzeskiego Rejonu Umocnionego. Białystok: Instytut Historii Uniwersytetu w Białymstoku, 2001. ISBN 83-87881-18-X.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zestaw_NPS-3&oldid=72402625”