Związek syntagmatyczny

Związek syntagmatyczny – jest to związek składniowy pomiędzy dwoma wyrazami. Może, ale nie musi on dotyczyć wyrazów występujących w tekście tuż obok siebie. Taka relacja może występować np. pomiędzy rodzajnikiem a rzeczownikiem, rzeczownikiem a czasownikiem lub przyimkiem a uzupełenieniem. Związek syntagmatyczny można przedstawić w postaci schematu, np. wysokie drzewo i przystojny mężczyzna realizują schemat:

przymiotnik + rzeczownik

(przy czym oba te elementy muszą być w tym samym przypadku, liczbie i rodzaju). W powyższych przykładach można stwierdzić, że elementy pozostają ze sobą w związku syntagmatycznym, ponieważ:

• rzeczownik otwiera pozycję dla przymiotnika (przymiotnik opisuje cechy rzeczownika),

• przymiotnik nie może wystąpić w tekście bez rzeczownika:

W ogrodzie rosło wysokie *(drzewo).

W powyższym przykładzie brak elementu oznaczonego „*(…)” powoduje zdanie nieakceptowalne.

• Występuje związek rządu (rzeczownik narzuca przymiotnikowi przypadek, liczbę i rodzaj).

Związek syntagmatyczny przeciwstawia się związkowi paradygmatycznemu, czyli relacji pomiędzy elementami, które w tym samym kontekście mogą być wzajemnie zastępowalne.

Pojęcie zostało wprowadzone do językoznawstwa przez Ferdinanda de Saussure’a.

Bibliografia

• Ireneusz Bobrowski: Zaproszenie do językoznawstwa. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, 1998, s. 64. ISBN 83-85579-97-4.
• Robert D. Van Valin: An introduction to syntax. Cambridge: Cambridge University Press, 2007, s. 239. ISBN 0-521-63199-8.